Μετωπική σύγκρουση με επίκεντρο το ζήτημα των υδρογονανθράκων και τα οικόπεδα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Κυπριακής Δημοκρατίας εκτυλίσσεται μεταξύ Άγκυρας και Λευκωσίας, εντός της Ε.Ε. Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου κατέθεσε στο Συμβούλιο Σύνδεσης με την Ε.Ε. γραπτές θέσεις, τις οποίες εξασφάλισε ο «Φ», και καθιστούν σαφές ότι η Τουρκία δεν θα κάνει πίσω και ότι διεκδικεί σημαντικό τμήμα της κυπριακής ΑΟΖ.
Η Άγκυρα παραπέμπει και σε συγκεκριμένα οικόπεδα, ενώ δεν διστάζει να προειδοποιήσει και τις εταιρείες και να διαμηνύσει ότι θα προχωρήσει σε «δίκαιη οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας με όλα τα σχετικά παράκτια κράτη που αναγνωρίζει και έχει διπλωματικές σχέσεις», θέτοντας ουσιαστικά εκτός την Κυπριακή Δημοκρατία. Στο έγγραφο, που εκτείνεται σε 59 σελίδες (για όλο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων), το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ισχυρίζεται, μεταξύ άλλων, ότι τα οικόπεδα 6 και 7 της κυπριακής ΑΟΖ εμπίπτουν στην τουρκική υφαλοκρηπίδα και ότι το οικόπεδο 3 ανήκει στη λεγόμενη «ΤΔΒΚ».
Την ίδια ώρα, η Λευκωσία γνωρίζοντας προφανώς την πορεία που θα ακολουθούσε η Άγκυρα, κατόρθωσε να διασφαλίσει μέσω της Κοινής Θέσης των «28» τα συμφέροντά της εντός Ε.Ε. Όπως πληροφορείται ο «Φ», το κυπριακό ΥΠΕΞ, κατόπιν οδηγιών του Νίκου Χριστοδουλίδη, δεν δίστασε να σπάσει τη «σιωπηρή διαδικασία» (silent procedure) της Ε.Ε., απορρίπτοντας το πλαίσιο συμφωνίας που πρότεινε η ρουμανική Προεδρία, σε διαδοχικά προσχέδια. Η Λευκωσία επεδίωξε και τελικά εξασφάλισε ένα ισχυρό λεκτικό, το οποίο για πρώτη φορά ανοίγει τον δρόμο σε συζητήσεις αναφορικά με την ενδεχόμενη επιβολή κυρώσεων προς την Άγκυρα, εάν υλοποιήσει τις εξαγγελίες για γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Η Κοινή Θέση των «28» αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: «Η Ε.Ε. καλεί την Τουρκία να απόσχει από τέτοιες έκνομες ενέργειες, στις οποίες η Ε.Ε. θα απαντήσει κατάλληλα και σε πλήρη αλληλεγγύη με την Κύπρο». Παρά το αδιαμφισβήτητα ισχυρό λεκτικό που εξασφάλισε η Λευκωσία και την αποφασιστικότητα που επέδειξε το ΥΠΕΞ, η επιβολή κυρώσεων δεν θα είναι μια αυτοματοποιημένη διαδικασία, ακόμη και εάν η Άγκυρα υλοποιήσει τις εξαγγελίες της. Θα απαιτηθεί απόφαση Συνόδου Κορυφής, κάτι που υπέδειξαν αρκετά κράτη-μέλη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε σχέση με τον βαθμό δυσκολίας ενός ενδεχόμενου τέτοιου εγχειρήματος. Η θέση που εξασφάλισε η Λευκωσία δεν παύει πάντως να έχει χαρακτήρα προειδοποίησης προς την Άγκυρα, δημιουργώντας και συνθήκες συζητήσεων για επιβολή κυρώσεων, αναλόγως των εξελίξεων.
Ας δούμε όμως τι κινήσεις έκαναν Άγκυρα και Λευκωσία και με ποιους στόχους πορεύθηκαν στο Συμβούλιο Σύνδεσης:
>>Τουρκία: Ενίσχυσε σε μεγάλο βαθμό τις επιδιώξεις της, στη βάση των γραπτών θέσεων που κατέθεσε στο Συμβούλιο Σύνδεσης, διεκδικώντας σημαντικό τμήμα της κυπριακής ΑΟΖ. Ειδικότερα, το τουρκικό ΥΠΕΞ διαμηνύει γραπτώς προς την Ε.Ε. και προς την Κυπριακή Δημοκρατία:
- «Η εμμονή σε μαξιμαλιστικές προσεγγίσεις θα καταστεί μόνο αντιπαραγωγική και επιβλαβής σε σχέση με διμερείς σχέσεις και τη σταθερότητα της περιοχής. Αυτοί οι μαξιμαλιστικοί ισχυρισμοί (σ.σ. της Κυπριακής Δημοκρατίας) βρίσκονται ξεκάθαρα σε αντίθεση με τους καθιερωμένους κανόνες και τις αρχές του διεθνούς δικαίου, περιλαμβανομένης της νομολογίας για την οριοθέτηση της θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Οποιαδήποτε προσπάθεια οριοθέτησης, που δεν λαμβάνει υπόψη τα νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα της Τουρκίας, θα είναι άκυρη και ανυπόστατη υπό το διεθνές δίκαιο. Η Τουρκία θα συνεχίσει να προστατεύει τόσο τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της στην ηπειρωτική της υφαλοκρηπίδα, όσο και εκείνα των Τουρκοκυπρίων».
- «Ένα σημαντικό τμήμα μίας από τις σχετικές περιοχές, ήτοι το λεγόμενο οικόπεδο 6, εμπίπτει στην υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας και οι αλλοδαπές εταιρείες δεν θα μπορούν ποτέ υπό οποιεσδήποτε συνθήκες να πραγματοποιούν μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας».
- «Η ελληνοκυπριακή διοίκηση ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2018 ότι αποφάσισε να προσκαλέσει διεθνείς εταιρείες για την εξερεύνηση υδρογονανθράκων ανοικτής θάλασσας μέσα στο λεγόμενο οικόπεδο 7. Η απόφαση αυτή δεν αποτελεί μόνο απόδειξη ότι οι Ελληνοκύπριοι επιμένουν να αγνοούν τα ίσα και αναφαίρετα δικαιώματα και συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, αλλά παραβιάζει για άλλη μια φορά τα δικαιώματα της Τουρκίας στην ηπειρωτική της υφαλοκρηπίδα στην περιοχή, τα οποία απορρέουν από το διεθνές δίκαιο. Ένα σημαντικό τμήμα του λεγόμενου οικοπέδου αριθμός 7 παραμένει στα εξωτερικά όρια της τουρκικής ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας στην ανατολική Μεσόγειο, η οποία έχει εγγραφεί στον ΟΗΕ» αναφέρουν οι γραπτές θέσεις της Άγκυρας.
>>Κυπριακή Δημοκρατία:
- Η Λευκωσία επεδίωξε ευθύς εξαρχής, μέσω της Κοινής Θέσης των «28», να εξασφαλίσει ένα ισχυρό λεκτικό, το οποίο να οδηγεί ή έστω να της επιτρέπει να επιδιώξει την επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας, εάν και εφόσον υλοποιήσει τις προθέσεις της για γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Η ρουμανική Προεδρία υπέβαλε τρία διαδοχικά προσχέδια, διανθισμένα και με ιδέες άλλων κρατών, τα οποία ωστόσο δεν ικανοποίησαν τη Λευκωσία. Η ρουμανική Προεδρία επεχείρησε μάλιστα να εξασφαλίσει συμφωνία, με πιεστικό τρόπο, τοποθετώντας το τρίτο προσχέδιο σε «σιωπηρή διαδικασία» έγκρισης, σύμφωνα με την οποία αν κανένα κράτος-μέλος δεν φέρει ένσταση εντός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου, τότε το κείμενο εγκρίνεται. Το κυπριακό ΥΠΕΞ ωστόσο έκρινε ότι το εν λόγω προσχέδιο δεν ικανοποιούσε τις θέσεις της Λευκωσίας και, όπως πληροφορείται ο «Φ», ενημέρωσε με ηλεκτρονικό μήνυμα ότι σπάζει τη «σιωπηρή διαδικασία», γεγονός που οδήγησε σε νέο κύκλο συζητήσεων, μέχρι την υποβολή του τετάρτου προσχεδίου που ικανοποίησε τις θέσεις της Λευκωσίας. Και το οποίο περιλαμβάνει τη φράση-προειδοποίηση της Ε.Ε., σύμφωνα με την οποία θα απαντήσει κατάλληλα στην Τουρκία και σε πλήρη σύμπνοια με την Κυπριακή Δημοκρατία.
- Ο ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης απέστειλε παράλληλα επιστολή προς τη Φεντερίκα Μογκερίνι, στις 6 Μαρτίου, ζητώντας να διασφαλιστεί ότι η Άγκυρα δεν πρόκειται να επιστρατεύσει υποτιμητικές αναφορές σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως είχε πράξει το 2015, με τον ισχυρισμό περί «εκλιπούσας» (defunct). Επίσης, ο ΥΠΕΞ ζήτησε από την κ. Μογκερίνι να διασφαλίσει ότι σε κάθε περίπτωση θα δοθούν απαντήσεις προς την Άγκυρα. Και τα δύο αιτήματα της Λευκωσίας ικανοποιήθηκαν. Αλλά αυτό που προκάλεσε θετική εντύπωση ήταν οι τοποθετήσεις της Φεντερίκα Μογκερίνι, η οποία για πρώτη φορά έθεσε την Άγκυρα προ των ευθυνών της, κυρίως στο ζήτημα της ΑΟΖ, επιστρατεύοντας και διαβάζοντας, στην κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση, όλα σχεδόν τα αποσπάσματα της Κοινής Θέσης επί του προκειμένου.
- Η Λευκωσία έκανε ακόμη μια κίνηση. Όπως πληροφορείται ο «Φ», κατέθεσε μονομερή δήλωση στην Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων COREPER, διά του πρέσβη Νίκου Αιμιλίου. Όπως πληροφορούμαστε, κατόπιν οδηγιών του ΥΠΕΞ, ο Νίκος Αιμιλίου κατέθεσε γραπτώς στα πρακτικά της Επιτροπής Μονίμων Αντιπροσώπων δήλωση, καθιστώντας σαφές ότι η Λευκωσία δεν θα δίσταζε να άρει τη συγκατάθεσή της για διεξαγωγή του Συμβουλίου Σύνδεσης Ε.Ε. – Τουρκίας, εάν η Άγκυρα προέβαινε σε οποιανδήποτε εμπρηστική ενέργεια.
Όλες αυτές οι συντονισμένες ενέργειες, υπό τον ΥΠΕΞ, με τη συμμετοχή του αρμόδιου τμήματος της Διεύθυνσης Κυπριακού και της Μόνιμης Αντιπροσωπείας στην Ε.Ε., άνοιξαν τον δρόμο για συζήτηση ενδεχόμενων κυρώσεων κατά της Τουρκίας, αναλόγως εξελίξεων. Ένας δρόμος πάντως που όπως προαναφέραμε δεν θα είναι εύκολος, καθώς θα απαιτηθούν νέες προσπάθειες, στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο μίας Συνόδου Κορυφής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Όπως είχε αποκαλύψει ο «Φ», αρκετά κράτη-μέλη, περιλαμβανομένων της Βρετανίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Γαλλίας, είχαν υποδείξει ότι οποιαδήποτε απόφαση για επιβολή κυρώσεων θα πρέπει να φέρει τη σφραγίδα μίας Συνόδου Κορυφής…
Επαναφέρουν τερματισμό «απομόνωσης»
Με ιδιαίτερα έντονο τρόπο, η Τουρκία επαναφέρει, μέσω των γραπτών θέσεων που κατέθεσε προς την Ε.Ε., ζήτημα τερματισμού της ούτω καλούμενης «απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων. Την ίδια ώρα ξεκαθαρίζει ότι δεν πρόκειται να εκπληρώσει καμιά κυπρογενή υποχρέωση και ότι «θεραπεία» στην περίπτωση αυτή θα παράσχει μόνο η λύση του Κυπριακού. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η Ε.Ε. έχει μέχρι τώρα αντιμετωπίσει τους Τουρκοκυπρίους αδίκως και δεν έχει τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Η υιοθέτηση μιας δικαιότερης συμπεριφοράς έναντι των Τουρκοκυπρίων αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο η Ε.Ε. θα μπορούσε να συμβάλει σε μια τελική διευθέτηση», σημειώνει χαρακτηριστικά το έγγραφο του τουρκικού ΥΠΕΞ.
Το έγγραφο επισημαίνει ακόμη ότι «στην απουσία πολιτικής συμφωνίας επί του κυπριακού προβλήματος, η θέση της Τουρκίας έναντι των απαιτήσεων της ελληνοκυπριακής πλευράς και της (σ.σ. δήθεν) μονομερούς ένταξής τους στην Ε.Ε. θα παραμείνει αμετάβλητη». Προσθέτει ότι «η ελληνοκυπριακή διοίκηση δεν αντιπροσωπεύει ολόκληρο το νησί. Δεν μπορούν (σ.σ. οι Ε/κ) να διεκδικήσουν εξουσία, δικαιοδοσία ή κυριαρχία έναντι των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι έχουν ισότιμη θέση» αναφέρει το έγγραφο της Άγκυρας, διατυπώνοντας τη θέση ότι «οι Ελληνοκύπριοι δεν θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να τους επιτρέπεται να εκμεταλλεύονται τις διεθνείς πλατφόρμες, και ιδιαίτερα την ένταξη στην Ε.Ε., η οποία στερείται νομιμότητας, για τους πολιτικούς τους στόχους». Μέχρι να βρεθεί μια τελική και δίκαιη λύση στο Κυπριακό, η ένταξη των Ελληνοκυπρίων σε οποιονδήποτε διεθνή οργανισμό δεν μπορεί να τύχει θετικής αντιμετώπισης από την Τουρκία, αναφέρει το έγγραφο, υποστηρίζοντας ότι η ικανοποίηση των ελληνοκυπριακών αιτημάτων για προσχώρηση σε διεθνείς οργανισμούς θα ενίσχυε μόνο τους «ψευδείς ισχυρισμούς τους» περί αντιπροσώπευσης του συνόλου του νησιού και θα τους αποσπούσε από τον στόχο της λύσης. Το τουρκικό έγγραφο προβάλλει τη θέση ότι «η Τουρκία πρέπει να ενεργεί σύμφωνα με τις ευθύνες της» και διατυπώνει τον ισχυρισμό ότι «η κυριότερη ‘συμβολή’ που θα μπορούσαν να κάνουν οι Ελληνοκύπριοι σε έναν διεθνή οργανισμό θα ήταν να δηλητηριάσουν το κλίμα του, εισάγοντας το ανεπίλυτο κυπριακό πρόβλημα, όπως στην περίπτωση της Ε.Ε.»…
«Νέες ιδέες, διαφορετικά μοντέλα» στο Κυπριακό
«Νέες ιδέες και διαφορετικά μοντέλα» στο Κυπριακό ζητά διά των γραπτών θέσεων που υπέβαλε προς την Ε.Ε. η Τουρκία. Οι τουρκικές θέσεις, τις οποίες εξασφάλισε ο «Φ», αναφέρουν ότι «η Τουρκία υποστηρίζει ότι μόνο μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων, βασισμένη στον διάλογο και στη διπλωματία μπορεί να είναι βιώσιμη. Σε σχέση με τη μελλοντική πορεία» οι τουρκικές θέσεις αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Ενώ πιστεύουμε ότι είναι καιρός να εργαστούμε σε νέες ιδέες και διαφορετικά μοντέλα, δεν θα δεχθούμε καμία διαδικασία που θα προκαλέσει περαιτέρω απώλεια χρόνου. Είμαστε της άποψης ότι πρώτα και κύρια όλα τα μέρη πρέπει να συμφωνήσουν για το τι θα τύχει διαπραγμάτευσης και πώς θα διεξαχθούν αυτές οι διαπραγματεύσεις». Το έγγραφο της Άγκυρας (βλέπε φωτοτυπία) αναφέρει ακόμη ότι «μοιραστήκαμε τις θέσεις μας με την κ. Λουτ, σε σχέση με το όραμά μας για την πιθανή μελλοντική πορεία. Είπαμε ότι δεν αποκλείουμε καμιά ιδέα και ότι παραμένουμε ανοικτοί σε όλες τις επιλογές, καθώς οι υφιστάμενες παράμετροι δεν απέδωσαν κανένα αποτέλεσμα για 50 χρόνια. Αλλά πριν ξεκινήσουμε μια νέα διαδικασία, θα πρέπει να συμφωνήσουμε επί ποίων αρχών θα οικοδομηθεί η νέα διαδικασία» προσθέτει το τουρκικό έγγραφο, διευκρινίζοντας ότι «με άλλα λόγια θα πρέπει να συμφωνήσουμε τι ακριβώς θα διαπραγματευθούμε».
Σημειώνεται ότι η Τουρκία αναφερόταν σε λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, σε προηγούμενα Συμβούλια Σύνδεσης με την Ε.Ε., με πιο πρόσφατο αυτό που διεξήχθηκε το 2015. Ωστόσο, στο εφετινό Συμβούλιο Σύνδεσης, το κείμενο που κατέθεσε γραπτώς η Άγκυρα δεν αναφέρεται πουθενά σε λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, αλλά σε «νέες ιδέες και διαφορετικά μοντέλα». Προφορικά πάντως και στην κεκλεισμένων των θυρών συνεδρία του Συμβουλίου Σύνδεσης, ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανέφερε, σύμφωνα με πληροφορίες μας, ότι δεν απορρίπτει καμιά λύση και ότι όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι, περιλαμβανομένης και της ομοσπονδίας.
Το τουρκικό έγγραφο προβαίνει σε αναδρομή στο Κυπριακό, προβάλλοντας τις γνωστές θέσεις, επικρίνει την ελληνοκυπριακή πλευρά και υποστηρίζει ότι δεν είναι ιδιοκτήτης του συνόλου του νησιού και δεν εκπροσωπεί την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Επιχειρώντας προφανώς να μειώσει την Κυπριακή Δημοκρατία, το τουρκικό ΥΠΕΞ αναφέρει ότι «είναι προφανές ότι ένα κράτος που εδώ και μισό αιώνα έχει ανεπίλυτο πρόβλημα στην ατζέντα του ΟΗΕ δεν προσθέτει πολλά στο κύρος της Ε.Ε.»…
*Πηγή: Philenews.com, Παύλος Ξανθούλης (ανταπόκριση από Βρυξέλλες).