Ο Ερντογάν θέλει να «αλώσει» το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου

Οκτώ χρόνια έπειτα από την αιματοβαμμένη λαϊκή εξέγερση απέναντι στο καθεστώς Ερντογάν με αφορμή τα σχέδια για την καταστροφή του πάρκου Γκεζί, ένα νέο κύμα διαμαρτυριών -από φοιτητές αυτή τη φορά- γίνεται φάρος ελπίδας για εναντίωση στην αυταρχική πολιτική του σουλτάνου ενώ, αν διατηρήσει την ορμή και τον δυναμισμό του, εκτιμάται ότι μπορεί τελικά να οδηγήσει στην «αποκαθήλωση» του τούρκου προέδρου.

Εδώ και 40 ημέρες, η ακαδημαϊκή κοινότητα της Κωνσταντινούπολης δηλώνει αποφασισμένη «να μην κατεβάσει τα μάτια», όπως αναφέρει σχετικά το hashtag που έχει κατακλύσει τη γειτονική χώρα, και να αντισταθεί σθεναρά στο «σκοτάδι» που επιχειρεί να επιβάλει ο τούρκος πρόεδρος μέσω του διορισμού στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου (Boğaziçi Üniversitesi) νέου πρύτανη, ο οποίος ουδεμία σχέση έχει με την πανεπιστημιακή κοινότητα.

Μέλη του Ιδρύματος πραγματοποιούν ειρηνική καθιστική διαμαρτυρία στον προαύλιο χώρο, με τις πλάτες γυρισμένες στο γραφείο του «φυτευτού» από τον Ερντογάν πρύτανη. Ο Μπουλού, επιχειρηματίας που συνδέεται άρρηκτα με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, είναι ο πρώτος πρύτανης που διορίζεται χωρίς να ανήκει στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Πρακτική που είχε να εφαρμοστεί από το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980. Η τοποθέτησή του από τον Ερντογάν στην κομβική αυτή θέση αποτελεί συνέχεια της στρατηγικής αντιδημοκρατικών πρακτικών και παραβιάσεων της ακαδημαϊκής ελευθερίας που ο σουλτάνος υιοθέτησε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, το 2016. Κάνει, δε, «κουρελόχαρτο» το καταστατικό της Συγκλήτου, σύμφωνα με το οποίο ο επικεφαλής του Πανεπιστημίου πρέπει να προέρχεται από τις τάξεις του για να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία του.

«Ο Μπουλού δεν διαθέτει ακαδημαϊκά διαπιστευτήρια προκειμένου να γίνει πρύτανης σε ένα τόσο διάσημο πανεπιστήμιο, έχει κατηγορηθεί για λογοκλοπή σε όλα τα στάδια της ακαδημαϊκής ζωής του, ενώ λαμβάνει αυτή τη θέση με ένα και μόνο στόχο. Να υποτάξει δηλαδή το Ίδρυμα για λογαριασμό του Ερντογάν» δηλώνει στο in.gr ο Halil Ibrahim Yenigun, ο οποίος απομακρύνθηκε από τη θέση του σε τουρκικό πανεπιστήμιο το 2016, και τώρα διδάσκει Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Σαν Χοσέ στην Καλιφόρνια, απηχώντας την πρόθεση φοιτητών και καθηγητών να μην υποχωρήσουν από τη θέση τους.

Πρόκειται για «ακόμη μία αντιδημοκρατική πρακτική που στοχεύει στην κατάργηση της ανεξάρτητης εκλογής μελών του Πανεπιστημίου. Η κυβέρνηση προσπαθεί να θέσει υπό έλεγχο ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια στην Τουρκία» υπερθεματίζει, μιλώντας στο in.gr, ο Can Candan, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, που δίνει το παρών καθημερινά στις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. «Η κυβέρνηση παραβιάζει το καθεστώς μας. Αποφασίσαμε, λοιπόν, ότι πρέπει να δράσουμε. Ως μέλη της σχολής, είμαστε υποχρεωμένοι να τηρούμε και να υπερασπιζόμαστε τις αρχές και τις αξίες του Πανεπιστημίου». 

Μέχρι στιγμής, οι Αρχές απαντούν με βία και καταστολή. Η αστυνομία εισβάλλει σε σπίτια φοιτητών, προβαίνει σε αυθαίρετες συλλήψεις και με πρόσχημα την πανδημία προσπαθεί να φιμώσει τις επικριτικές φωνές.

Μάλιστα, ο Ταγίπ Ερντογάν, διατεινόμενος ότι η απόφασή του να διορίσει νέο πρύτανη είναι νόμιμη, χαρακτηρίζει φοιτητές και καθηγητές ως «τρομοκράτες» που μάχονται ενάντια στις «εθνικές και πνευματικές αξίες» της Τουρκίας, δίνοντας συνέχεια στον ανηλεή πόλεμο που έχει ξεκινήσει με τους νέους. Μια νεολαία, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας απορρίπτει το όραμά του για το μέλλον της Τουρκίας, δηλώνοντας δυσαρεστημένη, μεταξύ άλλων, λόγω του μεγάλου ποσοστού ανεργίας.

«Η παρουσία της αστυνομίας στην Πανεπιστημιούπολη είναι απαράδεκτη. Απαράδεκτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι χρησιμοποιεί τακτικές βίας και εκφοβισμού για να περιορίσει το συνταγματικά προστατευόμενο δικαίωμα των φοιτητών να διαμαρτυρηθούν ειρηνικά» διατείνεται ο κ. Candan. 

Από τα τελευταία προπύργια

Δεδομένου ότι το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου θεωρείται από τα κορυφαία Ιδρύματα της Τουρκίας, με εξέχον προφίλ εκτός της χώρας, οι κινητοποιήσεις έχουν αναπόφευκτα τραβήξει τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας. Η προσπάθεια, δε, ελέγχου ενός τέτοιου βεληνεκούς πανεπιστημίου είναι δύσκολο να συμβαδίσει με τον διακηρυγμένο στόχο του Ερντογάν να μετατρέψει τη χώρα σε «πόλο έλξης για επιστήμονες από όλο τον κόσμο».

Μάλιστα, αυτή είναι η δεύτερη φορά που το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο βρίσκεται στο επίκεντρο αντιπαράθεσης. Κινητοποίηση υπήρξε και το 2016, όταν ο τούρκος πρόεδρος διόρισε πρύτανη τον Μεχμέτ Οζκάν, του οποίου η αδερφή ήταν μέλος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Όμως, ο Οζκάν -σε αντίθεση με τον Μπουλού- ήταν τουλάχιστον καθηγητής στο Πανεπιστήμιο.

Όπως προβλέπει μεταξύ άλλων το καταστατικό, το οποίο έχει ψηφιστεί από τη Σύγκλητο, για την πραγματοποίηση επιστημονικής έρευνας είναι απαραίτητο το Πανεπιστήμιο να απαλλάσσεται από κάθε έννοια επιρροής (δημόσιας ή ιδιωτικής ) και να μην χρησιμοποιείται ως πολιτικό εργαλείο.

Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ο κ. Candan, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων ανατίθενται σε δημοκρατικά εκλεγμένους ακαδημαϊκούς και συμβούλια. Όλοι οι ακαδημαϊκοί, συμπεριλαμβανομένου του Πρύτανη, των Κοσμητόρων, των Διευθυντών Σχολών και των επικεφαλής Τμημάτων, μπορούν να διοριστούν μόνο από την πανεπιστημιακή κοινότητα.

Το Boğaziçi συγκαταλέγεται στα τελευταία προπύργια που αντιστέκονται στην προσπάθεια κυβερνητικής παρέμβασης. «Η εδώ και πέντε χρόνια επίθεση εναντίον του ακαδημαϊκού κόσμου έχει πλέον κορυφωθεί. Λόγω της αμερικανικής προέλευσης, ως το κορυφαίο κολέγιο φιλελεύθερων τεχνών, το Boğaziçi αποτελεί ένα θεσμό με κύρος» υποστηρίζει ο καθηγητής Halil Ibrahim Yenigun, με τον Can Candan να προσθέτει προς επίρρωση των λόγων του: «Το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου είναι γνωστό για την ανεξαρτησία, την ελευθερία και τις δημοκρατικές αξίες».

Ως εκ τούτου, έχει μπει εδώ και καιρό στο στόχαστρο του Ερντογάν και των συντηρητικών υποστηρικτών του, οι οποίοι όχι μόνο λαχταρούν το κύρος του, αλλά αποδοκιμάζουν τις φιλελεύθερες ιδέες του. 

Η εκκαθάριση ακαδημαϊκών

Οι επικριτές του Ερντογάν ισχυρίζονται ότι η υπονόμευση των δημοκρατικών κανόνων έχει εντατικοποιηθεί μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, ενώ έχει ξεκινήσει μαζική και βίαιη ακαδημαϊκή εκκαθάριση προκειμένου να υπάρχει απόλυτος έλεγχος στην εκπαίδευση των νέων γενεών.

Με τη δημιουργία του Ανώτατου Συμβουλίου Παιδείας (ΥΟΚ), μιας ελεγχόμενης από την κυβέρνηση αρχής, τα πανεπιστήμια έχουν χάσει την ακαδημαϊκή, διοικητική και οικονομική τους αυτονομία. Ενώ πριν οι πρόεδροι των Πανεπιστημίων εκλέγονταν από τους καθηγητές, τώρα είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο οποίος τους διορίζει.

Επιπλέον, αρκετές εκατοντάδες ακαδημαϊκοί απολύθηκαν από τα πανεπιστήμια με ένα απλό διοικητικό διάταγμα, το 2016. Κατηγορήθηκαν για υποστήριξη της τρομοκρατίας ή και συμμετοχή, επειδή εξέφρασαν απόψεις κατά της κυβέρνησης. Ορισμένοι γιατί υπέγραψαν ψηφίσματα που κατήγγειλαν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε κουρδικές περιοχές, ενώ άλλοι έχασαν τη δουλειά τους με την κατηγορία πως «προσέβαλαν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας».

Πρόκειται για την πιο μαζική εκκαθάριση στην ακαδημαϊκή ιστορία της Τουρκίας.

Τις προηγούμενες ημέρες, δε, σε ένδειξη των προθέσεών του για το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, το καθεστώς Ερντογάν ίδρυσε δύο νέες σχολές χωρίς την έγκριση της Συγκλήτου. «Κανείς δεν γνωρίζει γι’ αυτό» ισχυρίζεται ο Halil Ibrahim Yenigun, κάνοντας λόγο για πλήρωση επιτελικών διοικητικών θέσεων από έμπιστους στον τούρκο πρόεδρο συνεργάτες με σκοπό να καταπατήσει την ακαδημαϊκή ανεξαρτησία του Πανεπιστημίου.

«Είναι ένα χώρος όπου οι φοιτητές αναπτύσσουν κριτική αντίληψη για την κυρίαρχη συντηρητική κουλτούρα και την πολιτική της χώρας, οπότε έχει έννομο συμφέρον να κόψει το νήμα της ζωής σε αυτό».

Η νεολαία γυρίζει την πλάτη στον Ερντογάν

Με δεδομένο ότι τα ποσοστά του κυβερνώντος κόμματος έχουν υποχωρήσει το τελευταίο διάστημα κάτω από το 40%, αναλυτές ανέμεναν άνοιγμα προς όλες τις ηλικιακές ομάδες, και ειδικά προς τους νέους, μεγάλο μέρος των οποίων απορρίπτει το όραμα Ερντογάν για το μέλλον της χώρας.

Η λεγόμενη «γενιά Ζ», η οποία περιλαμβάνει όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1995 και 2010 και που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, αριθμεί περί το 39% του πληθυσμού της Τουρκίας των 82 εκατομμυρίων, μεγάλωσε έχοντας κυρίως τον Ερντογάν στο «τιμόνι» της χώρας. Στο πρόσωπό του βλέπει, δε, έναν αυταρχικό ηγέτη, γαντζωμένο στην εξουσία, που θέλει να μετατρέψει την εκκοσμικευμένη Τουρκία σε ακραία συντηρητική χώρα.

Στις επόμενες εκλογές μάλιστα, οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για το 2023, η γενιά αυτή αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο, καθώς θα υπάρξουν περίπου 5 εκατομμύρια νέοι ψηφοφόροι, μια δημογραφική αλλαγή που θα μπορούσε να έχει τεράστιες επιπτώσεις πολιτικά για τον Ερντογάν.

«Οι κοινωνικές αλλαγές καθιστούν δυσκολότερη τη διατήρηση της βάσης υποστηρικτών του τούρκου προέδρου, οπότε θέλει να έχει υπό απόλυτο έλεγχο τη νεολαία» εξηγεί ο Halil Ibrahim Yenigun, με τη διερεύνηση των προθέσεών της να εξελίσσεται σε γρίφο για πολύ δυνατούς λύτες.

«Η αλήθεια είναι ότι οι νέοι είναι δυσαρεστημένοι, κυρίως λόγω του μεγάλου ποσοστού ανεργίας (σ.σ. αγγίζει το 30%), και αρκετά απαισιόδοξοι για το μέλλον» επισημαίνει στο in.gr τούρκος δημοσιογράφος υπό το καθεστώς ανωνυμίας.

«Η κυβέρνηση ξέρει ότι ενδεχόμενη μεγάλη εξέγερση θα έρθει από τους νέους και γι’ αυτό και έχει την τάση να ελέγξει τα πανεπιστήμια» τονίζει, εκτιμώντας πως για κάποιο καιρό ακόμα θα συνεχιστούν οι διαδηλώσεις διότι οι φοιτητές είναι αρκετά αποφασισμένοι. 

Ένα νέο πάρκο Γκεζί;

Οι κινητοποιήσεις μονοπωλούν το ενδιαφέρον της τουρκικής κοινής γνώμης για περισσότερο από ένα μήνα τώρα, με τον παλμό και τη δυναμική τους -παρόλη την καταστολή- να δίνουν την εντύπωση ενός νέου πάρκου Γκεζί κινήματος, όταν χιλιάδες άνθρωποι σε όλη τη χώρα διαδήλωναν κατά των σχεδίων του Ερντογάν να μετατρέψει ένα πάρκο κοντά στην πλατεία Ταξίμ σε εμπορικό κέντρο.

«Όσοι επικρίνουν την κυβερνητική πολιτική βλέπουν την κινητοποίηση ως μάθημα Δημοκρατίας από τη νεολαία και τους ακαδημαϊκούς, ενώ οι ψηφοφόροι του Ερντογάν θεωρούν ότι οι διαμαρτυρόμενοι έχουν άμεση σχέση με τρομοκρατικές ομάδες» υποστηρίζει ο τούρκος δημοσιογράφος.

«Αν πείτε κάτι εναντίον της κυβέρνησης ή συμμετάσχετε σε ειρηνικές διαμαρτυρίες, θα χαρακτηριστείτε αυτόματα τρομοκράτες. Με αυτό το σκεπτικό, σχεδόν το ήμισυ του τουρκικού πληθυσμού θα ήταν τρομοκράτες» δηλώνει, σφόδρα ενοχλημένος από τον κυβερνητικό αυταρχισμό, στο in.gr ο φοιτητής B.E., ο οποίος συμμετέχει ενεργά στις διαμαρτυρίες στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.

Ένας λόγος, μεταξύ άλλων, που η αντίσταση της ακαδημαϊκής κοινότητας αμέσως τράβηξε τα βλέμματα διεθνώς και βρήκε έρεισμα σε μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι -όπως και στο πάρκο Γκεζί- η αστυνομική βαρβαρότητα. Μάλιστα, οι ακαδημαϊκοί αναφέρουν σε συνθήματά τους την κινητοποίηση του 2013.

«Οι περισσότεροι από τους φοιτητές που συμμετέχουν στις διαμαρτυρίες βιώνουν τέτοιου είδους σωματική βία για πρώτη φορά στη ζωή τους. Ήμασταν μικρά παιδιά όταν πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί» εξηγεί ο φοιτητής.

Πράγματι, οι ομοιότητες με το κίνημα Γκεζί είναι εντυπωσιακές. Μια ομάδα νέων από διαφορετικό πολιτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο αντιστέκεται και πάλι σε μια αμφιλεγόμενη απόφαση του αρχηγού κράτους. «Όπως εξελίχθηκαν τα γεγονότα, έχουν ομοιότητες μεταξύ τους. Δηλαδή και οι δυο κινητοποιήσεις ξεκίνησαν από τη νεολαία και στη συνέχεια υπήρξε βίαιη καταστολή από τους αστυνομικούς» επισημαίνει ο τούρκος δημοσιογράφος.

Όπως παρατηρεί, δε, οι Τούρκοι, ειδικά οι απόφοιτοι του Πανεπιστημίου Βοσπόρου που ζουν στο εξωτερικό, προχώρησαν σε διαδηλώσεις μπροστά από τις πρεσβείες και έστειλαν μήνυμα αλληλεγγύης από όλο τον κόσμο. 

Η επόμενη ημέρα

Το επόμενο «επεισόδιο» της σύγκρουσης ακαδημαϊκής κοινότητας – Ερντογάν στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από την αντίδραση της πρώτης στις επιθέσεις της κυβέρνησης.

Παρόλο που οι διαδηλωτές έχουν πραγματοποιήσει επιτυχημένες εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν έχουν ακόμη καταφέρει να παρακινήσουν φοιτητικούς φορείς σε όλη τη χώρα ούτως ώστε να ταχθούν μαζικά στο πλευρό τους ως ένδειξη αλληλεγγύης, ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης εμφανίζονται ναι μεν υποστηρικτικά στην ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά κάπως συγκρατημένα. Αυτό, βέβαια, θα μπορούσε να ανατραπεί αν οι φοιτητές και οι καθηγητές του Boğaziçi επιμείνουν.

«Το μέλλον του πανεπιστημίου εξαρτάται από το βαθμό που μπορούμε να υπερασπιστούμε τις αρχές του και από την υποστήριξη που μπορούμε να λάβουμε από την τουρκική ακαδημαϊκή κοινότητα και το ευρύ κοινό» διαμηνύει ο καθηγητής Can Candan, με τον τούρκο φοιτητή να στέλνει το μήνυμα πως οι διαμαρτυρίες θα συνεχιστούν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα «μέχρι να δικαιωθούμε».

Αναμφισβήτητα, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση. Πώς να τερματίσει την κρίση χωρίς να πλήξει περαιτέρω την ακαδημαϊκή φήμη της Τουρκίας και χωρίς να απομονώσει περαιτέρω τη νεολαία. «Το Γκεζί αποτέλεσε πλήγμα για την τότε κυβέρνηση, και τώρα και ο Ερντογάν και ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας δηλώνουν ότι δεν θα επιτρέψουν να γίνει ξανά το ίδιο» υπογραμμίζει ο τούρκος δημοσιογράφος. Μένει, επομένως, να φανεί ο τρόπος με τον οποίο θα το επιχειρήσει και ο βαθμός που θα το επιτύχει.

*Σημείωση σύνταξης: Δεν είναι λίγοι οι παρατηρητές που τονίζουν ότι οι κινητοποιήσεις στο πανεπιστήμιο του Βοσπόρου «υποκινούνται» από τη Δύση κυρίως τις ΗΠΑ με προσανατολισμό να καταλήξουν σε άλλη μια «έγχρωμη επανάσταση», όπως αυτές που έχουν υποκινηθεί σε ανατολικές χώρες.