Η Μόσχα ως ιδέα

Το θρησκευτικό νόημα της Μόσχας

Η Μόσχα δεν είναι απλώς μια μεγάλη πόλη, δεν είναι απλώς μια μεγάλη πρωτεύουσα, δεν είναι απλώς το σύμβολο μιας γιγαντιαίας αυτοκρατορίας. Η Μόσχα είναι μια βασική έννοια της θεολογίας και της γεωπολιτικής.

Η Μόσχα έχει ονομαστεί “Τρίτη Ρώμη” όχι απλώς ως μεταφορά ή ως αυταρχική εκδήλωση καθαρά εθνικής υπερηφάνειας. Όλα πάνε πολύ, πολύ βαθύτερα. Η Ορθοδοξία γνωρίζει την ιδιαίτερη διδασκαλία των “τριών Ρώμαιων”. Η πρώτη ήταν η αυτοκρατορική Ρώμη προ Χριστού, το ίδιο κράτος στο έδαφος του οποίου πάτησε το πόδι του στη γη ο Υιός του Θεού. Αυτή η Ρώμη ήταν μια οικουμενική πραγματικότητα που ένωνε τεράστιους χώρους και πολλαπλούς λαούς και πολιτισμούς σε πολιτισμική ενότητα.

Η δεύτερη Ρώμη, η Νέα Ρώμη, ήταν η Κωνσταντινούπολη, η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία είχε δεχθεί την ευλογία της αγίας βάπτισης. Από εκείνο το σημείο και μετά, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απέκτησε μια αυστηρά εκκλησιαστική, βαθιά χριστιανική έννοια. Ο Ορθόδοξος Αυτοκράτορας (Βασιλεύς) (Basileus στο κείμενο), ως επικεφαλής της Αυτοκρατορίας, ταυτίστηκε με το μυστηριώδες πρόσωπο από τη Δεύτερη Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Θεσσαλονικείς: τον “συγκρατητή”, τον “Κατέχον” (katechon στο κείμενο), ο οποίος στους έσχατους καιρούς προορίζεται να αποτρέψει την “έλευση του υιού της απώλειας”.

Ο ερχομός του Χριστού είναι ένα κεντρικό γεγονός στην παγκόσμια ιστορία. Ό,τι προηγήθηκε ήταν ένα προμήνυμα. Αυτό που ακολούθησε ήταν η οικουμενικοποίηση του Ευαγγελίου. Και, στην ορθόδοξη αντίληψη του κόσμου, το κέντρο της ιστορίας στη χριστιανική εποχή ήταν η Ρώμη, η Νέα Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη και ο ηγεμόνας της, ο Ορθόδοξος Αυτοκράτορας (Βασιλεύς).

Με άλλα λόγια, μετά τον Κωνσταντίνο, η Νέα Ρώμη (Δεύτερη Ρώμη) ήταν το πραγματικό υποκείμενο της ιστορίας, μοχλός για τη μυστηριώδη οικοδόμηση της Σωτηρίας και τη Θεοποίηση της οικουμένης.

Η αιρετική Δύση, με επικεφαλής τους Γερμανούς σφετεριστές βασιλείς και τον λαϊκισμένο καθολικό κλήρο, απομακρύνθηκε από τη Ρώμη, πράγμα που σημαίνει ότι έγινε αποστάτης. Το Βατικανό ήταν η αντι-Ρώμη, απέρριψε την Ορθόδοξη έννοια του “Κατέχον” Βασιλέως και διεκδίκησε παράνομα το σύνολο της παπικής εξουσίας.

Μετά το σχίσμα που χώρισε τις Εκκλησίες σε Δυτικό (Καθολικό) και Ανατολικό (Ορθόδοξο) ημισφαίριο, η Νέα Ρώμη, το Βυζάντιο, παρέμεινε ο μοναδικός θεματοφύλακας του αληθινού Χριστιανισμού, ενώ οι Καθολικοί έπεσαν στο κενό της αποστασίας. Το “Κατέχον” αφαιρέθηκε από αυτούς.

Αλλά και η Δεύτερη Ρώμη ήταν μοιραίο να πέσει. Όταν η πίστη της ταλαντεύτηκε και προσπάθησε να στραφεί στη Δύση για στρατιωτική βοήθεια εναντίον των Τούρκων, δέχτηκε ακόμη και το τίμημα της απόρριψης της ορθόδοξης αλήθειας και της αποδοχής της Ένωσης της Φλωρεντίας. Αυτό όμως δεν τη διέσωσε – αντίθετα, θα μπορούσε να αποτελέσει το τελειωτικό χτύπημα.

Και τότε, όπως φαίνεται, δεν υπήρχε πια θέση για τον “Κάτεχον”, τον “συγκρατητή”, και οι πόρτες για τον ερχομό του “υιού της απώλειας” ήταν ανοιχτές.

Αλλά σε ένα βόρειο βασίλειο, σε χιονισμένες και άγριες χώρες που κατοικούνταν από έναν παράξενο, σκεπτόμενο, στοχαστικό λαό βυθισμένο στη μανία της μυστικής αποστολής του, όλα παρέμεναν τα ίδια, σαν να μην είχε συμβεί εκείνο το τρομερό γεγονός (“η απομάκρυνση του συγκρατητή”). Όπως ο ουρανός γλίτωσε από την παρακμή της πτώσης του ανθρώπου που είχε αγγίξει όλους τους άλλους γήινους τόπους, έτσι και η Ρως έγινε η μόνη χώρα όπου οι διδασκαλίες και οι κανόνες του αληθινού Χριστιανισμού παρέμειναν σε ισχύ.

Έτσι, η αιώνια πόλη μεταφέρθηκε στον Βορρά, στη Μόσχα. Στο εξής, η Μόσχα πήρε πάνω της τη σκυτάλη του υποκειμένου της ιστορίας. Αργότερα, εγκαθιδρύθηκε Πατριαρχείο στη Ρωσία και η “συμφωνία των δυνάμεων” επιβεβαιώθηκε πλήρως. Η Μόσχα έγινε συνώνυμο της Ορθοδοξίας στη μετα-Βυζαντινή εποχή.

Έγινε το τελευταίο καταφύγιο της Σωτηρίας, η κιβωτός της αλήθειας, το Νέο Ισραήλ.

Η Μόσχα είναι η σφραγίδα της θεοφόρου αποστολής του ρωσικού λαού.

Αυτή η πόλη ήταν η τελευταία που εισήλθε στην πνευματική ιστορία – η Τρίτη Ρώμη, “και δεν θα υπάρξει τέταρτη”.

Ο τελευταίος έγινε πρώτος, πράγμα που σημαίνει ότι η Μόσχα ήταν το πιο θεϊκά επιλεγμένο σημείο στη γη. Και καθώς ο Σωτήρας μας επέλεξε ακριβώς την ανθρώπινη γη μας ως τόπο της ενσάρκωσής του, το σημείο αυτό πρέπει να είναι κεντρικό σε ολόκληρο το Σύμπαν.

Η Μόσχα είναι η αλήθεια, η ζωή, ο δρόμος, το καλό. Η Μόσχα είναι το απόλυτο.

Η σκιά του Αντίχριστου προσπάθησε να σπάσει και αυτό το τελευταίο οχυρό του Ευαγγελίου. Τα διακόσια χρόνια της Πετρούπολης, της Ρωσίας των Ρομανώφ ήταν η περίοδος του “βδελύγματος της ερήμωσης”. Δεν υπήρχε Πατριάρχης, δεν υπήρχε αληθινή συμφωνική μοναρχία, η Μόσχα δεν ήταν η πρωτεύουσα. Όλα συγκλίνουν.

Και μόνο το 1917 παράξενα, αλλόκοτα, δαιμονισμένα πρόσωπα (οι Μπολσεβίκοι) έβαλαν τα πάντα σε τάξη με έναν πραγματικά παράδοξο τρόπο, σαν να συμπλήρωναν έναν περίεργο σωτηριολογικό γρίφο. Σε αυτή την περίοδο, παρά τις ανοιχτές αντιεκκλησιαστικές διώξεις, το Ρωσικό Πατριαρχείο επανιδρύθηκε, η δυναστεία των προδοτών καταργήθηκε και, το σημαντικότερο, η Μόσχα έγινε και πάλι πρωτεύουσα, και πάλι η Τρίτη Ρώμη.

Παράλληλα, η εικόνα “Ντερζαβνάγια” βρέθηκε ως εκ θαύματος στην κατοικία των Μοσχοβιτών (!) τσάρων. Απεικονίζει τη Βασίλισσα του Ουρανού σε θρόνο, ως τσαρίνα της Ρωσίας, ως αυτοκράτειρα της Τρίτης Ρώμης, της ιερής πόλης της Μόσχας, από την οποία δεν υπήρχε, δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει πιο όμορφη και πιο τραγική στο Σύμπαν.

Η γεωπολιτική αποστολή της Μόσχας

Όντας το κέντρο της χριστιανικής θεολογικής διδασκαλίας, όντας συνδεδεμένη με το μυστήριο της μοίρας της ανθρωπότητας και το μυστήριο της Σωτηρίας, η Μόσχα είναι επίσης ο άξονας μιας πιο εγκόσμιας, καθαρά γεωπολιτικής πραγματικότητας.

Εάν στην καρδιά της χριστιανικής θεώρησης της ιστορίας βρίσκεται η μάχη μεταξύ των Χριστιανών πιστών και της Εκκλησίας του Χριστού ενάντια στον κόσμο της αποστασίας και την πραγματικότητα του Αντίχριστου ή του “υιού της απώλειας”, τότε στη γεωπολιτική το κύριο δράμα κορυφώνεται με τη σύγκρουση μεταξύ δύο στρατοπέδων: αυτά είναι η Στεριά και η Θάλασσα, η τελουροκρατία και η θαλασσοκρατία [1].

Ο κόσμος της Θάλασσας, ξεκινώντας από την Καρχηδόνα και καταλήγοντας στις σύγχρονες ΗΠΑ, ενσαρκώνει τον πόλο του εμπορικού καθεστώτος, τον “πολιτισμό της αγοράς”. Αυτός είναι ο δρόμος της Δύσης, ο δρόμος της τεχνολογικής ανάπτυξης, του ατομικισμού και του φιλελευθερισμού. Κυριαρχείται από τον δυναμισμό και την κινητικότητα, γεγονός που προοιωνίζεται τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο στην υλική σφαίρα. Ο πολιτισμός της Θάλασσας απέκτησε τους τελευταίους αιώνες το όνομα “Ατλαντισμός”, βλέποντας πως σιγά-σιγά το κύριο προπύργιό του μετακινήθηκε προς την κατεύθυνση του Ατλαντικού Ωκεανού, μέχρι και την άνοδο των ΗΠΑ. Η σύγχρονη Βορειοατλαντική Συμμαχία αποτελεί στρατηγική έκφραση αυτού του πολιτισμικού μοντέλου.

Του αντιτίθεται ο κόσμος της Στεριάς, ο κόσμος της Παράδοσης. Αυτός είναι ο “ηρωικός πολιτισμός”, η πραγματικότητα της πίστης στους αρχαίους τρόπους. Εδώ, η πρόοδος δεν είναι τόσο υλική όσο πνευματική – το ηθικό κυριαρχεί του φυσικού, η τιμή κυριαρχεί του οφέλους. Από την Αρχαία Ρώμη μέχρι το Βυζάντιο, η γεωπολιτική ιστορία της Στεριάς κινείται προς το Ανατολικό Μπλοκ, το οποίο αντιτάχθηκε στη Δύση κατά τη διάρκεια του “Ψυχρού Πολέμου”. Στο κέντρο αυτού του Ευρασιατικού χώρου βρίσκεται η Ρωσία, την οποία ο μεγαλύτερος Βρετανός θεωρητικός της γεωπολιτικής και ένας από τους θεμελιωτές του κλάδου, ονόμασε Heartland ( στμ. Καρδιογαία). Και για άλλη μια φορά, το κέντρο της Ρωσίας είναι η Μόσχα, ως εγκιβωτισμός όλων των χερσαίων χώρων, ως συνώνυμο του πολιτισμού της Γης.

Ο Mackinder έγραψε: “Αυτός που ελέγχει την Ευρασία, ελέγχει ολόκληρο τον κόσμο”. Σε αυτό βασίζεται η μακροπρόθεσμη γεωπολιτική “στρατηγική του ανακόντα”, την οποία οι Αγγλοσάξονες και οι Ατλαντιστές χρησιμοποιούν εδώ και αιώνες εναντίον των ενδο-ηπειρωτικών χώρων. Αυτή είναι η συνεχής “μάχη για τη Μόσχα”.

Η Μόσχα είναι η πρωτεύουσα του πολιτισμού της Στεριάς. Βρίσκεται στο βάθος της ηπείρου, μακριά από λιμάνια και θάλασσες, είναι μια ηπειρωτική πρωτεύουσα, που ενώνει στο εσωτερικό της τις χωρικές μάζες της ευρασιατικής Ανατολής και τον τεχνολογικό δυναμισμό της ευρωπαϊκής Δύσης.

Προς τα εδώ έσπευσαν οι Ατλαντιστές από τη Δύση, υπό διαφορετικές σημαίες και σε διαφορετικές εποχές: από τους Πολωνούς και τον Ναπολέοντα μέχρι τον Χίτλερ. Και κάθε φορά οι Δυτικοί κατακτητές ρίχνονταν πίσω από την ηπειρωτική δύναμη στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού.

Η Μόσχα είναι ο άξονας του ευρασιατικού μπλοκ, η καρδιά της “μέσης γης”.

Η Τσαροσύνη της Μοσχόβιας

Διαφορετικές ιστορικές σχολές ορίζουν με διαφορετικό τρόπο την πηγή της ρωσικής κρατικής υπόστασης. Η πλειονότητα είναι επιρρεπής στην ιδέα ότι η κεντρική περίοδος της κρατικής μας ιστορίας είναι η Τσαροσύνη της Μοσχόβιας ή η λεγόμενη “περίοδος της Μόσχας”, η οποία διήρκεσε από τον 15ο έως τον 18ο αιώνα, δηλαδή από την αποτίναξη του ταταρικού ζυγού έως τον Μέγα Πέτρο. Ακριβώς σε αυτή την περίοδο διαμορφώθηκαν τα θεμελιώδη γνωρίσματα του μεγάλου ρωσικού λαού και των κυβερνητικών και κοινωνικών θεσμών του. Ο μεγάλος Ρώσος λόγιος Λεβ Γκουμιλιώφ έδειξε αυτή τη διαδικασία με πιο λεπτομερή και εμπεριστατωμένο τρόπο – τόνισε (όπως και οι Ρώσοι Ευρασιατιστές) τη ριζική μοναδικότητα της Μοσχοβίτικης Ρωσίας στον ηθικό, εθνοτικό και κοινωνικοπολιτισμικό τομέα σε σύγκριση με τα άλλα Σλαβικά κράτη καθώς και με την Κιεβική Ρους, η οποία ήταν ένα κανονικό , Ανατολικο-Ευρωπαϊκό κράτος χωρίς ιδιαίτερα Ευρασιατικά γεωπολιτικά χαρακτηριστικά.

Πραγματικά, η Ρως, ως ένας μοναδικός ευρασιατικός σχηματισμός που ανέλαβε τη γεωγραφική και πολιτική αποστολή του Τζένγκις Χαν και κλήθηκε να ενώσει τις ηπειρωτικές χώρες (και τους πολιτισμούς) της Δύσης και της Ανατολής υπό τον έλεγχό της, διαμορφώθηκε ακριβώς κατά τη μοσχοβίτικη περίοδο, όταν οι πρίγκιπες της Μόσχας και αργότερα οι τσάροι αναγνώρισαν την ευθύνη τους για την ιδιαίτερη ιστορική-πολιτιστική πορεία που είχε ανατεθεί στον ρωσικό λαό. Σε θρησκευτικό επίπεδο, αυτό εκδηλώθηκε με την αποδοχή από τους Ρώσους της ιδεολογίας του Βυζαντινισμού – στην πράξη, ωστόσο, η υψηλή αυτή ιδέα επιβλήθηκε στο πρότυπο του σκληρού, συγκεντρωτικού διοικητικού-οικονομικού συστήματος της αυτοκρατορίας των Τατάρων. Μια τέτοια συγχώνευση μετέτρεψε ένα επαρχιακό κράτος σε λίκνο μιας παγκόσμιας αυτοκρατορίας και μετέτρεψε έναν παράξενο, παράδοξο λαό χαμένο στο χιόνι και τα δάση σε ένα έθνος που επισκιάστηκε από μια παγκόσμια αποστολή.

Η Μοσχοβίτικη ιδέα, η έννοια της “Τρίτης Ρώμης” (από τον γέροντα Φιλοφέι) έγινε η ενσάρκωση της υψηλότερης προσδοκίας της εθνικής βούλησης. Η προ-μοσχοβίτικη περίοδος ήταν ένα προοίμιο της μοσχοβίτικης περιόδου.

Η περίοδος της Πετρούπολης, όταν οι Ρομανώφ, αρχής γενομένης από τον Πέτρο, αναθεμάτισαν την “παλαιά τάξη” και την “παλαιά πίστη”, στράφηκαν προς τη Δύση, αρνήθηκαν να πραγματοποιήσουν τη μοναδική Ευρασιατική αποστολή και καταδίκασαν το λαό σε έναν καλυμμένο, αλλά όχι λιγότερο βαρύ “Ρωμαιο-Γερμανικό ζυγό” (για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση του πρίγκιπα Ν. Σ. Τρουμπετζκόι), παρά ταύτα, εξακολουθούσε να φέρει μέσα της τις τάσεις που είχαν καθιερωθεί στη Μόσχα. Αν και σε ένα άλλο επίπεδο, οι δεσμοί με το λίκνο της εθνικής κρατικής υπόστασης δεν έσπασαν ποτέ. Αν η Αγία Πετρούπολη ήταν η ενσάρκωση του ρωσικού “Δυτικισμού”, τότε η Μόσχα παρέμενε το σύμβολο της Ευρασιατικής, παραδοσιακής αρχής, εκδηλώνοντας το ηρωικό, ιερό παρελθόν και την πίστη στις ρίζες, στην καθαρή πηγή της κρατικής ιστορίας.

Οτιδήποτε “μοντερνιστικό” στη Ρωσία συνδέεται με την Αγία Πετρούπολη. Οτιδήποτε παραδοσιακό συνδέεται με τη Μόσχα.

Οι τρεις ιστορικές πρωτεύουσες της Ρωσίας συμβολίζουν ταυτόχρονα τους τρεις γεωπολιτικούς προσανατολισμούς και τους τρεις τύπους κρατικής υπόστασης.

Το Κίεβο αντιπροσωπεύει την εθνοτική, Ανατολικο-Σλαβική γραμμή σκέψης που φτάνει στα όριά της. Έδειξε μια τάση να γίνει μια πολιτιστική-πολιτική επαρχία της Ευρώπης. Λόγω του ότι ήταν Ορθόδοξη, η Κιεβική Ρους ήταν μέρος του Ορθόδοξου κόσμου, αλλά δεν ήταν και δεν μπορούσε να είναι ένα ισχυρό, ανεξάρτητο, Ορθόδοξο κράτος με μια ιδιαίτερη εθνική ιδέα και με μια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη.

Η Μόσχα είναι η Ευρασιατική πρωτεύουσα, το σύμβολο του ότι οι Ρώσοι γίνονται ο εαυτός τους και ότι αποκτούν το νόημα της ιστορικής τους ύπαρξης και ένα ιδιαίτερο, μοναδικό ύφος σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση ενός παγκόσμιου ελλείμματος στην πολιτιστική, πολιτική, θρησκευτική και κοινωνικο-ηθική έννοια. Η Μόσχα είναι η ανεξαρτησία και η πληρότητα, η απόκτηση του εαυτού μας.

Η Αγία Πετρούπολη είναι η κοσμική, μετα-μοσχοβίτικη πρωτεύουσα που συνδέεται με την αποαγιοποίηση της ρωσικής ύπαρξης και την άρνηση της ιστορικής πνευματικής αποστολής της Ρωσίας, του μοναδικού και ταυτόχρονα οικουμενικού ρωσικού δρόμου. Πρόκειται για μια γραμμή σκέψης που έχει αποξενωθεί από τις ίδιες τις ρίζες και τις πνευματικές-ιστορικές της παραδόσεις. Είναι σαφές ότι η συνοδική, “πετροβούργια” Ορθοδοξία έχει ελάχιστα κοινά με τον αληθινό Βυζαντινισμό πάνω στις αρχές του οποίου οικοδομήθηκε η Ρωσική Εκκλησία κατά τη μοσχοβίτικη περίοδο με επικεφαλής τον Ορθόδοξο τσάρο και τον Ορθόδοξο πατριάρχη. Στην Αγία Πετρούπολη του 18ου αιώνα, η είσοδος στην πόλη απαγορευόταν σε όσους φορούσαν απλή ρωσική ενδυμασία. Για τι είδους “narodnost” [2] μπορεί να γίνει λόγος εδώ;

Σοβιετική Μόσχα

Η μεταφορά της πρωτεύουσας των Μπολσεβίκων στη Μόσχα είναι εξαιρετικά ενδεικτική. Από γεωπολιτική, ιστορική και, κατά κάποιο τρόπο, πνευματική άποψη, αυτή ήταν μια κίνηση που προσανατολιζόταν προς την επιστροφή σε έναν ευρασιατικό προσανατολισμό. Είναι δύσκολο να πούμε αν οι κομμουνιστές ηγέτες συνειδητοποίησαν ποια ήταν τα αποτελέσματα αυτής της κίνησης. Από λογική άποψη, ωστόσο, ήταν απολύτως δικαιολογημένη. Υπό το σοβιετικό καθεστώς, η Ρωσία αντιτάχθηκε και πάλι στη Δύση (αν και τώρα καθαρά για ιδεολογικούς λόγους), άνοιξε και πάλι προς την Ασία και ξεκίνησε και πάλι την πορεία της πολιτιστικής, κοινωνικής και οικονομικής αυτονομίας. Μπορούμε να διαφωνούμε όσο θέλουμε για το “υπερβολικά βαρύ τίμημα” που καταβλήθηκε, αλλά δυστυχώς, όλα στην ιστορία γίνονται με πολύ αίμα.

Όπως κι αν συνέβη αυτό, ήταν υπό τους Μπολσεβίκους που το Ευρασιατικό στρατόπεδο απέκτησε τη μέγιστη χωρική του διάσταση, και η ΕΣΣΔ παραμένει το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα μιας τεράστιας ηπειρωτικής αυτοκρατορίας. Διαφορετικά ηπειρωτικά εδάφη, ευρασιατικές εθνότητες και πολιτισμοί ενσωματώθηκαν σε ένα ενιαίο μπλοκ. Η σοβιετική περίοδος ήταν μια προσπάθεια να βρεθεί μια νέα, σχετική, σύγχρονη, αλλά και πολύ ίδια αναγνωρίσιμη μεσσιανική ιδέα της Τρίτης Ρώμης.

Η Κόκκινη Μόσχα έγινε η πρωτεύουσα της Τρίτης Διεθνούς. Η Τρίτη Βασιλεία είναι η Αυτοκρατορία του Αγίου Πνεύματος. Η θεωρία αυτή ανάγεται στον Χριστιανό μυστικιστή Ιωακείμ του Φιόρε και, ακόμη περισσότερο, στον αρχαίο χαρισματικό ιεροκήρυκα Μοντάνο, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, ήταν ο πρώτος που άρχισε να χτίζει τη Νέα Ιερουσαλήμ, ένα γήινο πρωτότυπο της Ουράνιας Πόλης, πολύ πριν από τους αναβαπτιστές και τον πατριάρχη Νίκωνα.

Αν και σε αιρετική και ακραία μορφή, οι Μπολσεβίκοι ένιωσαν πολύ καθαρά τη μυστική πνοή της Ευρασιατικής σκέψης και της Μοσχοβίτικης Ιδέας στην οικουμενική της σημασία. Ο λαός και η Εκκλησία αντικαταστάθηκαν από το “προλεταριάτο”, ο “Σατανάς” από το κεφάλαιο και ο “πολιτισμός της Θάλασσας” από τον διεθνή ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία.

Η γλώσσα αλλάζει, οι όροι αλλάζουν, οι ιδεολογίες αλλάζουν… Αλλά η ουσία παραμένει η ίδια: η Μόσχα, η πρωτεύουσα της Στεριάς, του Πνεύματος, της Εργασίας, ενάντια στις ωκεάνιες στρατηγικές των υλικών και εμπορικών τεχνολογιών.

Η Ρώμη στέκεται και πάλι απέναντι στην Καρχηδόνα, και το ιδανικό της ιεραρχίας και της υπηρεσίας απέναντι στις αξίες του κέρδους, της επιχειρηματικότητας και του “ορθολογικού εγωισμού”.

Αυτή τη φορά, η Μόσχα έγινε η “προλεταριακή Ρώμη”. Ωστόσο, παρέμεινε η Ρώμη, η ελπίδα των καταπιεσμένων, των εξαθλιωμένων, των ληστευμένων και των ταπεινωμένων όλου του κόσμου… Η πρωτεύουσα μιας νέας αυτοκρατορίας, μιας αυτοκρατορίας που σχεδιάστηκε ως η αρχή μιας εποχής παγκόσμιας ευτυχίας και καλού…

Το τίμημα που πληρώθηκε για αυτό το ιδανικό ήταν πολύ μεγάλο. Αλλά αυτό δεν απαξιώνει το ίδιο το ιδεώδες, παρά μόνο τους τρόπους με τους οποίους υλοποιήθηκε. Εκείνοι που με ειλικρίνεια και αυτοθυσία αγωνίστηκαν για ένα θαύμα δεν είναι ένοχοι για τη μη πραγματοποίηση αυτού του θαύματος – αντίθετα, είναι εκείνοι που αποδείχθηκαν υπερβολικά γήινοι και κοινοί για ένα μεγάλο όνειρο που πραγματικά φταίνε.

Να ζει κανείς ή να μην ζει…

Η ιστορία της Μόσχας είναι η ιστορία μιας ιδέας. Αυτή η ιδέα δεν είναι μόνο μέρος του παρελθόντος – φτάνει και στο μέλλον.

Σήμερα, ζούμε αναμφίβολα μια βαθιά κρίση της κρατικής υπόστασης και της εθνικής ιδέας και δεν μπορούμε να βρούμε τις σωστές αναλογίες για την κατανόηση του παρελθόντος. Από αυτό πηγάζει η σύγχυσή μας στο παρόν. Η κοινωνία μας προσπαθεί σπασμωδικά να αποκτήσει κάποιο καλό σημείο αναφοράς, μια συνεπή, ευρεία, ευρύχωρη αντίληψη για την εθνική μας πορεία.

Υπάρχει μια ορισμένη κοινωνική ομάδα που (όπως ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Φουκουγιάμα) πιστεύει ότι “η ιστορία έχει τελειώσει”, ότι έθνη, κράτη, θρησκείες και πολιτισμοί είναι καταδικασμένα να πεθάνουν σε έναν ενοποιημένο κόσμο με μια πλανητική αγορά. Αυτοί είναι οι ακραίοι Ρώσοι φιλελεύθεροι, οι οποίοι θεωρούν ότι το κύριο καθήκον τους είναι να καταγράψουν μια οικονομική περίοδο στην εθνική ιστορία, να κάνουν τη Ρωσία “tabula rasa” και να τη μετατρέψουν σε ένα ποσοτικό τμήμα που δεν ξεχωρίζει από τους γείτονές της στην παγκόσμια κοινότητα.

Ωστόσο, είναι απολύτως σαφές ότι μια τέτοια εξτρεμιστική προσέγγιση δύσκολα μπορεί να ταιριάζει σε όλους μας. Είναι απίθανο να δεχτούμε ήσυχα ένα μέλλον ιστορικής εξαφάνισης και βουβής διάλυσης σε έναν ανώνυμο κόσμο. Είναι απίθανο να παραδώσουμε τόσο εύκολα τη θρησκευτική, γεωπολιτική, κοινωνική και πολιτιστική μας ταυτότητα, όπως θα ήθελαν οι τεχνοκράτες της “νέας παγκόσμιας τάξης”.

Η εθνική μας εναλλακτική λύση έχει όνομα, σημαία και λάβαρο: Μόσχα – σε όλο το νόημα αυτής της πιο σύνθετης έννοιας, σε όλο το βάθος και την παράδοξη φύση αυτής της ολοκληρωμένης και αυτάρκους θεωρίας.

Το ερώτημα του Άμλετ “να ζει κανείς ή να μην ζει;” διατυπώνεται σήμερα (με την εθνική, ιστορική έννοια) για μας ως εξής: “είναι η Μόσχα να ζήσει ή να μην ζήσει;”, “είναι η Μοσχοβίτικη Ιδέα να ζήσει ή να μην ζήσει;”.

Σε αυτό το σημείο, σε αυτή την εστίαση, διαπλέκονται όλα τα οικονομικά και διοικητικά προβλήματα, τα πολιτικά συμφέροντα και τα φιλοσοφικά ερωτήματα, οι ιστορικές θεωρίες και οι σύγχρονες ιδεολογίες, οι οικονομικοί δεσμοί και οι κοινωνικές κρίσεις.

Σε όλα τα επίπεδα, σε όλους τους τομείς και σε όλα τα στάδια αυτού του πιο σύνθετου θέματος, πρέπει να θυμόμαστε με σαφήνεια εκείνα τα σημασιολογικά βάθη που βρίσκονται πίσω από κάθε συγκεκριμένο ζήτημα, πίσω από κάθε απόφαση που λαμβάνεται και πίσω από κάθε εγκεκριμένο ή απορριφθέν σχέδιο και διάταγμα.

Σημειώσεις των μεταφραστών:

[1]: Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το θέμα της θαλασσοκρατίας και της τελουροκρατίας στη ρωσική ιστορία, βλέπε Alexander Dugin, Last War of the World-Island: Η γεωπολιτική της σύγχρονης Ρωσίας (Άρκτος, 2015).

[2]: “narodnost” (народность, lit. people-ness, folk-ness) είναι ένας όρος που χρησιμεύει τόσο ως συνώνυμο του όρου “έθνος” ( nation στο κείμενο), “έθνος” ( ethnos στο κείμενο) όσο και ως ονομασία για μέρος της επίσημης ιδεολογίας του ύστερου Τσαρισμού. Υπό τον Νικόλαο τον Πρώτο, το narodnost (μαζί με την Ορθοδοξία και την απολυταρχία) αποτελούσε μια ιδεολογική τριάδα και σήμαινε “ενθάρρυνση και υπερηφάνεια του ρωσικού πνεύματος και του ρωσικού λαού”, καθώς και προώθηση του παραδοσιακού ρωσικού πολιτισμού και των παραδοσιακών ρωσικών αξιών. Όπως σωστά σημειώνει ο Ντούγκιν, ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές ήταν συνήθως μονόπλευρες και κατέληγαν στην επιβολή ξένων, Δυτικών αξιών στον απλό ρωσικό λαό.

*Σημείωση: Οι απόψεις του κειμένου είναι προσωπικές