Χθες γράφαμε για τις περιπέτειες των δισέγγονων του ανθυπολοχαγού Κραβτσώφ στο μέτωπο του Χαρκόβου. Η μόνη σοβαρή εξέλιξη από τότε είναι η ανακοίνωση του ρωσσικού υπουργείου άμυνας πως η εγκατάλειψη του Izyum και των θέσεων δυτικά του ποταμού Oskol (Oskil στα ουκρανικά) έως τα σύνορα έγινε ηθελημένα, προγραμματισμένα, συντεταγμένα, με μεγάλες απώλειες για τους Ουκρανούς και μικρές για τους Ρώσσους. Εν τέλει δηλαδή επιτυχημένα, με σκοπό την μεταφορά των δυνάμεων για την επίτευξη του διακηρυγμένου στόχου της απελευθέρωσης των περιοχών του Ντονιέτσκ που ακόμη κατέχουν οι Ουκρανοί. Θα εξετάσουμε τώρα αν μπορούν να στέκουν όλα αυτά.
Πριν ξεκινήσουμε, ας έχουμε κατά νου πως οι ρωσσικές χερσαίες δυνάμεις μαζί με τις πολιτοφυλακές του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, υστερούν εξαρχής αριθμητικά σε σχέση με τον ουκρανικό στρατό – διακόσιες έναντι επτακοσίων χιλιάδων, ή περίπου έτσι. Ίσως αυτός είναι κι ο λόγος που η Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση ονομάστηκε έτσι κι όχι πόλεμος, καθώς οι γενικές αρχές του τελευταίου θεωρούν ως ελάχιστη αποδεκτή αναλογία δυνάμεων το 3:1 υπέρ του επιτιθέμενου.
Οι ρωσσικές δυνάμεις λοιπόν στην περιοχή ήταν εξαρχής ανεπαρκείς για την απόκρουση της επίθεσης. Γνωρίζουμε επίσης ότι η ρωσσική διοίκηση ήταν ενήμερη για τη συγκέντρωση δυνάμεων και τις προετοιμασίες των αντιπάλων της. Μόλο που υπήρχε χρόνος, δεν στάλθηκαν ενισχύσεις ικανές να κρατήσουν την εκτεταμένη γραμμή πέρα από τη δυτική όχθη. Έτσι δύο μόνο πράγματα μπορούσαν να γίνουν: είτε οι Ρώσσοι θα υποχωρούσαν, είτε θα έμεναν να πολεμήσουν και θα καταστρέφονταν. Πέρα όμως από μια προσπάθεια ανακατάληψης μιας θέσης κατά την πρώτη μέρα της επίθεσης, που κατέληξε στην εξόντωση μιας μικρής μονάδας εθελοντών του Λουγκάνσκ, δεν έχουμε ενδείξεις που να πείθουν πως οι ρωσσικές δυνάμεις προσπάθησαν να κρατήσουν την περιοχή άλλα εκδιώχθηκαν από τους αντιπάλους τους. Συνεπώς, πρέπει να δεχθούμε πως η υποχώρηση έγινε ηθελημένα.
Δεν διαθέτουμε πρόσβαση στο ρωσσικό επιτελείο, ούτε και στο Μαντείο των Δελφών, αφότου ο Θεοδόσιος του έβαλε λουκέτο επειδή είχε την Πυθία αδήλωτη στην Εργάνη κι είχε να αποδώσει ΦΠΑ από την εποχή των Περσικών Πολέμων… Συνεπώς δεν γνωρίζουμε κατά πόσον ο προγραμματισμός της εκκένωσης της περιοχής επηρεάστηκε από την ουκρανική αντεπίθεση. Προφανώς οι περισσότερες μονάδες είχαν ήδη απομακρυνθεί, καθότι δεν είδαμε ούτε συνωστισμό στις γέφυρες, ούτε μεγάλες φάλαγγες οχημάτων. Χαρακτηριστικά, η εκκένωση του Izyum, που ήταν το σημαντικότερο σημείο συγκέντρωσης, έγινε μέσα σε μια νύχτα. Από την άλλη, φαίνεται πως για την απαγκίστρωση των δυνάμεων της Εθνοφρουράς και των πολιτοφυλακών του Λουγκάνσκ, που κρατούσαν την Balakliya επί δύο ημέρες χρειάστηκε να σταλούν ενισχύσεις. Είναι συνεπώς πιθανόν οι Ουκρανοί να πέτυχαν κάποιο βαθμό αιφνιδιασμού. Ας πούμε λοιπόν πως η αντεπίθεση, αν μην τι άλλο, πέτυχε να επισπεύσει την αποχώρηση των Ρώσσων…
Κάνουμε εδώ μια μικρή παρέκβαση, καθώς κυκλοφορεί στο διαδίκτυο ένα ενδιαφέρον σενάριο: Οι Ρούσσοι – λέει – είχαν ήδη αρχίσει να αποσύρονται, οι Αμερικανοί είδαν με τους δορυφόρους πως στην περιοχή έχει μείνει μόνο το …μπακότερμα και το σφύριξαν στους Χαχόλους. Αυτοί μάζεψαν τις δυνάμεις τους και πέτυχαν εκ του ασφαλούς την πολυπόθητη μιντιακή νίκη που θα κρατήσει ανοικτή τη στρόφιγγα με τα βαμμένα στο χρώμα της ερήμου άρματα και τα βαμμένα με πράσινο χαρτάκια με τη λιθογραφία του Λίνκολν. Εκ του ασφαλούς να λέμε, καθώς το νοσοκομείο του Χαρκόβου έχει στεγνώσει από αίμα σαν τη Λούσυ του Δράκουλα, ωστόσο το καθεστώς Ζελένσκι έχει αποκτήσει τέτοια ανοσία στις απώλειες που δεν την φτάνει κανείς ούτε με την 24η δόση…
Η ανακοίνωση του υπουργείου άμυνας ισχυρίζεται πως η υποχώρηση έγινε συντεταγμένα και μέχρις στιγμής δεν υπάρχουν στοιχεία περί του αντιθέτου. Στο ru.net – το ρωσσικό ίντερνετ – έχουν βέβαια βγει κάποιες καταγγελίες για μικρές μονάδες που δεν ειδοποιήθηκαν εγκαίρως και αφέθηκαν στην τύχη τους και κάπου πήρε το μάτι μου έναν χάρτη με δυο μικρούς θύλακες μεταξύ Balakliya και Shevchenkovo. Αυτά όμως στις πραγματικές τους διαστάσεις – μείον δηλαδή τη λάθος πληροφόρηση και την εσκεμμένη διόγκωση από την προπαγάνδα των νιχιλιστών – αποτελούν λυπηρές εξαιρέσεις. Οι Ρώσσοι έχουν καλούς λόγους να κρύβουν αυτές τις ιστορίες, όμως η ουκρονατοϊκή προπαγάνδα δεν θα έχανε την ευκαιρία να κάνει ακόμη και την τρίχα… tryxa, στέλνοντας τα βίντεο μέχρι τον Άλφα του Κενταύρου. Δεν ακούσαμε όμως τίποτε για περικυκλωμένες μονάδες να αντιστέκονται απεγνωσμένα ή να διαπραγματεύονται την παράδοσή τους, ούτε είδαμε τα καμμένα τανκς, τις εικόνες των νεκρών και τις ατέλειωτες σειρές αιχμαλώτων που συνήθως συνοδεύουν μια καταστροφή.
Για να σοβαρευτούμε λίγο, η υποχώρηση είναι η πιο δύσκολη μορφή στρατιωτικών επιχειρήσεων. Τον ρίχνει ψυχολογικά τον φαντάρο… Στο σύγχρονο πόλεμο μπορείς να είσαι νικητής χωρίς να έχεις δει καν τον αντίπαλο, χωρίς να ρίξεις μία σφαίρα. Απλά τρέχεις μπροστά και τα παιδιά σε χαιρετάνε στη γλώσσα σου ή σε βρίζουν στη δική τους – που δεν την καταλαβαίνεις κιόλας… Στην ήττα όμως, φίλε μου, όπου και να είσαι, νιώθεις πως έρχονται για σένα… Ύστερα, κοστίζει ψυχολογικά να αφήσεις το χαράκωμα που μετά από τρεις μήνες σκάψιμο έχει γίνει τούμπανο, για να βγεις να κάνεις τον κινούμενο στόχο για το αντίπαλο πυροβολικό. Πρέπει πάλι να μαζέψεις τα πράματά σου, που μόνο ο Θεός ξέρει που βρίσκονται και να ανέβεις στο τεθωρακισμένο που μόνο ο Διάβολος ξέρει αν θα πάρει μπρος. Όσο για τη μικρούλα που γνώρισες στο διπλανό χωριό, ίσως την ξαναπετύχεις στο γηροκομείο, αν είσαι τυχερός και τη σκαπουλάρεις… Άσε που θα σε θεωρεί looser – και ίσως όχι αδίκως. Αυτά τουλάχιστον έχουν καταγράψει ανά τους αιώνες απλοί φαντάροι, πολεμικοί ανταποκριτές και διάσημοι συγγραφείς, που ωστόσο είχαν την τύχη να μην έχουν κι εμάς πάνω από το κεφάλι τους να γράφουμε ανοησίες στο ίντερνετ.
Θέλει μεγάλη εμπειρία ή/και πολύχρονη εκπαίδευση για να χωνέψουν ακόμη και οι ανώτατοι αξιωματικοί πως η υποχώρηση δεν είναι μια καταστροφή που σου την επιβάλλει ο εχθρός, αλλά ακόμη μια μορφή επιχειρήσεων που πρέπει να την υποτάξεις στη θέλησή σου και να την εκτελέσεις με ψυχραιμία και φαντασία. Χρειάζεται συνεπώς και ψυχή και γι’ αυτό ίσως το αλέγκρο κλασσικό κομμάτι «Espaňa Caňi» του Pasqual Marquina Narro είναι γνωστό στην Ελλάδα όχι ως «Τσιγγάνικη Ισπανία», όπως είναι η κανονική μετάφραση, αλλά ως «Ισπανική υποχώρηση»… Όπως και να έχει, υπάρχουν πολλοί τρόποι να εγκαταλείψεις μια θέση, και πρώτα-πρώτα η άτακτη φυγή. Σε περίπτωση που δεν σε κυνηγάει κανείς, πέρα από την αιώνια καταισχύνη οι απώλειες είναι σχετικά λίγες. Έτσι όμως και το βάλεις στα πόδια με τον εχθρό να σε καταδιώκει, ούτε ψύλλος στο κόρφο σου. Προηγουμένως περιγράψαμε την τελική κατάληξη τέτοιων καταστάσεων…
Αντίθετα, το να υποχωρήσεις συντεταγμένα, διατηρεί κάποιο πρεστίζ. Θα αφήσεις βέβαια πίσω όσα από τα αναθεματισμένα παλιοσίδερα έχουν στυλώσει τις… ερπύστριές τους, ίσως και κάποιους άτυχους που μέσα στη σύγχυση δεν μπόρεσαν να απαγκιστρωθούν, αλλά γενικά θα διατηρήσεις τις δυνάμεις σου, πράγμα που πολλές φορές είναι αρκετό για να αποθαρρύνει τον αντίπαλο. «–Κοίτα, λοχία, φεύγουν! Δεν πάμε να γνωριστούμε καλύτερα με εκείνη τη ζωντοχήρα που μας έδωσε νερό το πρωί, αντί να φάμε καμμιά αδέσποτη;» Κάπως έτσι έφυγαν οι Ρώσσοι από το Σούμι και τη Μπούτσα, μόνο που δυστυχώς οι ουκροναζί που τους ακολουθούσαν από απόσταση ασφαλείας δεν είχαν κατά νου ρομαντικές συναναστροφές αλλά να διαπράξουν εγκλήματα κατά των αμάχων.
Το πιο δύσκολο είδος υποχώρησης ωστόσο είναι αυτό που γίνεται σε επαφή με τον αντίπαλο. Θέλει γερά νεύρα, καλή τακτική κατάρτιση και πυροβολικό ισχυρό και ευκίνητο. Αυτή φαίνεται να είναι και η περίπτωσή μας. Οι Ουκρανοί πιθανότατα δεν γνώριζαν πως οι αντίπαλοι τους σκόπευαν να εγκαταλείψουν την περιοχή – έστελναν λοιπόν τις μονάδες τους να απλωθούν στον χώρο, να σπείρουν τον πανικό και να καταλάβουν όσους περισσότερους οικισμούς μπορούσαν. Αυτό τους άφηνε βέβαια εκτεθειμένους στα πυρά των αντιπάλων τους, που σταματούσαν την υποχώρηση για να προβάλουν αντίσταση όποτε η προέλαση των απειλούσε τις ρωσσικές μονάδες.
Οι Ρώσσοι, που θεωρούν το πυροβολικό «βασιλιά της μάχης» και διαθέτουν τριπλάσια αναλογία από δαύτο σε κάθε τακτικό συγκρότημα σε σχέση με τα νατοϊκά πρότυπα, από ότι φαίνεται δεν άφησαν ακάλυπτα τα τμήματα τους. Την ίδια στιγμή, η ρωσσική αεροπορία επιχειρούσε μάλλον εκ του ασφαλούς. Κάτι ακούστηκε για την κατάρριψη ενός Su-25 και ενός Su-34 από τους Ουκρανούς, όμως όταν δεν έχεις δικά σου αεροπλάνα να σε καλύπτουν, δεν είναι εύκολο και να προχωράς και να οργανώνεις ταυτόχρονα αντιαεροπορική άμυνα. Για την έλλειψη αίματος στο νοσοκομείο του Χαρκόβου τα είπαμε – στο τουίτερ είδαμε κι ένα ρεπορτάζ γαλλικού καναλιού για τη μεταφορά των τραυματιών. Παρόλα αυτά, η περιοχή έχει αρκετά δάση και οικισμούς που προσφέρονται για κάλυψη κι έτσι οι Ουκρανικές απώλειες δεν ήταν τόσο μεγάλες όσο αυτές στις ανοιχτωσιές της Χερσώνας. Καλό είναι βέβαια να είναι κανείς επιφυλακτικός σε σχέση με τις ανακοινώσεις περί απωλειών εκατέρωθεν, όμως η δήλωση του ρωσσικού υπουργείου άμυνας μάλλον ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα…
Ήταν λοιπόν η ρωσσική υποχώρηση επιτυχημένη; Σε τακτικό επίπεδο, αναμφισβήτητα ναι. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, η επιτυχία ή αποτυχία θα κριθεί τις επόμενες μέρες, αναλόγως με την αξιοποίηση των δυνάμεων που από ότι λένε οι ρώσσοι μεταφέρονται στο Ντονμπάς και τα αποτελέσματα που θα πετύχουν οι Ουκρανοί μέχρι να εξαντληθεί το μομέντουμ που απέκτησαν. Όπως και να έχει, η υποχώρηση, μόλο το επικοινωνιακό και πολιτικό της κόστος, στρατιωτικά ήταν επιβεβλημένη: όταν μειονεκτείς αριθμητικά, ο αντίπαλος μπορεί να αποκτήσει εύκολα τοπική υπεροχή. Το παράξενο είναι το ότι οι Ουκρανοί άργησαν τόσο να το πράξουν. Πολύ απλά, μόλο το πλεονέκτημα της άμυνας, δεν μπορείς να καλύψεις τα πάντα. Η υποχώρηση δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα του στρατηγικού σχεδιασμού της Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης με την εμπλοκή περιορισμένου αριθμού προσωπικού. Το να αναζητήσουμε τις ευρύτερες επιπτώσεις της εγκατάλειψης της περιοχής του Χαρκόβου θα ήταν petitio principii – αν είναι να ασκήσει κανείς κριτική θα πρέπει να το κάνει στο επίπεδο της στρατηγικής.
Φαίνεται ωστόσο πως εκεί που απέτυχαν παταγωδώς για άλλη μια φορά οι ρώσσοι, είναι στο επικοινωνιακό επίπεδο. Η εικόνα που βγήκε δεν είναι καθόλου ωραία και ο προπαγανδιστικός μηχανισμός της Δύσης εύκολα θα τη μετατρέψει σε ένα είδος ενισχυμένης πραγματικότητας, που θα εμφανίζει τη Ρωσσία ως ολοκληρωτικά ηττημένη σε ένα κοινό που η αντίληψή του για τον πόλεμο προέρχεται αποκλειστικά από τις χολυγουντιανές παραγωγές της τελευταίας εικοσαετίας. Αυτό ενδέχεται να έχει σημαντικά πολιτικά αποτελέσματα τα οποία με τη σειρά τους θα έχουν επιπτώσεις στο επίπεδο της στρατηγικής, όπως μας λέει ο Κλαούζεβιτς. Με αυτά όμως θα ασχοληθούμε σε επόμενο κείμενο.
ΥΓ1: Μια μικρή παρατήρηση: οι καλά εξοπλισμένες μονάδες που συγκέντρωσαν για την αντεπίθεσή τους οι ουκροναζί στην περιοχή, έχουν μπροστά τους τον ποταμό Οσκόλ και στα αριστερά τους τα ρωσσικά σύνορα. Μοιάζουν δηλαδή λιγάκι με ίππο στο σκάκι που είναι περιορισμένος στη γωνία. Μπορεί φυσικά ο ίππος να μπει στον πειρασμό να βγει έξω από τη σκακιέρα – να επιτεθεί δηλαδή προς την κατεύθυνση του ρωσσικού Μπέλγκοροντ, όμως τότε δεν θα μιλάμε για σκάκι άλλα για ένα παιχνίδι εντελώς διαφορετικό…
ΥΓ2: Πετάχτηκα για ένα δίωρο να δω τα εγκλήματα του Καμπάνωφ στο «Απόστολος Νικολαΐδης» και γυρνώντας είδα πως στη μισή και βάλε Ουκρανία έπεσε μπλακ-άουτ, λόγω της καταστροφής σημαντικών υποδομών από πυραυλικά χτυπήματα. Το εγγύς μέλλον θα δείξει αν πρόκειται για την ασύμμετρη απάντηση της Μόσχας στην (μιντιακή) επιτυχία των ουκροναζί, αν η Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση περνά σε μια ριζικά διαφορετική φάση ή αν έχουμε κάτι ακόμη μεγαλύτερο. Μη χαθούτε…
