Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν ξεκίνησε μια αιφνιδιαστική επίσκεψη στη Ρωσία. Το ταξίδι του έρχεται μέρες αφότου ταξίδεψε στο Κίεβο για να παροτρύνει τον Ουκρανό ηγέτη Βλαντιμίρ Ζελένσκι να εξετάσει το ενδεχόμενο άμεσης κατάπαυσης του πυρός με τη Μόσχα και να ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες.
Ενώ η Ουγγαρία ασκεί την κυλιόμενη προεδρία της ΕΕ, η επίσκεψη του Όρμπαν στη Ρωσία για συνομιλίες έχει προκαλέσει έντονη κριτική από ανώτερους αξιωματούχους του μπλοκ, παρά το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός επέμεινε νωρίτερα την ίδια ημέρα ότι δεν εκπροσωπεί την ένωση.
«Η Ουγγαρία είναι ένα κυρίαρχο κράτος», είπε ο υπουργός Εξωτερικών Peter Szijjarto σε Ρώσους δημοσιογράφους την Παρασκευή όταν ρωτήθηκε για την κριτική των Βρυξελλών για την επίσκεψη της ουγγρικής αντιπροσωπείας στη Μόσχα.
«Μην μπερδεύετε τους φιλοπόλεμους πολιτικούς με τους ανθρώπους στην Ευρώπη», δήλωσε.
Η αλήθεια που δεν αποκαλύπτεται πίσω από τις κρυφές πόρτες είναι πως ο Ορμπάν ενδιαφέρεται για το “φιλέτο της Υπερκαρπαθίας”, ειδικά τώρα που με δεδομένη την αργή, αλλά σταθερή προέλαση των Ρώσων, για την Ουκρανία ισχύει το «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται».
Η Υπερκαρπαθία (Transcarpathia) είναι μια ιστορική περιοχή στα σύνορα μεταξύ της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που βρίσκεται κυρίως στην περιφέρεια Zakarpattia (ή Zakarpatska) της δυτικής Ουκρανίας, με μικρότερα τμήματα στην ανατολική Σλοβακία (κυρίως στην περιοχή Prešov και στην περιοχή Košice) και στην περιοχή Lemko στην Πολωνία.
Από την ουγγρική κατάκτηση της λεκάνης των Καρπαθίων (στα τέλη του 9ου αιώνα) έως το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιοχής ήταν μέρος του Βασιλείου της Ουγγαρίας. Στο Μεσοπόλεμο, ήταν μέρος της Πρώτης και της Δεύτερης Δημοκρατίας της Τσεχοσλοβακίας.
Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή προσαρτήθηκε από το Βασίλειο της Ουγγαρίας για άλλη μια φορά όταν η Γερμανία διέλυσε τη Δεύτερη Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας. Μετά τον πόλεμο, προσαρτήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση και έγινε μέρος της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.
Από το 2015, οι νόμοι για τη γλώσσα, τα μέσα ενημέρωσης, τη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση και τις αυτόχθονες εθνικές μειονότητες, καθώς και ο νέος νόμος για τις εθνικές κοινότητες που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2022, έχουν επιφέρει αλλαγές, περιορίζοντας συνεχώς τα δικαιώματα των Ούγγρων που ζουν στην Ουκρανία .
Οι ειδικοί έχουν επισημάνει ότι αυτές οι αλλαγές παραβίαζαν δικαιώματα και ήταν αντίθετες με το σύνταγμα και απέτυχαν να συμβαδίσουν με τα πρότυπα της ευρωπαϊκής δημοκρατικής μειονότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Υπερκαρπαθία και οι απαιτήσεις του Ορμπάν
Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκινά ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία, η ουγγρική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ από την 1η Ιουλίου έως τις 31 Δεκεμβρίου κινδυνεύει να καθυστερήσει τη διαδικασία, με τα δικαιώματα των μειονοτήτων να αποτελούν το βασικό σημείο διαμάχης.
Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν έχει κατηγορήσει εδώ και καιρό την κυβέρνηση της Ουκρανίας ότι παραβιάζει τα δικαιώματα των Ούγγρων που κατοικούν στην ουκρανική περιοχή της Υπερκαρπάθιας να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα στην εκπαίδευση και τη δημόσια διοίκηση.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, οι Ούγγροι αποτελούσαν το 12% ολόκληρης της νοτιοδυτικής περιοχής (περίπου 150.000 άτομα), αν και πολλοί έχουν μεταναστεύσει από την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας, φοβούμενοι την επιστράτευση των Ουκρανών.
Η κυβέρνηση του Όρμπαν έχει μπλοκάρει την κρίσιμη χρηματοδότηση της ΕΕ για την Ουκρανία και απείλησε να εμποδίσει τις προσπάθειες της χώρας να ενταχθεί στο μπλοκ, φέρνοντας τις διπλωματικές σχέσεις σε ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα.
Η διαμάχη έχει τις ρίζες της στις προσπάθειες της Ουκρανίας να ενισχύσει την εθνική της ταυτότητα αφού οι δυνάμεις που υποστηρίζονται από τη Ρωσία κατέλαβαν εν μέρει τον έλεγχο της ανατολικής περιοχής Ντονμπάς το 2014 και η Μόσχα προσάρτησε την Κριμαία.
Το 2017, το Κίεβο ψήφισε νόμο για την ενίσχυση της εθνικής γλώσσας, καθιστώντας υποχρεωτική τη μελέτη της ουκρανικής μετά την πέμπτη τάξη. Αν και στόχευε κυρίως τα ρωσικά, οι γλώσσες που ομιλούνται από άλλες μειονότητες όπως οι Πολωνοί, οι Ούγγροι, οι Ρουμάνοι, οι Σλοβάκοι και οι Έλληνες που ζουν στην Ουκρανία αναπόφευκτα επηρεάστηκαν
Μια μεταγενέστερη τροπολογία διευκρίνισε ότι το 100% της εκπαίδευσης μπορεί να είναι σε μια μειονοτική γλώσσα της ΕΕ από την πρώτη έως την τέταρτη τάξη. Από την πέμπτη τάξη, τουλάχιστον το 20% του χρόνου μελέτης θα πρέπει να είναι στα ουκρανικά, φτάνοντας σταδιακά το 40% στην ένατη τάξη και το 60% στη δωδεκάτη.
Στο μεταξύ, η ουγγρική μειονότητα ανέπτυξε ένα δίκτυο ιδιωτικών σχολείων στην Υπερκαρπάθια, όπου οι μαθητές σπουδάζουν μόνο στα ουγγρικά.
Τον Δεκέμβριο, αρκετοί ηγέτες της ουγγρικής μειονότητας στην Ουκρανία προέτρεψαν τον Όρμπαν να μην εμποδίσει την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, τονίζοντας «σημαντική πρόοδο στην εφαρμογή των συστάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εθνικών μειονοτήτων».
Τον Ιανουάριο του 2024, ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Πέτερ Σζιγιάρτο ζήτησε «να επιστρέψει{Η Ουκρανία} στην εθνική της μειονότητα{Ουγγαρίας} τα δικαιώματα που απολάμβανε μέχρι το 2015» μετά από συνομιλίες στο Ουζχόροντ με τον Ουκρανό ομόλογό του Ντμίτρο Κουλέμπα.
Τον Μάρτιο του 2024, η Ουγγαρία έστειλε στο Κίεβο και στα κράτη μέλη της ΕΕ μια λίστα με έντεκα νέα αιτήματα, εκθέτοντας τους ισχυρισμούς της σχετικά με τη μειονότητά της στην Ουκρανία.
Το έγγραφο –δεν δημοσιοποιήθηκε– περιελάμβανε όμως τη δημιουργία ειδικού καθεστώτος για τα ουγγρικά σχολεία, τη δυνατότητα χρήσης ουγγρικών στα επίσημα έγγραφα και την επικοινωνία με το κράτος και τον διορισμό Ούγγρου αντιπροσώπου στο ουκρανικό κοινοβούλιο για να διασφαλιστεί η πολιτική εκπροσώπηση.
Αν και η Ουκρανία δεν αναγνωρίζει τη διπλή υπηκοότητα, η Βουδαπέστη έχει δώσει εδώ και καιρό διαβατήρια στην ουγγρική μειονότητα. Η κυβέρνηση και πολλά ταμεία που συνδέονται με τον Όρμπαν επένδυσαν δισεκατομμύρια στην περιοχή υποστηρίζοντας πολιτιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες, συχνά στενά συνυφασμένες με την πολιτική.
Τα ταξίδια σε Κίεβο και Μόσχα και η “απαγορευμένη σχέση” Ορμπάν-Πούτιν
Στις 2 Ιουλίου, ο Ορμπάν επισκέφθηκε το Κίεβο και έθεσε επί τάπητος τα πιο πάνω θέματα. Αν και οι δύο ηγέτες δεν συμφώνησαν στο σύνολο των αιτημάτων, εντούτοις συζητήθηκε το ενδεχόμενο η Βουδαπέστη να ανοίξει ένα ουκρανικό σχολείο και να συνεχίσει να χρηματοδοτεί εκπαίδευση στην Ουκρανική γλώσσα στην Ουγγαρία, ιδιαίτερα για παιδιά Ουκρανών προσφύγων. Αυτό θα δημιουργούσε ισοτιμία και θα έκανε πιο ρεαλιστικές τις αλλαγές στην εκπαιδευτική νομοθεσία της Ουκρανίας.
Ο Ορμπάν έθεσε επίσης το ζήτημα της μεταπολεμικής ανάκαμψης στην Ουκρανία και τον ρόλο των ουγγρικών εταιρειών σε αυτό.
Με την σημερινή του επίσκεψη στην Μόσχα, υπό το πρόσχημα της διαμεσολάβησης για τον πόλεμο της Ουκρανίας, ο Ορμπάν γνώριζε ήδη πως η μοίρα της ουγγρικής μειονότητας, αλλά και όλο το “φιλέτο” της Υπερκαρπαθίας, θα εξαρτηθεί στο μέλλον από τον Πούτιν και πως ο Ρώσος πρόεδρος θα έχει τον τελευταίο λόγο.
Ήδη από την συνέντευξη του στον Tucker Carlson, τον Φεβρουάριο, ο Πούτιν άνοιξε διάπλατα την πόρτα στον Ορμπάν λέγοντας πως, «Πήγα στην πόλη Berehove {της Υπερκαρπαθίας}(Beregszász στα ουγγρικά). Όλα τα ονόματα των πόλεων και των χωριών ήταν στα ρωσικά και μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα: στα ουγγρικά. Στα ρωσικά και στα ουγγρικά. Όχι στα ουκρανικά – στα ρωσικά και στα ουγγρικά»
Στην ερώτηση, του Carlson αν έχει υποσχεθεί στον Ορμπάν την Υπερκαρπαθία, ο Ρώσος πρόεδρος απάντησε: «Ποτέ, δεν του το έχω πει ποτέ. Ούτε μια φορά. Δεν έχουμε καν συζητήσει για αυτό. Αλλά πραγματικά ξέρω με βεβαιότητα ότι οι Ούγγροι που ζουν εκεί θέλουν να πάρουν πίσω τα ιστορικά εδάφη τους».
Εξάλλου σε έναν λόγο του τον περασμένο Δεκέμβριο είχε δηλώσει πως συνοριακές περιοχές της Δυτικής Ουκρανίας που κάποτε προσαρτήθηκαν από τον Στάλιν από την Πολωνία, την Ουγγαρία και τη Ρουμανία θα επιστρέφονταν, με την Ρωσία να παίζει τον ρόλο του εγγυητή. Αυτό σημαίνει πως η Υπερκαρπαθία θα πάει πίσω στην Ουγγαρία, η Γαλικία πίσω στην Πολωνία και η Μπουκοβίνα πίσω στην Ρουμανία.
Ο Ορμπάν γνωρίζει και βλέπει πως ο Πούτιν μιλάει αναθεωρητικά και σε αυτό το πλαίσιο του αναθεωρητισμού, μπορεί να αποσπάσει ανταλλάγματα, τα οποία δεν θα ήταν δυνατά πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Έτσι, λοιπόν ο Ορμπάν αποτελεί έναν ακόμα αδύναμο κρίκο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, χαρακτηριστικό, το οποίο ο Πούτιν εκμετταλεύεται σαν κερκόπορτα, αφήνοντας ταυτόχρονα ανοιχτές τις δικές τους τις πόρτες σε μελλοντικές εδαφικές διεκδικήσεις της Ουγγαρίας στην Ουκρανία.
