Πυρηνική ενέργεια, ναι – ντομάτες, όχι. Η γκάμα των θεμάτων που κάλυψαν οι Vladimir Purtin και Tayyip Erdogan κατά την συνάντησή τους στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας ήταν μεγάλη – με τους δύο ηγέτες να επικεντρώνουν αρχικά τις κοινές δηλώσεις τους σε οικονομικά θέματα, όπου η δυνατότητα συνεργασίας είναι περισσότερο ευχερής, όπως λ.χ. η επένδυση των 22 δισ. δολαρίων στον πυρηνικό σταθμό του Akkuyu ή ο αγωγός φυσικού αερίου South Stream. (Το άνοιγμα, πάλι, της ρωσικής αγοράς στις τουρκικές ντομάτες θα πρέπει να περιμένει, καθώς η Μόσχα εκτιμά ιδιαιτέρως την ανάκτηση εγχώριας αγοράς που πέτυχε στα αγροτικά προϊόντα με τις κυρώσεις εναντίον της Ε.Ε. και της Τουρκίας, ενώ και οι δασμοί που επέβαλε ως απάντηση η Άγκυρα στα σιτηρά εκ Ρωσίας δεν διευκολύνουν την συνεννόηση).
Όμως οι μεγάλες ειδήσεις της τελευταίας εκ των αλλεπάλληλων συναντήσεων Putin-Erdogan προέκυψαν στο πεδίο όπου οι δύο πλευρές κρατούν και τους πιο χαμηλούς τόνους, λόγω των προφανών διαφωνιών τους: την συριακή κρίση. Όμως στο πλαίσιο της “πλήρους αποκατάστασης”, όπως είπε ο Vladimir Putin, των ρωσο-τουρκικών σχέσεων, μετά την περιπέτεια της κατάρριψης του ρωσικού μαχητικού από τουρκικά τον Νοέμβριο 2015, οι δύο ηγέτες είχαν τη δυνατότητα να κάνουν λόγο για κοινές πρωτοβουλίες που, κατά την πληθωρική ρητορική του Erdogan, “μπορούν να αλλάξουν το πρόσωπο της Μέσης Ανατολής”.
Ο λόγος για την πρόταση δημιουργίας στη Συρία “ζωνών αποκλιμάκωσης”, για την προστασία των αμάχων και την διευκόλυνση υλοποίησης της κατάπαυσης του πυρός. Πρόκειται για την οικειοποίηση και μεταστροφή από ρωσικής πλευράς της πάγιας απαίτησης της Άγκυρας να δημιουργηθούν στη Συρία “ασφαλείς ζώνες” (που προφανώς θα είναι και ζώνες απαγόρευσης πτήσεων), σε μία συγκυρία κατά την οποία και ο Donald Trump επανέρχεται όλο και συχνότερα στο θέμα.
Με δεδομένο ότι το τελευταίο διάστημα η ρωσική διπλωματία έχει επιδείξει έντονη δραστηριοποίηση (συνάντηση Lavrov-Tillerson, τηλεφωνική επικοινωνία Putin-Trump, συνάντηση Putin-Merkel, επανέναρξη των συνομιλιών συριακής κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στην Αστάνα, με συναναδόχους τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ιράν και με αναβαθμισμένη αυτή τη φορά συμμετοχή των ΗΠΑ), γίνεται σαφές ότι η ιδέα των “ζωνών αποκλιμάκωσης” έχει ήδη επαρκώς “ζυμωθεί” στη διεθνή σκηνή. Ωστόσο, πολλές ασάφειες παραμένουν.
Από δημοσιεύματα στο Sputnik και την εφημερίδα al-Masdar γίνεται αντιληπτό ότι η πρόταση αφορά τέσσερα διαφορετικά σημεία στην Συρία, μεταξύ των οποίων και η ζώνη της Ίντλιμπ (όπου δρούν οι προστατευόμενοι της Άγκυρας αντάρτες). Στο εσωτερικό των ζωνών αποκλιμάκωσης θα λειτουργούν κέντρα επιτήρησης, ώστε να αποτρέπονται οι συγκρούσεις των ενόπλων ομάδων, ενώ στην περίμετρό τους θα υπάρχουν σημεία εισόδου ελεγχόμενα από τον συριακό στρατό και τους αντάρτες, ενώ μη κατονομαζόμενες τρίτες χώρες θα προσφέρουν δυνάμεις παρατηρητών.
Η κύρια διαφορά σε σχέση με παλαιότερες προτάσεις είναι ότι οι μεν “ασφαλείς ζώνες” γίνονται αντιληπτές ως μονομερής πρωτοβουλία του διεθνούς παράγοντα, ενώ οι “ζώνες αποκλιμάκωσης” εξακολουθούν να τελούν υπό το συριακό δίκαιο και η συγκρότησή τους αποτελεί τμήμα της διαδικασίας της Αστάνα.
Με αυτή την έννοια, είναι αμφίβολο αν με την πρότασή της η Μόσχα επιδιώκει πραγματικά κάτι περισσότερο από το να κερδηθεί χρόνος απέναντι σε μιαν επαπειλούμενη αμερικανική επέμβαση ή μια μεγάλη αναζωπύρωση των εχθροπραξιών. Διότι, αφενός είναι πολύ αμφίβολο αν θα υπάρξουν κράτη πρόθυμα (και αποδεκτά από τους λοιπούς εμπλεκόμενους) να αποστείλουν την προβλεπόμενη δύναμη παρατηρητών και αφετέρου δεν επιλύεται το πρόβλημα της παρουσίας των χαρακτηρισμένων ως τρομοκρατικών οργανώσεων όπως το Μέτωπο al-Nusra, που δεσπόζει στις τέσσερις συγκεκριμένες περιοχές. Ήδη από την αποτυχημένη κατάπαυση του πυρός που προέκυψε τον περασμένο Σεπτέμβριο με συμφωνία Kerry-Lavrov η Μόσχα επιχειρεί ματαίως να επιτύχει μια διεθνή συναίνεση στο ζήτημα του επί του εδάφους διαχωρισμού των ανταρτών από τις τρομοκρατικές οργανώσεις.
Στοιχεία “θεατρικότητας” θα πρέπει ωστόσο να αναγνωρίσουμε και στο έτερο γεωπολιτικής σημασίας θέμα που συζητήθηκε στο Σότσι: την προμήθεια από την Τουρκία συστοιχιών του ρωσικού αντιπυραυλικού-αντιαεροπορικού συστήματος S-400. Ήδη την Παρασκευή ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlut Cavusoglu είχε σπεύσει να προαναγγείλει συμφωνία επί της αρχής για το ντηλ το οποίο θα οριστικοποιούνταν στην συνάντηση Putin-Erdogan. Αντ’ αυτού, από τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Dimitri Peskov έγινε γνωστό ότι “το θέμα εθίγη” σε “θετικό πνεύμα” – συνεπώς η ώρα των αποφάσεων δεν έχει έρθει ακόμη.
Το να προμηθεύσει η Ρωσία με S-400 τη χώρα με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ είναι συζητήσιμο εγχείρημα: ενδεχομένως αποτυπώνει εκτιμήσεις της Μόσχας ότι η Τουρκία προορίζεται να διεκδικήσει έναντι της Δύσης μια στρατηγική αυτονομία, την οποία η ρωσική πλευρά έχει κάθε λόγο να ενθαρρύνει. Η δε προμήθεια ενός συστήματος μη συμβατού με τα εν χρήσει στο ΝΑΤΟ δημιουργεί αντικειμενικά ρήγμα στην αμερικανική αντιπυραυλική ασπίδα, το οποίο και θα μπορούσε να διευρύνει η επιθυμία γειτονικών προς την Τουρκία κρατών να προβούν επίσης, για λόγους εξισορρόπησης, στην απόκτηση S-400.
Από την άλλη πλευρά, όμως, η ειλικρίνεια των συναλλασσομένων δεν είναι δεδομένη. Ούτε η Ρωσία είναι βέβαιο ότι πραγματικά αναλαμβάνει το ρίσκο, όσο και αν διπλωματικά το συζητά με την Τουρκία, ούτε η Άγκυρα είναι βέβαιο ότι όντως ενδιαφέρεται. Πρόσφατοι είναι οι ελιγμοί της του 2013 όταν προς αναστάτωση του ΝΑΤΟ δήλωνε ότι θα προμηθευτεί κινεζικό αντιαεροπορικό σύστημα, μόνο και μόνο για να αναβαθμίσει τις απαιτήσεις της προς τους Δυτικούς πραγματικούς συνομιλητές της.
*Πηγή: capital.gr
