Φωτοβολταϊκό-μαμούθ πνίγει χωριά των Τρικάλων

Πώς θα αισθανόσασταν αν μαθαίνατε ότι κοντά στο σπίτι σας σχεδιάζεται να αναπτυχθεί ένας φωτοβολταϊκός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε έκταση περίπου 15.500 στρεμμάτων -εκ των οποίων τα 6.000 στρέμματα θα καλυφθούν με 601.504 φωτοβολταϊκά πάνελ- που θα περιφραχθεί με συρματόπλεγμα ύψους 3 μέτρων και συνολικού μήκους 121 χιλιομέτρων; Και πώς θα σας φαινόταν το γεγονός ότι αυτό το γιγαντιαίο έργο θα σβήσει από τον χάρτη πολύτιμη γη υψηλής παραγωγικότητας;

Ενα τέτοιο έργο-μαμούθ σχεδιάζεται να κατασκευαστεί σε γεωργική γη, ελάχιστα χιλιόμετρα από τους βράχους των Μετεώρων, μεταξύ του Δήμου Τρικκαίων και του Δήμου Μετεώρων, στην περιοχή της κοινότητας Ελληνοκάστρου της Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων. Θα πρόκειται για τον μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό σταθμό στην Ελλάδα και τον δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρώπη.

Γεωργική γη

Το έργο, με αρχική ονομαστική ισχύ 400MW και στη συνέχεια 430MW, θα εκτείνεται σε ακτίνα που φτάνει τα 5 χιλιόμετρα από το κέντρο της τοπικής κοινότητας Ελληνοκάστρου, αλλά η απόστασή του από τα όρια της κοινότητας θα ανέρχεται σε μόλις 208 μέτρα και από τα πρώτα σπίτια του χωριού σε 244 μέτρα.

Η έκταση των περίπου 6.000 στρεμμάτων είναι πολλαπλάσια της μέσης χρησιμοποιούμενης γεωργικής γης των τοπικών κοινοτήτων που βρίσκονται πλησίον του έργου, ενώ η έκταση των 15.500 στρεμμάτων αντιστοιχεί σε πλέον του 50% της έκτασης της κοινότητας Ελληνοκάστρου.

Δεδομένου του γιγαντιαίου μεγέθους του το ευρύτερο πολύγωνο κατάληψης του έργου βρίσκεται εντός 7 τοπικών κοινοτήτων (Ριζώματος, Πλατάνου, Ελληνοκάστρου, Αρδανίου, Λιοπρασίου, Γερακαρίου και Αύρας). Παράλληλα, σε απόσταση μικρότερη από 8 χιλιόμετρα αναπτύσσεται ήδη και άλλος φωτοβολταϊκός σταθμός ισχύος 208MW. Εξάλλου ο φωτοβολταϊκός σταθμός θα είναι υπερδιπλάσιας του ανάλογου έργου που κατασκευάστηκε στην περιοχή των Λιβερών Κοζάνης, μια περιοχή που είναι ήδη περιβαλλοντικά υποβαθμισμένη λόγω των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ.

Σημειώνεται ότι το μέγεθος, η θέση και ο γενικότερος σχεδιασμός του έργου ήταν παντελώς άγνωστα στην ευρύτερη τοπική κοινωνία. Αν μη τι άλλο, εντύπωση προκαλεί η ταχύτητα με την οποία το έργο πέρασε την αδειοδοτική διαδικασία, παρ’ όλο που η έγκρισή του βρίθει νομικών παραλείψεων. Ο φορέας του έργου κατέθεσε αίτημα στη ΡΑΕ στις 30/6/2022 και έλαβε τη βεβαίωση παραγωγού στις 25/11/2022.

Στη συνέχεια υπέβαλε τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στις 28/7/2023. Ομως η μελέτη φαίνεται να εκπονήθηκε εντός μόλις 8 μηνών από την έκδοση βεβαίωσης παραγωγού, αντί των 18 μηνών που προβλέπεται για περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές όπως η συγκεκριμένη. Σημειώνεται ότι το έργο ακριβώς λόγω του μεγέθους του εντάσσεται στην επαχθέστερη περιβαλλοντική υποκατηγορία των έργων Α1, δηλαδή εκείνων που ενδέχεται να προκαλέσουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Το όριο ένταξης στην υποκατηγορία Α1 είναι αυτό των 50MW. Με άλλα λόγια, έργα κλίμακας ακόμα και 8 φορές μικρότερα από το εν λόγω έργο θεωρούνται ως έργα των οποίων οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ σημαντικές. Ετσι είναι τουλάχιστον εντυπωσιακό ότι στις 8/12/2023, δηλαδή εντός διαστήματος μόλις 4,5 μηνών από την υποβολή της μελέτης, το έργο έτυχε περιβαλλοντικής έγκρισης βάσει μιας ελλιπέστατης περιβαλλοντικής μελέτης, όταν για έργα ίδιας τεχνολογίας αλλά πολύ μικρότερης κλίμακας απαιτείται πολλαπλάσιο διάστημα για την αδειοδότησή τους.

Νομικές παραλείψεις

Πέραν αυτών, η έγκριση του έργου βρίθει νομικών παραλείψεων. Ενώ η μελέτη διαβιβάστηκε σε 20 υπηρεσίες, η έγκρισή του στηρίχθηκε στη γνωμοδότηση μόνο 9 υπηρεσιών. Η δε μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης που πρέπει να εκπονείται όταν τα έργα αναπτύσσονται σε περιοχές Natura βασίζεται σε εργασίες πεδίου μόλις 6 ημερών αντί για 20 έως 60 που προβλέπεται από τον νόμο.

Εξάλλου η γνωμοδότηση της Διεύθυνσης Δασών του ΥΠΕΝ εκδόθηκε δίχως να έχουν υπάρξει γνωμοδοτήσεις (κατά την έκδοση της Απόφασης Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων – ΑΕΠΟ) από το Δασαρχείο Τρικάλων και από τη Διεύθυνση Δασών Τρικάλων.

Ετσι είναι απορίας άξιον πώς η Διεύθυνση Δασών του ΥΠΕΝ προέβη σε έγκριση χωρίς να αναμένει την κρισιμότατη γνώμη των οικείων υπηρεσιών και πώς το ΥΠΕΝ προέβη σε έκδοση της ΑΕΠΟ όταν αυτή ενέχει χαρακτήρα έγκρισης επέμβασης. Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι ο φορέας μπορεί να ξεκινήσει την υλοποίηση του έργου ενώ εκκρεμεί η γνωμοδότηση των προαναφερθεισών υπηρεσιών.

Αλήθεια, τι ακριβώς θα συνέβαινε αν ο φορέας εκκινούσε την υλοποίηση του έργου με εκχερσώσεις χιλιάδων στρεμμάτων και οι προαναφερθείσες υπηρεσίες εκ των υστέρων γνωμοδοτούσαν αρνητικά για την υλοποίηση του έργου; Συν τοις άλλοις απουσιάζει γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου Θεσσαλίας ως μη ουσιώδης.

Τουλάχιστον εντυπωσιακό είναι και το γεγονός ότι εκ του συνόλου των 1.200 στρεμμάτων που εξετάστηκαν (εντός μόλις 6 εβδομάδων) από το δασαρχείο ως προς τον «ειδικότερο χαρακτήρα» τους, καμιά περιοχή δεν χαρακτηρίστηκε ως δάσος, όπως αντίθετα έχει συμβεί σε πολλές περιπτώσεις σε αιτήματα ιδιωτών στην ίδια περιοχή. Κάτι που θα έχει ως συνέπεια να επιτραπεί η απομάκρυνση βλάστησης σε αυτή την έκταση για την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών υαλοπινάκων.

Αυτή η γη προστατευόταν μέχρι πρόσφατα από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών υαλοπινάκων ως εμπίπτουσα στην κατηγορία «Γη Υψηλής Παραγωγικότητας». Ωστόσο στις 28/3/2023 ψηφίστηκε νόμος κατάργησης της «Γης Υψηλής Παραγωγικότητας» (Ν5035, άρθρο 50) και μόλις μία εβδομάδα μετά ο φορέας του έργου κατέθεσε αίτηση προς την ΠΕΧΩΠ (5/4/2023) προκειμένου να μπορέσει να κατοχυρώσει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών εντός των ιδιωτικών εκτάσεων. Πάνω σε αυτόν τον νόμο «πάτησε» η ΠΕΧΩΠ για τον αποχαρακτηρισμό της αγροτικής γης της περιοχής.

Τι κι αν η απόφαση της ΠΕΧΩΠ είναι επιστημονικά ανεπαρκέστατα τεκμηριωμένη, καθώς το σύνολο των 5.000 στρεμμάτων έχει χαρακτηριστεί βάσει μόλις τεσσάρων αναλύσεων εδάφους, οι οποίες έγιναν από μη πιστοποιημένο εργαστήριο, χωρίς να αναφέρεται η ακριβής θέση λήψης του δείγματος προκειμένου να είναι δυνατή η ιχνηλασιμότητα της μέτρησης; Και τι κι αν τα δείγματα λήφθηκαν από ιδιοκτήτη γης μισθωτή στην εταιρεία -και άρα από πελάτη- ο οποίος είναι υπέρμαχος του έργου, κάτι που παραβιάζει την αρχή της αμεροληψίας;

Περιοχή Natura

Και βέβαια είναι άξιο απορίας το γεγονός ότι ο φορέας του έργου σχεδίαζε ήδη από το καλοκαίρι του 2022 το έργο εντός ιδιωτικών εκτάσεων και επιπλέον προέβαινε σε εκμίσθωση πλήθους αυτών, ενώ βάσει της τότε ισχύουσας νομοθεσίας κάτι τέτοιο δεν είχε επενδυτικό αντίκρισμα.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τις παραλείψεις στην αδειοδότηση του έργου από το ΥΠΕΝ, πρέπει να αναφερθεί ότι ανύπαρκτη είναι και η γνωμοδότηση από την πλευρά του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ). Υπογραμμίζεται ότι η γνωμοδότηση του ΥΠΑΑΤ είναι εξαιρετικά κρίσιμη και βαρύνουσας σημασίας, καθώς σε περίπτωση αρνητικής γνωμοδότησής του το έργο στο μεγαλύτερο μέρος του δεν θα μπορούσε να λάβει περιβαλλοντική έγκριση.

Το έργο αναπτύσσεται σε περιοχή Natura. Ολη η έκτασή του βρίσκεται εντός περιοχής Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), ενώ μέρος αυτής (περίπου 2.200 στρέμματα από τα 6.000) σε Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ). Ο βιότοπος «Ορη Αντιχάσια-Μετέωρα» καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα από τα Αντιχάσια όρη. Πρόκειται για χαμηλά βουνά, με ύψος μεταξύ 1.000 και 1.500 μέτρων, που διασχίζονται από μικρά ορεινά ποτάμια. Ο συνδυασμός ανοιχτών εκτάσεων, βραχωδών εξάρσεων και δασωμένων ρεματιών την καθιστούν ιδανικό βιότοπο για πολλά είδη αρπακτικών.

Ωστόσο δεν είναι μόνο τα προαναφερόμενα ζητήματα που δημιουργούν ανησυχίες και αντιδράσεις στις τοπικές κοινότητες, καθώς οι συνέπειές του, εκτός από καταστροφικές, θα είναι και ανεπανόρθωτες στην ευρύτερη προστατευόμενη περιοχή των Αντιχασίων. Σύμφωνα με τη μελέτη της ίδιας της εταιρείας, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του αέρα θα ανέλθει έως και 2 βαθμούς Κελσίου, ενώ του εδάφους έως και 4 βαθμούς. Στην ίδια μελέτη αναφέρεται ότι το φωτοβολταϊκό μπορεί να δημιουργήσει οπτική όχληση και επομένως αρνητική επίπτωση στην αισθητική της περιοχής.

Η εξάλειψη παραδοσιακών δραστηριοτήτων όπως η γεωργία, η αμπελουργία, η κτηνοτροφία και η μελισσοκομία θα επιφέρει βαρύ πλήγμα στις οικογένειες που εξαρτώνται από αυτές τις δραστηριότητες, καθώς η παραγωγή τους θα μειωθεί ή και θα εξαφανιστεί.

Σύσσωμη αντίθεση

Εξάλλου η αποψίλωση πλούσιας βλάστησης 6.000 στρεμμάτων θα έχει ως συνέπεια την αποξήρανση του εδάφους, την αλλαγή στην απορροή των υδάτων, τη διατάραξη της υδρολογικής ισορροπίας, την επιτάχυνση της διάβρωσης του εδάφους και τη μείωση της ικανότητας απορρόφησης του βρόχινου νερού, με δραματικές επιπτώσεις για τις πλημμύρες στην περιοχή και νωπές τις μνήμες από τον «Ντάνιελ».

Η τοπική κοινωνία είναι σύσσωμα αντίθετη με την κατασκευή του έργου, κάτι που αποτυπώνεται στις αρνητικές γνωμοδοτήσεις 6 τοπικών κοινοτήτων (Αρδανίου, Γερακαρίου, Λιόπρασου, Πλατάνου, Ράξας και Ριζώματος) και στις αρνητικές γνωμοδοτήσεις 7 συλλόγων και ομοσπονδιών. Επιπλέον το έργο απορρίπτουν οι δύο Μητροπόλεις Τρίκκης, Γαρδικίου & Πύλης και Σταγών & Μετεώρων.

Στις 9/2/2024 κατατέθηκε προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας με 4 αιτήσεις υπογεγραμμένες συνολικά από 200 άτομα από τις όμορες τοπικές κοινότητες κατά της Απόφασης Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων. Η εκδίκαση της προσφυγής, μετά από τρεις αναβολές, έχει οριστεί για τις 21 Ιανουαρίου 2026. Τον αγώνα κατά της υλοποίησης του έργου «τρέχει» ο Σύλλογος Ενεργών Πολιτών για την Προστασία του Περιβάλλοντος Αντιχασίων & Μετεώρων (ΣΕΠΑΜ), που αποτελεί συνέχεια της συντονιστικής επιτροπής κατά του φωτοβολταϊκού.

με πληροφορίες από ΕΦ.ΣΥΝ