Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στην Κολομβία χαρακτηρίστηκε από όλους ως ιστορικό. Ο Γουστάβο Πέτρο είναι ο πρώτος υποψήφιος της Αριστεράς που εξελέγη πρόεδρος στην ιστορία του κράτους αυτού της Λατινικής Αμερικής, με τη φιλοδοξία να «αλλάξει» μια χώρα, που δεν γνώρισε ποτέ τέτοια εναλλαγή.
Ο Γ. Πέτρο, 62 ετών, έλαβε 50,45% των ψήφων, έναντι 47,30% του αντιπάλου του, του εκκεντρικού εκατομμυριούχου Ροδόλφο Ερνάντες. Με 11,2 εκατ. ψήφους, ο αριστερός γερουσιαστής κέρδισε με διαφορά περίπου 700.000 ψήφων τον μεγιστάνα των κατασκευών, ο οποίος πιστώθηκε την έκπληξη του πρώτου γύρου, όταν έβγαλε εκτός μάχης τον υποψήφιο της δεξιάς.
«Δεν εκπροσωπώ καμία μειονότητα, μειονότητες είναι οι 47 οικογένειες που έχουν κυβερνήσει αυτή τη χώρα. Εμείς, οι αποκλεισμένοι, οι εξαθλιωμένοι, οι περιθωριοποιημένοι λόγω φυλής, οι ισοπεδωμένοι, οι χωρίς δικαιώματα είμαστε η πλειοψηφία σε αυτή τη χώρα», δήλωσε χαρακτηριστικά και αφιέρωσε τη νίκη «στους μεγαλύτερους μας, στις γυναίκες, στους νέους, στην LGBTIQ+ κοινότητα, στους ιθαγενείς, στους αγρότες, στα θύματα, στους μαύρους συνανθρώπους μου, σε αυτούς που στάθηκαν σταθεροί, σε εκείνους που δεν είναι πλέον μαζί μας, σε όλη την Κολομβία».
Οι εκλογές αυτές σήμαναν βαριά ήττα για τις συντηρητικές και φιλελεύθερες ελίτ που βρίσκονται στην εξουσία εδώ και δυο αιώνες στην τέταρτη ισχυρότερη οικονομική δύναμη στη Λατινική Αμερική και την πιο πιστή χώρα-σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή.
Και διεξήχθησαν με φόντο τη βαθιά κρίση στη χώρα μετά την πανδημία, την παραλυτική οικονομική ύφεση, τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που κατεστάλησαν ανελέητα, τη νέα κλιμάκωση της βίας των ένοπλων οργανώσεων που δρουν στις επαρχίες και συγκρούονται για τον έλεγχο της διακίνησης των ναρκωτικών.
Ο Πέτρο επαινεί τακτικά τους νεαρούς κυρίως διαδηλωτές που κατέβηκαν στους δρόμους τα τελευταία τρία χρόνια για να καταδικάσουν την ανισότητα και την αστυνομική βία, σε διαδηλώσεις όπου σκοτώθηκαν περισσότεροι από 40 άνθρωποι.
«Η Κολομβία κυβερνήθηκε για τόσα χρόνια από την οικονομική και πολιτική ελίτ», δηλώνει η Gimena Sanchez-Garzoli, υπεύθυνη για τη Λατινική Αμερική στο think tank, Washington Office. «Αυτές οι εκλογές είναι βασικά η φωνή του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της χώρας, ειδικά των φτωχών της υπαίθρου, των γυναικών, των Αφρο-Κολομβιανών, των ιθαγενών», σημειώνει.
«Οι άνθρωποι δεν ήθελαν μια αλλαγή με οποιοδήποτε κόστος, ήθελαν μια αλλαγή που θα συνέβαινε στην πραγματικότητα με πραγματικές προτάσεις που περιλαμβάνουν την προτεραιότητα της ειρηνευτικής συμφωνίας», είπε ο Sanchez-Garzoli αναφερόμενος στην ειρηνευτική συμφωνία του 2016 με τις Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC), που έδωσε τέλος στον ρόλο αυτής της ομάδας στην εσωτερική σύγκρουση σχεδόν 60 ετών.
Ο Πέτρο έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει πλήρως τη συμφωνία FARC και να επιδιώξει συνομιλίες με τους ακόμα ενεργούς αντάρτες του ELN. Το βράδυ της Κυριακής, καθώς γιόρταζε τη νίκη του, είπε στους υποστηρικτές του: «Ειρήνη είναι κάποιος σαν εμένα να μπορεί να είναι πρόεδρος».
Ωστόσο, είναι αρκετοί που φοβούνται τον Γουστάβο Πέτρο εξαιτίας του παρελθόντος του, καθώς είναι πρώην αντάρτης της γκεβαρικής οργάνωσης Μ-19, στην οποία οργανώθηκε σε ηλικία 17 ετών. Το 1985 συνελήφθη και καταδικάστηκε σε 18 μήνες φυλακή, βασανίστηκε από τις Αρχές κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, ενώ αργότερα έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μετατροπή της οργάνωσης σε πολιτικό κόμμα, το οποίο συμμετείχε στις εκλογές και απέκτησε σημαντική δύναμη στη Βουλή. Εκλέχθηκε γερουσιαστής και δήμαρχος της Μπογκοτά το 2012, αλλά απέτυχε να εκλεγεί πρόεδρος το 2018.
«Λόγω του ακροαριστερού παρελθόντος του πολλοί δεν ήθελαν να τον δουν πρόεδρο», σημειώνει ο Σέρχιο Γκουσμάν, αναλυτής της εταιρείας συμβούλων Colombia Risk Analysis.
Οι στόχοι και οι προκλήσεις της «Ιστορικής Συμμαχίας»
Η εκλογή του πρώτου αριστερού προέδρου της Κολομβίας, Γουστάβο Πέτρο, είναι ενδεικτική της ευρείας επιθυμίας για μια πιο ισότιμη και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία, λένε αναλυτές και business leaders όπως αναφέρει το Reuters, αλλά ο πρώην αντάρτης θα πρέπει να δράσει γρήγορα για να καθησυχάσει τους επενδυτές.
Η εκλογή ενός πρώην αντάρτη σηματοδοτεί μια ριζική αλλαγή για μια χώρα που εξακολουθεί να πλήττεται μετά από δεκαετίες συγκρούσεων και υπογραμμίζει το βάθος της απογοήτευσης με το δεξιό πολιτικό κατεστημένο που κατηγορείται για το μεγάλο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών.
Ο Πέτρο έχει δεσμευτεί να καταπολεμήσει την ανισότητα με δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση, που τώρα είναι ιδιωτικοποιημένη, δωρεάν δημόσια υγεία, μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα και υψηλούς φόρους στη μη παραγωγική γη στη χώρα των Άνδεων, όπου σχεδόν ο μισός πληθυσμός ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Οι προτάσεις του – ειδικά η απαγόρευση νέων έργων πετρελαίου για περιβαλλοντικούς λόγους – έχουν τρομάξει ορισμένους επενδυτές, αν και έχει υποσχεθεί να σεβαστεί τα τρέχοντα συμβόλαια.
Ο Γουστάβο Πέτρο θα αναλάβει καθήκοντα διακυβέρνησης σε μια περίοδο που η Κολομβία παλεύει με χαμηλές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας, μεγάλο εμπορικό έλλειμμα και εθνικό χρέος που προβλέπεται να κλείσει το έτος στο 56,5% του ΑΕΠ.
Το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ των εξαγωγών και σχεδόν το 10% του εθνικού εισοδήματος.
Σε κάθε περίπτωση οι προτάσεις του Πέτρο θα αντιμετωπίσουν προκλήσεις, κυρίως λόγω ενός βαθιά διχασμένου κοινοβουλίου όπου δώδεκα κόμματα κατέχουν έδρες.
Νευρικότητα στην αγορά
«Ο Πέτρο θα έχει μια πολύ ισχυρή αντίθεση από την πρώτη μέρα, θα έχουμε ένα κοινοβούλιο που ξαφνικά θα αποσυνδεθεί από την εκτελεστική εξουσία», λέει ο ιδρυτής της Colombia Risk Analysis, Sergio Guzman.
Η αγορά περιμένει τώρα τους διορισμούς υπουργών, ειδικά για βασικές θέσεις όπως ο υπουργός Οικονομικών, αλλά προβλέπει αστάθεια στο πέσο και στα ομόλογα όταν οι συναλλαγές ανοίξουν την Τρίτη.
«Θα είναι πολύ σημαντικό να αποκατασταθεί η απόλυτη εμπιστοσύνη μεταξύ όλων, να υπάρχει εμπιστοσύνη για τις επιχειρήσεις, για τους επενδυτές, για το κράτος δικαίου», λέει ο Bruce Mac Master, πρόεδρος του Κολομβιανού Συνδέσμου Επιχειρηματιών.
Ο Σύνδεσμος (ANDI), ανέφερε σε ανακοίνωσή του μετά τη νίκη του Πέτρο. «Σε εμάς μπορεί να περιμένει έναν εποικοδομητικό εταίρο».
Ο Πέτρο ήταν κατηγορηματικός ότι οι επιχειρήσεις και η ανάπτυξη θα παίξουν σημαντικούς ρόλους υπό την κυβέρνησή του. Έχει δεσμευτεί να ενισχύσει τη γεωργία, τον τουρισμό και τη μεταποίηση.
«Θα υπάρξει μόνο σεβασμός και διάλογος», υποσχέθηκε ενώ πριν από την εκλογή του είχε ζητήσει ένα εθνικό σύμφωνο για την έξοδο της χώρας από την κρίση και την οικοδόμηση της ειρήνης.
Οπως αναφέρει και η LeMonde, ο εκλεγμένος πρόεδρος, ο οποίος υποσχέθηκε να κάνει την Κολομβία «μια δύναμη ζωής, που θα ηγείται του αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής», προσπάθησε επίσης να καθησυχάσει τους ηγέτες των επιχειρήσεων: «Θα αναπτύξουμε τον καπιταλισμό. Όχι επειδή μας αρέσει το σύστημα, αλλά επειδή πρέπει να απομακρυνθούμε από τη φεουδαρχία και να εισέλθουμε στον σύγχρονο κόσμο».
Τώρα, καλείται να κυβερνήσει με την ισχύ στο κοινοβούλιο κατακερματισμένη, καθώς η παράταξή του, η «Ιστορική Συμμαχία» (Pacto Histórico por Colombia, PHxC), είναι πρώτη δύναμη μεν, αλλά με τους συντηρητικούς και τους φιλελεύθερους να διατηρούν ισχυρή παρουσία.
Καλείται επίσης να ξεπεράσει τις έντονες επιφυλάξεις στον στρατό, να αντιμετωπίσει τις πληθωριστικές πιέσεις και το γεγονός ότι οι θεσμοί της Κολομβίας είναι αδύναμοι.
Μάλιστα, οργανώσεις της άκρας δεξιάς απειλούσαν με ένοπλο αγώνα, αν ο Πέτρο εκλεγεί πρόεδρος.
Επίσης, μεγάλο ενδιαφέρον θα έχουν οι εξελίξεις στη σχέση της Κολομβίας με τις ΗΠΑ, δεδομένου ότι η Κολομβία ήταν η πιο πιστή σύμμαχος στην περιοχή, γι αυτό και το 2017 η Ουάσιγκτον την είχε χρίσει «στρατηγικό εταίρο» του ΝΑΤΟ.
Αυτή η εκστρατεία ήταν η τρίτη προεδρική υποψηφιότητα του Petro και η νίκη του προσθέτει το έθνος των Άνδεων σε μια λίστα χωρών της Λατινικής Αμερικής που έχουν εκλέξει αριστερούς τα τελευταία χρόνια.
Αλλαγή της περιφερειακής δυναμικής;
Η νίκη της Αριστεράς στην Κολομβία, έρχεται μετά από μια σειρά εκλογών σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου κέρδισε επίσης η Αριστερά.
Στη Χιλή, μια από τις πιο σταθερές και πλούσιες χώρες της περιοχής, ο 35χρονος Γκάμπριελ Μπόριτς, πρώην ηγέτης φοιτητικών διαδηλώσεων και υποψήφιος της Αριστεράς , νίκησε στις εκλογές του περασμένου Δεκέμβρη.
Έχοντας κερδίσει τις περισσότερες ψήφους σε προεδρικές εκλογές στην ιστορία της Χιλής, ο Μπόριτς επέλεξε ένα άνευ προηγουμένου υπουργικό συμβούλιο, γεμάτο με νέους ανθρώπους, φεμινίστριες και περιβαλλοντολόγους.
Η Ονδούρα τον περασμένο Νοέμβριο καταψήφισε επίσης μια μακροχρόνια δεξιά κυβέρνηση. Η αριστερή Σιομάρα Κάστρο υποψήφια του κόμματος LIBRE, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της χώρας, κέρδισε με ένα θριαμβευτικό αποτέλεσμα, δίνοντας την υπόσχεση να «βγάλει την Ονδούρα από την άβυσσο της ναρκοδικτατορίας και της διαφθοράς».
Μαζί με την Ονδούρα, το 2021 ο Πέδρο Καστίγιο κέρδισε οριακά την προεδρία στο Περού. Προηγουμένως άγνωστος σε πολλούς ψηφοφόρους, ο πρώην δάσκαλος, γιος φτωχών αγροτών, έγινε «ο πρώτος φτωχός πρόεδρος του Περού», με τη στήριξη κυρίως των φτωχότερων ψηφοφόρων, που πλήττονταν από την αύξηση της φτώχειας, τη διεύρυνση των ανισοτήτων και την πανδημία του κορονοϊού.
Η νίκη του Καστίγιο συντάραξε την πολιτική και οικονομική ελίτ, όχι μόνο εξαιτίας της υπόσχεσής του να αναθεωρήσει το Σύνταγμα, αλλά και της δέσμευσής του ότι το κράτος θα φορολογεί πολύ περισσότερο τα κέρδη των εταιρειών στη χώρα που κατατάσσεται δεύτερη παγκοσμίως στην παραγωγή χαλκού, για να χρηματοδοτηθούν κοινωνικά προγράμματα.
Τον Οκτώβριο αναμένονται οι προεδρικές εκλογές στην πολυπληθέστερη χώρα της Λατινικής Αμερικής, τη Βραζιλία. Η επιλογή για τους ψηφοφόρους είναι ανάμεσα στον ακροδεξιό Ζαΐχ Μπολσονάρο και τον κεντροαριστερό πρώην πρόεδρο της Βραζιλίας, Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα.
Σύμφωνα με όλες σχεδόν τις δημοσκοπήσεις ο Λούλα μπορεί ακόμη και να τις κερδίσει από τον πρώτο γύρο.
«Οι νίκες αυτές προαναγγέλλουν μια ευρύτερη αλλαγή σε ολόκληρη την περιοχή καθώς μια νέα γενιά αριστερών κερδίζει έδαφος», δήλωσε ο John Cavanagh ανώτερος αναλυτής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Μελετών που εδρεύει στην Ουάσιγκτον.
«Η Λατινική Αμερική ασκεί μεγάλη επιρροή στη φαντασία των προοδευτικών σε όλο τον κόσμο, με σημεία αναφοράς τον Φιντέλ Κάστρο και τον Τσε Γκεβάρα», λέει ο John Cavanagh στο Al Jazeera. «Υπάρχει μια αυξανόμενη πράσινη παλίρροια στη Λατινική Αμερική που έχει συναντήσει τη ροζ παλίρροια. Θα είναι λίγο διαφορετική σε κάθε χώρα, αλλά θα είναι ενδιαφέρον να δούμε τι θα προκύψει».
