Την ημέρα των 208ων γενεθλίων του Αβραάμ Λίνκολν ο Ντόναλντ Τραμπ αναπαρήγαγε στο Twitter μια διάσημη φράση του 16ου προέδρου των ΗΠΑ: ”Στο τέλος σημασία δεν έχουν τα χρόνια που είχε η ζωή σου αλλά η ζωή που είχαν τα χρόνια σου”. Το πρόβλημα, όπως σωστά έσπευσε να επισημάνει το BBC, ήταν ότι ο Λίνκολν ουδέποτε είπε κάτι τέτοιο.
Το περιστατικό συμπεριλήφθηκε αμέσως στα δεκάδες ψέματα που εκστομίζει ανερυθρίαστα ο Τραμπ σε κάθε δημόσια εμφάνιση του. Σχεδόν κανένας όμως δεν θέλησε να μας θυμίσει ότι σχεδόν όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι των τελευταίων δεκαετιών χρησιμοποιούσαν ψευδή ή εμφανώς παραποιημένα αποφθέγματα τα οποία απέδιδαν στον Λίνκολν.
Ο Ρόναλντ Ρίγκαν του απέδιδε τη φράση ”Δεν μπορείς να ενισχύσεις τον αδύναμο αποδυναμώνοντας των ισχυρό”, η οποία ήταν απόλυτα συμβατή με τη νεοφιλελεύθερη κοσμοθεωρία του γελαδάρη προέδρου, αλλά δεν ειπώθηκε ποτέ από τον Λίνκολν. Ο Ομπάμα παραπληροφορούσε, συνειδητά ή ασυνείδητα, το ακροατήριο του αποδίδοντας στον Λίνκολν την δράση ”Δεν είμαι προορισμένος να κερδίσω αλλά είμαι προορισμένος να είμαι αληθινός”. Το αποκορύφωμα όμως ήταν ο Μπιλ Κλίντον, ο οποίος του απέδωσε την παρακάτω φράση: ”Μπορείς να κοροϊδέψεις όλους τους ανθρώπου για κάποιο χρονικό διάστημα και κάποιους ανθρώπους για πάντα, αλλά δεν μπορείς να κοροϊδεύεις όλους τους ανθρώπους συνέχεια”. Πριν σπεύσετε να υποστηρίξετε ότι ο Κλίντον εμπνεύστηκε τη φράση ακούγοντας τον Μπομπ Μάρλεϊ υπό την επήρεια μαλακών ναρκωτικών, να διευκρινίσουμε ότι το απόφθεγμα υπάρχει, ανήκει πιθανότατα στον Γάλλο προτεστάντη Ζακ Αμπαντιέ και χρονολογείται από τον 17ο αιώνα. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν ειπώθηκε από τον Λίνκολν.
Σε αρκετές περιπτώσεις τέτοιου είδους λάθη είναι αθώα και οφείλονται σε παρεξηγήσεις. Το γεγονός, παραδείγματος χάριν, ότι αποδίδεται λανθασμένα στον Βολταίρο η φράση ”Διαφωνώ με αυτό που λες αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμα σου να το λες” (η οποία ανήκει στο βιογράφο του, Εβελίν Μπέατρις Χολ) δεν έρχεται σύγκρουση με το πνεύμα του Γάλλου φιλοσόφου.
Τις περισσότερες φορές όμως οι ψευδείς αναφορές χρησιμοποιούνται για να ”επιβεβαιώσουν’ την κυρίαρχη αφήγηση για ιστορικά πρόσωπα, ενώ αποσιωπούν τις πιο ριζοσπαστικές πτυχές της προσωπικότητας τους. Ακόμη μάλιστα και μεταξύ ψευδών ή ανεπιβεβαίωτων αποφθεγμάτων, κυριαρχούν αυτά που συνάδουν με την καθεστηκυία τάξη. Ελάχιστοι λόγου χάριν αναφέρονται στην αμφισβητούμενη φράση του Μαχάτμα Γκάντι ”Η φτώχεια είναι η χειρότερη μορφή φοβίας” – παρά το γεγονός ότι του την αποδίδει το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνη. Αντίθετα, πολλοί παπαγαλίζουν την φράση ”Να είσαι η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο”, η οποία θυμίζει περισσότερο τις αμπελοφιλοσοφίες του Πάουλο Κοέλιο (”Όταν θέλεις κάτι, όλο σύμπαν συνωμοτεί για να τα καταφέρεις”). Για την ακρίβεια, όπως υποστήριζαν οι New York Times, η συγκεκριμένη ”απολίτικη” φράση ταιριάζει τέλεια σαν ”αυτοκόλλητο στο πίσω μέρος ενός Nissan Prius”, αλλά ο Γκάντι πίστευε ακριβώς το αντίθετο: ότι η προσωπική αλλαγή δεν αρκεί αν δεν συνδυάζεται με τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
Στην Ελλάδα, μια από τις δημοφιλέστερες φράσεις που ουδέποτε ειπώθηκαν αποδίδεται στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, που φέρεται να είπε ”Τα σοβιετικά τανκς χόρευαν βαλς (για άλλους τανγκό) στην Πράγα (ή στην Βουδαπέστη).
Ο ποιητής δηλαδή υποτίθεται ότι χαιρετίζει είτε την καταστολή της επανάστασης στην Ουγγαρία το 1956 είτε τη σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία το 1968. όπως απέδειξε όμως ο Νίκος Σαραντάκος, αυτό που πραγματικά είχε πει ο Ρίτσος ήταν ότι κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής παρέλασης το 1977 στη Μόσχα, ”τα τανκς περνούσαν κι αυτά με έναν ρυθμός χορευτικό”. Η παρανόηση πιθανότατα προκλήθηκε όταν ο Νίκος Πουλαντζάς, ο Κώστας Βεργόπουλςο και ο Κων. Τσουκαλάς απάντησαν σε ιδιαίτερα επιθετικό τόνο στον Ρίτσο, θέτοντας το ερώτημα:”Γιάννη Ρίτσο, η εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Πράγα το 1968 έγινε μήπως με τον ίδιο αξιαγάπητο και χορευτικό ρυθμό;”.
Το ερώτημα είναι αν θα είχε επικρατήσει η συγκεκριμένη παρανόηση εάν δεν ταυτιζόταν με την κυρίαρχη αφήγηση που προωθούσαν, για τον κομμουνιστή ποιητή, τόσο η ελληνική Δεξιά όσο και η ανανεωτική Αριστερά.
Ο Τραμπ λοιπόν μπορεί να είχε αποδεδειγμένα ψεύτης με περικεφαλαία, αλλά σε ό,τι αφορά τα αποφθέγματα απλώς συνεχίζει την πολυετή παράδοση προηγούμενων προέδρων: αποδίδει ότι θέλει σε όποιον θέλει.
Πηγή: ”Εφ.Συν” (18/2)
