Η εποχή των ΑΑΑ… έχει ξεπεραστεί – Όσοι δάνειζαν στην Ελλάδα, δεν θεωρούνται πλέον άκρως αξιόπιστοι να πληρώσουν το χρέος τους
Σημαντικό πλήγμα στην οικονομική αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης φέρνει η απόφαση του διεθνούς οίκου αξιολόγησης Fitch να υποβαθμίσει τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility – EFSF) από AA- σε A+.
Παράλληλα, ο οίκος διατήρησε τη βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση στο επίπεδο F1+, καθώς τα αντίστοιχα δάνεια παραμένουν πλήρως εγγυημένα.
Η υποβάθμιση αυτή, που έρχεται πριν από την προγραμματισμένη ημερομηνία αξιολόγησης της 12ης Δεκεμβρίου 2025, χαρακτηρίστηκε ως κατεπείγουσα από τoν αμερικανικό οίκο αξιολόγησης, επικαλούμενη σημαντικές εξελίξεις που επηρεάζουν την πιστοληπτική επάρκεια του EFSF.
Ο βασικός λόγος πίσω από την υποβάθμιση του EFSF είναι η πρόσφατη υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Γαλλίας από AA- σε A+ στις 12 Σεπτεμβρίου 2025. Δεδομένου ότι η αξιολόγηση του EFSF βασίζεται στις εγγυήσεις που παρέχονται από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης (βάσει του μεριδίου τους στην ΕΚΤ), η υποβάθμιση ενός από τους μεγαλύτερους εγγυητές, όπως η Γαλλία, διατάραξε την ισορροπία της κάλυψης χρέους του Ταμείου.
Πλέον, για την πλήρη κάλυψη του χρέους του EFSF απαιτούνται εγγυήσεις όχι μόνο από χώρες με αξιολόγηση AA- ή υψηλότερη, αλλά και από χώρες με βαθμολογία A+ – όπως η Γαλλία.
Δομή και λειτουργία του EFSF
Το EFSF δημιουργήθηκε ως προσωρινό ταμείο διάσωσης για τις χώρες της ευρωζώνης που επλήγησαν από την κρίση χρέους. Η λειτουργία του βασίζεται σε εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, οι οποίες έχουν χαρακτήρα αμετάκλητο και άνευ όρων, βάσει της λεγόμενης Διακυβερνητικής Συμφωνίας Πλαισίου (Framework Agreement).
Αν και το EFSF έπαψε να εγκρίνει νέα δάνεια από το 2013, παραμένει ενεργό ως διαχειριστικό όργανο, μέχρι την πλήρη αποπληρωμή των υφιστάμενων ομολόγων και δανείων. Μέχρι τον Ιούνιο του 2025, τα συνολικά δάνεια ανέρχονταν σε 167,7 δισ. ευρώ, εκ των οποίων:
-
126,0 δισ. ευρώ στην Ελλάδα (BBB-/θετικό),
-
24,0 δισ. ευρώ στην Πορτογαλία (A-/θετικό),
-
17,7 δισ. ευρώ στην Ιρλανδία (AA/σταθερό).
Η Ελλάδα ξεκίνησε την αποπληρωμή των δανείων το 2023, η Πορτογαλία το 2025, ενώ η Ιρλανδία αναμένεται να ξεκινήσει το 2029.
Παρά την προσεκτική διαχείριση ρευστότητας και τη διατήρηση των κεφαλαίων του EFSF σε τίτλους υψηλής διαβάθμισης, η νέα πραγματικότητα γύρω από τις αξιολογήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ φέρνει νέες αβεβαιότητες ως προς την επάρκεια των εγγυήσεων. Η Fitch επισημαίνει ότι η αξιολόγηση βασίζεται στην ποιότητα των εγγυητών, κάτι που επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις στις εθνικές οικονομίες.
Η υποβάθμιση δεν αφορά άμεσα τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, οι οποίες συνεχίζουν να καλύπτονται πλήρως, αλλά υποδηλώνει αυξημένο κίνδυνο για τη μεσομακροπρόθεσμη σταθερότητα του μηχανισμού.
Η απόφαση της Fitch αναδεικνύει την ευαλωτότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, καθώς αποδεικνύεται ότι η χρηματοπιστωτική αξιοπιστία της ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από λίγες ισχυρές οικονομίες.
Η υποβάθμιση του EFSF, έστω και αν πρόκειται για έναν μη ενεργό πλέον δανειοδοτικό μηχανισμό, αποτελεί σύμβολο της μεταβαλλόμενης πιστοληπτικής δυναμικής στην ευρωζώνη και ένα καμπανάκι για την ανάγκη αναθεώρησης των μηχανισμών εγγυήσεων και σταθερότητας.
