Με προεξάρχουσα τη Γαλλία, οι ευρωπαϊκές χώρες βάζουν στο στόχαστρο εθνικιστικές οργανώσεις της τουρκικής διασποράς. Την ίδια στην Τουρκία επανέρχεται στο προσκήνιο η σχέση «Γκρίζων Λύκων», κράτους και μαφίας
Στην τουρκική και μογγολική μυθολογία ο γκρίζος λύκος, πιο σωστά μια γκρίζα λύκαινα, παίζει κομβικό ρόλο στην έξοδο από τη μυθική κοιλάδα Εργκένεκον που οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου χανάτου.
Στη νεώτερη τουρκική πολιτική ιστορία ο όρος Γκρίζοι Λύκοι είναι συνώνυμος με την τουρκική εθνικιστική ακροδεξιά. Ο όρος αποτελούσε ιστορικά την άτυπη ονομασία της νεολαίας του MHP, του εθνικιστικού κόμματος που ίδρυσε ο Αλπαρσλάν Τουρκές στη δεκαετία του 1960.
Οι Γκρίζοι Λύκοι δεν ήταν ποτέ απλώς μια πολιτική νεολαία. Είχαν χαρακτηριστικά παραστρατιωτικής οργάνωσης, είχαν διασυνδέσεις με τις τουρκικές κρατικές υπηρεσίες, αλλά και τις αμερικανικές υπηρεσίες στο πλαίσιο της «Επιχείρησης Gladio» του ΝΑΤΟ (γνωστή και ως η «Κόκκινη Προβιά») για τη δυνατότητα να οργανωθεί ανταρτοπόλεμος σε περίπτωση που μια χώρα καταλαμβανόταν από τις δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας
Στην πραγματικότητα, στη δεκαετία του 1970 οι Γκρίζοι Λύκοι λειτουργούσαν πολύ περισσότερο σαν «τάγματα θανάτου» στην αντιπαράθεση με τις οργανώσεις της αριστεράς και τους αποδίδονται εκατοντάδες πολιτικές δολοφονίες, συμπεριλαμβανομένης και της σφαγής πάνω από 100 Αλεβιτών στο Μαράς το 1978.
Στην ανασυγκρότηση του MHP μετά το πραξικόπημα του 1980, που αρχικά το έθεσε εκτός νόμου, η οργάνωση επικεντρώθηκε στο κουρδικό θέμα, αποτελώντας το κατεξοχήν εχθρικό ρεύμα προς οποιαδήποτε προσπάθεια ειρηνικής επίλυσης του θέματος.
«Γκρίζοι Λύκοι» και «βαθύ κράτος»
Στις 3 Νοεμβρίου 1996 στην περιοχή Σουσουρλούκ μια θωρακισμένη Μερσεντές που έτρεχε με μεγάλη ταχύτητα, καρφώθηκε σ’ ένα φορτηγό. Στα συντρίμμια βρέθηκαν εξοπλισμός υποκλοπών και μυστικών επιχειρήσεων, όπλα, ναρκωτικά, χρήματα και αποκαλυπτικά έγγραφα. Τα στοιχεία των επιβατών έφεραν στο προσκήνιο όλες τις σχέσεις μυστικών υπηρεσιών, «Γκρίζων Λύκων» και μαφίας. Ο νεκρός οδηγός ήταν ο Χουσεΐν Κοτσαντάγκ υποδιευθυντής Ασφαλείας στην Κωνσταντινούπολη και πρώην διευθυντής ειδικών επιχειρήσεων στις κουρδικές επαρχίες. Νεκρή ήταν και η ερωμένη του αεροσυνοδός Γκόντσα Ους. Ο τρίτος νεκρός ήταν ο καταζητούμενος Αμπντουλάχ Τσατλί, στέλεχος των Γκρίζων Λύκων, συνεργάτης της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας, κάτοχος διπλωματικού διαβατηρίου, οργανωτικής δολοφονικών επιθέσεων ενάντια σε Αρμένιους, καταδικασμένος στη Γαλλία για υποθέσεις ναρκωτικών και κατηγορούμενος στην Ελβετία (από την οποία δραπέτευσε) για κατοχή μεγάλης ποσότητας ναρκωτικών. Επιζών του ατυχήματος ο Εντίπ Σεντάτ Μπουτσάκ, βουλευτής, αρχηγός μιας ισχυρής παρακρατικής ομάδας στις κουρδικές επαρχίες και σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες υπεύθυνος για πλήθος δολοφονιών.
Οι δολοφόνοι του Ισαάκ
Ο Τσατλί έχει κατηγορηθεί και για ανάμειξη στην πιο διάσημη απόπειρα πολιτικής δολοφονίας από μέλος των «Γκρίζων Λύκων»: αυτή που έκανε ο Μεχμέτ Αλί Αγκτσά, δολοφόνος του Αμπντί Ιπεκτσί, κατά του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄ το 1981.
Δράση θα έχουν οι «Γκρίζοι Λύκοι» και στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου. Μάλιστα καθοδηγητής της δολοφονικής δράσης εναντίον του Tάσου Iσαάκ στις 11 Αυγούστου 1996 στη νεκρή ζώνη της Δερύνειας φέρεται να ήταν ο αρχηγός του παραρτήματος των Γκρίζων Λύκων στα κατεχόμενα, Mεχμέτ Aρσλάν.
Η προσέγγιση «Γκρίζων Λύκων» και Ερντογάν
Παρότι το εθνικιστικό MHP ήταν αρχικά εχθρικό ρεύμα προς το AKP, το κόμμα του Ερντογάν, σταδιακά τα ρεύματα θα συγκλίνουν. Ας μην ξεχνάμε ότι τα τελευταία χρόνια το AKP συγκυβερνά με το MHP, αξιοποιώντας ταυτόχρονα την παραδοσιακή επιρροή που αυτό διαθέτει στις ένοπλες δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας, στοιχείο με μεγάλη σημασία για τον Ερντογάν μετά το πραξικόπημα του 2016.
Μάλιστα με αυτόν τον τρόπο ο Ερντογάν θα ενισχύσει την εθνικιστική διάσταση της πολιτικής του απεύθυνσης, συνδέοντας το δικό του όραμα με παραδόσεις παντουρκισμού και τουρκικού εθνικισμού.
Η κατάσταση στην τουρκική διασπορά
Πολύ συχνά οι ιδεολογικές διεργασίες στην εκάστοτε μητέρα πατρίδα μεταφέρονται με έντονο τρόπο στις διασπορές. Επίσης είναι συχνό το φαινόμενο οι άνθρωποι της διασποράς να εμπνέονται περισσότερο από στοιχεία εθνικισμού, καθώς αυτό κάποιες στιγμές δίνει την αίσθηση μεγαλύτερης συνοχής της μεταναστευτικής κοινότητας.
Αυτό φαίνεται να ισχύει σε σχέση με τη δραστηριότητα εθνικιστικών οργανώσεων στην τουρκική διασπορά. Παρότι συνήθως περιγράφονται ως «Γκρίζοι Λύκοι» δεν μιλάμε πάντα για οργανώσεις με τυπική σχέση με το εθνικιστικό MHP, καθώς υπάρχουν και οργανώσεις που είναι διασπάσεις του, και ο όρος περιγράφει περίπου ένα κλίμα.
Παραδοσιακά όσοι αναφέρονταν σε μια λογική «Γκρίζων Λύκων» δεν πολυσυμπαθούσαν το AKP, ούτε είχαν κάποια οργανωτική σχέση μαζί του. Άλλωστε, στην τουρκική διασπορά ήταν πάντα δραστήριες και παραλλαγές του «Εθνικού Οράματος», δηλαδή του ισλαμιστικού ρεύματος που διαμόρφωσε ο Νεσμετίν Ερμπακάν, που ήταν άλλωστε και η πολιτική μήτρα και για το ΑΚP του Ερντογάν, ενώ παράλληλα μπορούσε πάντα να αξιοποιεί την DİTİB (την Τουρκο-Ισλαμική Ένωση Θρησκευτικών Ζητημάτων) που συνδέεται με την πανίσχυρη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet). Από αυτούς τους δύο δρόμους, ο Ερντογάν και το AKP μπορούσαν να ασκούν σημαντική επιρροή στην τουρκική διασπορά, ιδίως από τη στιγμή που μπορούσε να ελέγχει και κρίσιμες επιλογές όπως ο διορισμός ιμάμηδων σε τζαμιά.
Σταδιακά όμως φαίνεται ότι αυτή η επιρροή μπορούσε να διευρυνθεί και μέσα από τις πιο εθνικιστικές οργανώσεις. Στην πραγματικότητα άρχισε να διαμορφώνεται ένα κλίμα ανάμεσα σε τμήματα της τουρκικής διασποράς που έβλεπε στον Ερντογάν μια τουρκο-ισλαμική σύνθεση, ένα συνδυασμό ανάμεσα στην παράδοση του τουρκικού (και παντουρκικού) εθνικισμού και της λογικής του πολιτικού Ισλάμ. Αυτό ενισχύθηκε και από τη συνειδητή προσπάθεια του AKP να καλλιεργήσει δεσμούς με τις διάφορες τουρκικές ενώσεις της διασποράς, όπως το Συμβούλιο για την Δικαιοσύνη, την Ισότητα και την Ειρήνη (COJEP) στη Γαλλία. Μάλιστα με αυτό τον τρόπο προσπαθούσε να αποκτήσει και δεσμούς με Κούρδους που ήταν συμπαθούντες του PKK (που έχει μεγάλη επιρροή στην κουρδική διασπορά και ελέγχει ένα μεγάλο φάσμα από κουρδικές ενώσεις, ιδρύματα κ.λπ.). Μάλιστα, ειδικά στη Γαλλία το AKP θα βοηθήσει και τον σχηματισμό ενός συντηρητικού ισλαμικού κόμματος, του Κόμματος Ισότητας και Δικαιοσύνης (PEJ).
Όλα αυτά στηρίζονταν σε μεγάλο βαθμό σε αυτή τη νέα σύνθεση ανάμεσα σε εθνικιστικά και ισλαμιστικά στοιχεία. Και τίποτα δεν συμβολίζει αυτή τη νέα «σύνθεση» καλύτερη από τα συνθήματα που γράφτηκαν έξω από το Εθνικό Αρμενικό Κέντρο Μνήμης στο Ντεσιν-Σαρπιέ κοντά στη Λυών την 1η Νοεμβρίου: Γκρίζοι Λύκοι και RTE (τα αρχικά δηλαδή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν).
Η σύγκρουση με άλλες κοινότητες
Την ίδια στιγμή όλα αυτά σηματοδοτούν και συγκρούσεις με άλλες κοινότητες στις ευρωπαϊκές χώρες. Καταρχάς η αντιπαράθεση με τους Κούρδους μεταφέρεται και στην Ευρώπη, με τις τουρκικές εθνικιστικές οργανώσεις να έχουν και έντονα αντιτουρκικό τόνο, όπως φάνηκε από την επίθεση τον Ιούνιο τούρκων εθνικιστικών σε μια συγκέντρωση γυναικών κουρδικής καταγωγής στη Βιέννη. Ας μην ξεχνάμε ότι συχνά αυτό διευκολύνει και τη δράση των τουρκικών κρατικών υπηρεσιών, όπως φάνηκε με την δολοφονία τριών γυναικών στελεχών του PKK στο Παρίσι το 2013.
Αντίστοιχα, η συγκυρία του πολέμου ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, με την Τουρκία και τον Ερντογάν να στηρίζουν ανοιχτά τους Αζέρους, μεταφράστηκε σε συγκρούσεις με τις αρμενικές κοινότητες, όπως φάνηκε και στη Βιέννη και στη Λυόν. Ένας από τους οργανωτές των διαδηλώσεν, ο Αχμέτ Τσετίν, μέλος του Κόμματος Ισότητας και Δικαιοσύνης, που κατηγορείται για διάφορα βίντεο μίσους που είχε ποστάρει αποτυπώνει ακριβώς το συνδυασμό ισλαμιστικών και εθνικιστικών στοιχείων. Μάλιστα, αρκετοί επισημαίνουν ότι αυτή η «τουρκο-ισλαμική» σύνθεση έχει μεγάλη απήχηση σε δεύτερης γενιάς τούρκους μετανάστες στην Ευρώπη.
Η αντίδραση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων
Η πιο επιθετική πρωτοβουλία ευρωπαϊκής κυβέρνησης ήταν αυτής της Γαλλίας που στις 4 Νοεμβρίου ανακοίνωσε τη διάλυση «της ομαδοποίησης που ονομάζεται “Γκρίζοι Λύκοι”», με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών.
Η απόφαση, που επικαλείται διάφορα περιστατικά, συμπεριλαμβανομένου των πιο πρόσφατων βίαιων επιθέσεων στην αρμενική κοινότητα, με την αναφορά σε «Γκρίζους Λύκους» στην πραγματικότητα παραπέμπει ακριβώς στην αναγνώριση ότι είναι πολύ περισσότερο ένα ρεύμα παρά μια συγκροτημένη οργάνωση. Εξ ου και η απάντηση της Άγκυρας ότι «δεν υφίσταται ένα κίνημα που ονομάζεται «Γκρίζοι Λύκοι».
Αντίστοιχα στη Γερμανία, βουλευτές της Αριστεράς και των Πρασίνων έχουν ζητήσει να τεθεί εκτός νόμου μια αντίστοιχη «ομπρέλα» οργανώσεων, που την κατηγορούν ότι στοχοποιεί τους Κούρδους, τους Αλεβίτες, τους Έλληνες και τους Εβραίους.
Στην ανησυχία των ευρωπαϊκών χωρών συμβάλλει και η αυξανόμενη δράση των τουρκικών υπηρεσιών ασφαλείας στο ευρωπαϊκό έδαφος μετά το πραξικόπημα του 2016 και τη διαρκή προσπάθεια να εντοπιστούν οι γκιουλενιστές που έχουν διαφύγει στο εξωτερικό, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα τις τουρκικές οργανώσεις στην Ευρώπη ως μηχανισμό συλλογής πληροφοριών.
Η γεωπολιτική διάσταση
Βέβαια, σε όλα αυτά υπάρχει και μια γεωπολιτική διάσταση, ειδικά στη Γαλλική περίπτωση. Η ένταση της αντιπαράθεσης ανάμεσα σε Παρίσι και Άγκυρα, με επίδικο και την προσπάθεια ενίσχυσης της τουρκικής επιρροής στην Αφρική, που συνδέεται με την προσπάθεια του Εμανουέλ Μακρόν να κατοχυρωθεί ως ο ηγέτης της πάλης ενάντια σε ια εκδοχή ισλαμικού φανατισμού και την προσπάθεια του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να κατοχυρωθεί ως ηγετική μορφή εκπροσώπησης των μουσουλμάνων, μεταφέρεται ουσιαστικά και στην αντιμετώπιση των αντίστοιχων οργανώσεων της διασποράς.
Ωστόσο, την ίδια στιγμή ο τρόπος που ο Μακρόν επιλέγει διαρκώς να καταγγέλλει διαρκώς τον «ισλαμικό σεπαρατισμό», δίνει και επιχειρήματα στον Ερντογάν να υποστηρίζει ότι αγωνίζεται κατά του ρατσισμού και της ισλαμοφοβίας.
Όταν ένας μαφιόζος «Γκρίζος Λύκος» απειλεί τον αρχηγό της αντιπολίτευσης
Μεγάλος θόρυβος ξέσπασε στην Τουρκία αυτές τις μέρες από την απειλητική ανοιχτή επιστολή προς τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου που έστειλε στις 17/11 ένας διαβόητος τούρκος αρχιμαφιόζος και πρώην «Γκρίζος Λύκος», ο Αλαατίν Τσακιτζί.
Ο Τσακιτζί, που όπως και ο Τσατλίν είχε χρησιμοποιηθεί ως εκτελεστής από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες και είχε κατηγορηθεί και για πολιτικές δολοφονίες στο εσωτερικό, υπήρξε κυρίαρχος στον υπόκοσμο της Τουρκίας για δεκαετίες. Η τελευταία του φυλάκιση ακολούθησε τον φόνο της πρώην συζύγου του, ενώ το 2004 είχε συλληφθεί στην Αυστρία έχοντας ειδικό διαβατήριο στο όνομα πρώην στελέχους των μυστικών υπηρεσιών.
Οι σχέσεις του με το MHP είχαν επανέλθει στο προσκήνιο όταν το 2018 τον επισκέφτηκε στη φυλακή ο ίδιος ο Μπαχτσελί. Μάλιστα, ο Τσακιτζί είχε αποφυλακιστεί τον Απρίλιο με βάση έναν νόμο για την παροχή αμνηστίας που τον είχε προωθήσει το MHP.
Αλαατίν Τσακιτζί
Στην επιστολή του προς το Κιλιτσντάρογλου ο Τσακιτζί τον κατηγορεί για προδοσία και για συνεργασία με τους Κούρδους και ξένες δυνάμεις. «Λογικέψου», του λέει, έκφραση που συχνά χρησιμοποιούν οι μαφιόζοι όταν θέλουν να απειλήσουν κάποιον.
Πάντως ο Μπαχτσελί επέμεινε ότι ο Τσακιτζί είναι απλώς ένας «Ιδεαλιστής» (Ülkücü – έννοια αυτοπροσδιορισμού των «Γκρίζων Λύκων» και συνώνυμη με τον υπερεθνικισμό) που αγαπάει την πατρίδα του.
Εντύπωση πάντα έχει προκαλέσει η σιωπή του AKP ως προς την καταδίκη της επίθεσης.
