Tην πρώτη φορά εμφανίστηκε σαν τραγωδία, και τώρα, την δεύτερη φορά, εμφανίζεται ως φάρσα
H ιστορία ότι η ζήτηση δημιουργεί πληθωρισμό, ουσιαστικά χτίζεται τη μεταπολεμική εποχή, από τα τέλη της δεκαετίας του ’40 και του ’50, όπου οι κυβερνήσεις των δυτικών κρατών δημιουργήσαν το κράτος πρόνοιας και αύξησαν τις δημόσιες δαπάνες. Αυτή ήταν η χρυσή εποχή για τα εργατικά συνδικάτα, που απέκτησαν περισσότερα μέλη και επιρροή στην οικονομία.
Οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι όμως, όπως ο Milton Friedman, και η Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Σικάγο, αλλά και άλλα πολλά νεοφιλελεύθερα Ιδρύματα, Λέσχες, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα κα, στην Αμερική και στην Ευρώπη, φώναζαν και ούρλιαζαν εκείνα τα χρόνια, λέγοντας ότι πάρα πολλά χρήματα τυπώνονται και δαπανώνται, τα συνδικάτα και οι καταναλωτές αποκτούν υπερβολική δύναμη και παράλληλα προειδοποιούσαν ότι αυτό θα προκαλέσει πληθωρισμό. Και μετά, όταν συνέβη η κρίση πληθωρισμού της δεκαετίας του 1970 στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, που στην πραγματικότητα όμως ήταν στασιμοπληθωρισμός, δικαιώθηκαν.
Ο στασιμοπληθωρισμός είναι ένας συνδυασμός δύο προβλημάτων, του πληθωρισμού και της οικονομικής στασιμότητας. Είναι μια επινοημένη λέξη όπου συνδυάζεις τον πληθωρισμό με την στασιμότητα της οικονομίας.
Τι συνέβη λοιπόν κατά την περίοδο του στασιμοπληθωρισμού;
Το φταίξιμο αποδόθηκε αμέσως στους εργαζόμενους και τα συνδικάτα και στην υπερβολική συμμετοχή του κράτους στην οικονομία. Τυπώθηκε πολύ χρήμα και δημιούργησε πληθωρισμό.
Αυτό κυριάρχησε και οδήγησε τελικά στην άνοδο της Μάργκαρετ Θάτσερ και του Ρόναλντ Ρέιγκαν στη δεκαετία του 1980. Δεν εξελέγησαν λόγω της κρίσης της δεκαετίας του ’70, αλλά επειδή είχαν την θεραπεία.
Ποια είναι ακόμα η θεωρητική βάση της θεραπείας του πληθωρισμού. Η άποψη ότι ‘τυπώθηκε πολύ χρήμα και έχουμε πληθωρισμο΄ στηρίζεται στο αξίωμα της νεοφιλελεύθερης σκέψης περί της ουδετερότητας του χρήματος.
Τι σημαίνει αυτό; Η προσφορά χρήματος στην οικονομία, αύξηση ή μείωση, δεν επηρεάζει την παραγωγή και την απασχόληση αλλά μόνο τις τιμές. Με άλλα λόγια αν αυξηθεί η ποσότητα του χρήματος και εντεύθεν η ζήτηση στην αγορά, αυτό δεν θα παρακινήσει τους επιχειρηματίες να αυξήσουν την παραγωγή τους και να προσλάβουν νέο εργατικό δυναμικό, αλλά θα προκληθεί πληθωρισμός.
Άρα η αλυσίδα της αιτιότητας πάει ως εξής: χρήμα ουδέτερο- αύξηση προσφοράς χρήματος- πληθωρισμός. Θεραπεία: αύξηση επιτοκίων- μείωση κρατικών δαπανων- μείωση μισθών- μείωση της προσφοράς χρήματος- μείωση πληθωρισμού.
Άρα πως ξεφορτώνεσαι τον πληθωρισμο;
Με τις πολιτικές λιτότητας του Ρέιγκαν και της Θάτσερ σύμφωνα με την νεοφιλελεύθερη σχολή σκέψης, δηλαδή με την λιτότητα. Με άλλα λόγια οι Κεντρικοί Τραπεζίτες αύξησαν τα επιτόκια σε επίπεδα διψήφιων αριθμών και συνειδητά κατέστρεψαν ευκαιρίες για κέρδη για παρά πολλές επιχειρήσεις, ενώ η ανεργία αυξήθηκε και αυτή σε διψήφιους αριθμούς. Τέτοια ανεργία ο κόσμος είχε να δει από την εποχή της κρίσης του 1929. Στα επόμενα χρόνια ο πληθωρισμός μειώθηκε δραματικά και κατά τους νεοφιλελεύθερους αυτή η πολιτική, της γενικής ύφεσης και ανεργίας τιθάσευσε τον πληθωρισμό.
Είναι αυτό το αφήγημα σωστό ή είναι ένας επικίνδυνος ιδεολογικός ισχυρισμός;
Η πραγματική πηγή του πληθωρισμού της δεκαετίας του 1970 δεν είχε καμία σχέση με τα εργατικά συνδικάτα, την υπερβολική καταναλωτική δαπάνη, τις δαπάνες του κράτους.
Στην πραγματικότητα μια πολιτική κρίση στη Μέση Ανατολή δημιούργησε τον πληθωρισμό σε όλο τον κόσμο. Το πετρέλαιο χρησιμοποιήθηκε ως γεωπολιτικό εργαλείο κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, επειδή ο ΟΠΕΚ ήθελε να τιμωρήσει τον δυτικό κόσμο επειδή συμπαρατάχθηκε με υπερβάλλοντα ζήλο με την ισραηλινή πλευρά στον πόλεμο του 1973. Μείωσε την παραγωγή πετρελαίου. Άρα ένα γεωπολιτικό πρόβλημα οδήγησε σε αύξηση των τιμών του πετρελαίου.
Το πετρέλαιο στη δεκαετία του ’70 ήταν η βάση της ενέργειας για ολη την παραγωγή, για την ναυτιλία και μεταφορές, πετροχημικά, λιπάσματα, ηλεκτρική ενέργεια κα. Οι τιμές του πετρελαίου τετραπλασιάστηκαν, που σημαίνει ότι οι τιμές σε ολόκληρο τον κόσμο άρχισαν να αυξάνονται. Έτσι, αυτό πυροδότησε τον πληθωρισμό κόστους.
Αλλά εκείνη την εποχή τα συνδικάτα ήταν ισχυρά και είχαν διαπραγματευτική ισχύ και απαίτησαν και επέβαλαν υψηλότερους μισθούς σε μαζική κλίμακα υψηλότερους δυστυχώς και από την παραγωγικότητα της οικονομίας.
Ετσι ο πληθωρισμός τροφοδοτήθηκε και από μια νέα πηγή και δημιουργήθηκε ένα πληθωριστικό σπιράλ, δηλαδή μια συνεχής άνοδος των τιμών που συντηρείτο από την αλληλοεπίδραση της τάσης αύξησης των μισθών και του κόστους παραγωγής.
Και για να τελειώνουμε με την ιστορία της δεκαετίας του 1970, πως πραγματική ξεφορτώθηκαν τον πληθωρισμο;
Επί της ουσίας ο Πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ καθάρισε πραγματικά τον πληθωρισμό. Δεν ήταν κάποια Κεντρική Τράπεζα που έκανε την δουλειά με τα επιτόκια. Αντίθετα έκαναν τα πράγματα πιο δύσκολα.
Τι έκανε ο Τζίμι Κάρτερ; Έδωσε λύση δια της διπλωματικής οδού, σκληρής ή ήπιας αδιάφορο, δηλαδή, έπεισε με εκείνο ή τον άλλο τρόπο τον ΟΠΕΚ, να παράγει ξανά στις ποσότητες πετρελαίου που η δύση είχε ανάγκη και με μειωμένες τιμές. Επίσης κατά την διάρκεια των υψηλών τιμών του πετρελαίου, άρχισαν να καταφθάνουν ροές πετρελαίου από την Βόρεια Θάλασσα, Νορβηγία, Αλάσκα. Αλλά πέρα από αυτό, κατά τη διάρκεια της ίδιας της κρίσης, η κυβέρνηση Κάρτερ άρχισε να ρυθμίζει την αγορά φυσικού αερίου και όλες οι κυβερνήσεις στον κόσμο ψάχτηκαν για να βρουν εναλλακτικές μορφές ενέργειας.
Γιατί φυσικό αέριο; Γιατί το φυσικό αέριο ήταν το υποκατάστατο του εισαγόμενου πετρελαίου. Βρέθηκε λοιπόν μια υποκατάστατη πηγή ενέργειας για τη μείωση του ενεργειακού κόστους, τουλάχιστον για την κατασκευή μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενεργείας για τη θέρμανση, την ψύξη, τον φωτισμό και ούτω καθ’ εξής. Και αυτό συνετέλεσε στη μεγάλη έκρηξη χρήσης του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Από τότε άρχισε να τιθασεύεται ο πληθωρισμός.
Αλλά τελικά, ήταν μια πολιτική λύση, μια διπλωματική λύση στην κρίση της Μέσης Ανατολής. Δεν είχε καμία σχέση με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές Ρέιγκαν, Θάτσερ και Κεντρικών Τραπεζών.
Έτσι, πολύ λίγα εύσημα δόθηκαν στον Τζίμι Κάρτερ εκείνες τις μέρες. Για την ιστορία, έβαλε ένα ηλιακό πάνελ συμβολικά στον Λευκό Οίκο εκείνη την εποχή, επειδή η κυβέρνησή του σκεφτόταν πραγματικά πώς θα μπορούσε να βρεί υποκατάστατες πηγές ενέργειας. Και η ηλιακή ενέργεια ήταν μια από τις μορφές ενέργειας που έπρεπε να αναπτυχθεί στο μέλλον.
Αυτό το ηλιακό πάνελ, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν το κατέβασε αμέσως, όταν ήλθε στην εξουσία.
Τι θέλει να μας πει αυτή η ιστορία;
Αξίωμα: Για να υπάρξει αέναη ανάπτυξη, απασχόληση και ευημερία, απαιτείται ενεργειακή αυτάρκεια, στο βαθμό που μπορεί αυτό να υλοποιηθεί.
Με άλλα λόγια, αν από τον λιγνίτη μας μπορούν να καλυφθούν οι ηλεκτρικές ενεργειακές μας ανάγκες για τα επόμενα 60 χρόνια κατά 70%, τις μονάδες παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη δεν τις κλείνεις, αντιθέτως τις χρησιμοποιείς και τις βελτιώνεις, για να έχεις και επάρκεια ενέργειας και καθαρό περιβάλλον.
Αν υπάρχουν κοιτάσματα αερίου ή πετρελαίου στη χώρα μας, σπεύδει η χώρα, χωρίς καθυστέρηση, να τα εξορύξει και να τα εκμεταλλευτεί και ξεχνά τους ύποπτους ευαίσθητους πράσινους που φοβούνται δήθεν ότι οι θάλασσές μας θα γίνουν κόλπος του Μεξικού, κόλπος που όμως έχει και πετρέλαιο αλλά και υψηλότατο τουρισμό. Τέλος καμμία άλλη πηγή ενέργειας δεν πρέπει να μην μελετηθεί και εξεταστεί, ακόμα και να χτίσουμε με τους Γάλλους πυρηνικούς σταθμούς.
Τι άλλο θέλει να μας πει η ιστορία. Η ύφεση που θέλουν να δημιουργήσουν με την αύξηση των επιτοκίων, τις μειωμένες κρατικές δαπάνες, τους ελάχιστους μισθούς και γενικά την λιτότητα για την μείωση του πληθωρισμού, οδηγεί σε ύφεση, ανεργία, και θέτουν σε κίνδυνο και την κουτσή Δημοκρατία που έχουμε και τις αξίες του Πολιτισμού.
Γρηγορείτε και αγωνίζεσθε!
