Ουκρανία και το μεγάλο παιχνίδι
Patrick Armstrong*, Strategic Culture, 318-21
Mετάφραση: Μ. Στυλιανού
Υπάρχουν πολύ καλοί λόγοι για τους οποίους η Μόσχα έχει μάθει ότι είναι καλύτερο να είναι υπομονετική, γράφει ο Πάτρικ Άρμστρονγκ.
«Αλλά αν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε βία, είναι επειδή είμαστε η Αμερική. είμαστε το απαραίτητο έθνος. Στεκόμαστε όρθιοι και βλέπουμε πιο μακριά από άλλες χώρες στο μέλλον».
– Μαντλέν Ολμπράιτ Φεβρουάριος 1998
Όχι, δεν είστε. Και δεν μπορείτε..
– Πούτιν ή Xi, άγνωστη ημερομηνία και πηγή
Ο μύθος της Ουκρανίας του πραξικοπήματος Μεϊντάν είναι ότι ένας διεφθαρμένος, ρωσόφιλος πρόεδρος ανατράπηκε σε μια σε μεγάλο βαθμό ειρηνική εξέγερση από τους αηδιασμένους πολίτες το 2014. Μετά τη σφαγή των ειρηνικών διαδηλωτών από τις δυνάμεις ασφαλείας του, τράπηκε σε φυγή. Η δημοκρατία αποκαταστάθηκε. Εξελέγη μια νέα κυβέρνηση. Η «μεταρρύθμιση» άρχισε να «προοδεύει». Αλλά η Μόσχα δεν θα άφηνε την Ουκρανία στην ησυχία της: Κατέλαβε την Κριμαία, κάλυψε την κατάκτησή της με ψεύτικο δημοψήφισμα και στη συνέχεια ξεκίνησε έναν πόλεμο στα ανατολικά. Και τα λοιπά. Αυτή η αφήγηση είναι ευρέως διαδεδομένη στη Δύση.
Είναι σχεδόν εντελώς ψευδές. Πάρτε για παράδειγμα έναν ιδρυτικό μύθο της μετά-Mεϊντάν Ουκρανίας – τους «Εξ ουρανού Εκατό». Ο Καναδός λόγιος Ιβάν Κατσανόφσκι κατέδειξε με τον πιο πειστικό τρόπο, μετά από σχολαστική εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων, ότι οι «διαδηλωτές πυροβολήθηκαν από κρυμμένους σκοπευτές από τοποθεσίες ελεγχόμενες από τους πραξικοπηματίες». Για όσους πιστεύουν ότι το cui bono (ποιος ωφελείται)είναι ένας δείκτης του κινήτρου, η σφαγή εξαργυρώθηκε στη συμφωνία με τη διαμεσολάβηση της ΕΕ που μόλις είχε επιτευχθεί, με την αθάνατη ρήση της Victoria Nuland: «fuck the E.E.!» Ο εκλεκτός της Γιατς γινόταν πρωθυπουργός έξη μέρες αργότερα. Η Νούλαντ μας είπε ότι πέντε δισεκατομμύρια δολάρια από την Ουάσιγκτον παρήγαγαν ένα «ευρωπαϊκό μέλλον», «δικαιοσύνη», «ανθρώπινη αξιοπρέπεια» και «επιστροφή στην οικονομική υγεία». Δεν ανέφερε την προσφορά του Αμερικανικού Ναυτικού στον διαγωνισμό για την ανακαίνιση της Σχολής Σεβαστούπολης:άλλη μια στιγμή cui bono.
Επτά χρόνια αργότερα, η Ουκρανία είναι ένα χάος – δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερη απεικόνιση από αυτόν τον χαρακτηρισμό της Ukraine Business News :
Τα εμβάσματα από τους Ουκρανούς μετανάστες προβλέπεται να φτάσουν τα 12,3 δισεκατομμύρια δολάρια εφέτος 11% υψηλότερα από τα 12 δισεκατομμύρια το 2019 και 2029.Ηεργατική δύναμη αναμένεται να παραμείνει και εφέτος η δεύτερη εξαγωγή της Ουκρανίας μετά τα τρόφιμα και μεγαλύτερη από τα μεταλλεύματα.
Κοντολογίς όλη χαρωπή φλυαρία περί «προόδων της Ουκρανίας στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων» καταρρέει μπροστά στο γεγονός ότι η χώρα σιτίζεται από την αγροτική παραγωγή και τους πολίτες της που δουλεύουν στο εξωτερικό ,σε πλουσιότερους γείτονες. Η αποβιομηχάνιση είναι σχεδόν πλήρης. –Η Αντόνωφ πάει περίπατο, Η Yuzhmash ψυχομαχεί, το Ντόνμπας αποχώρησε, τα ναυπηγεία της Μαύρης Θάλασσας διαλύθηκαν –ιδού μια σύνοψη:
Όπως μπορείτε να δείτε, από δημοκρατία της ΕΣΣΔ, που είχε ένα από τα ισχυρότερα βιομηχανικά ατού στην χώρα και ήταν σε θέση να εξασφαλίσει για την ίδια και για άλλες δημοκρατίες προϊόντα σχεδόν όλων των βιομηχανιών, η Ουκρανία μεταβλήθηκε σε μια περιοχή όπου λειτουργούν μόνο επιχειρήσεις που επεξεργάζονται αγροτική και δασική παραγωγή.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Ουκρανών θεωρούν την σημερινή κατάσταση ως κακή και το ένα τρίτο την αναμένει χειρότερη. Χειρότερη από κάθε άποψη. Η πλήρης αποβιομηχάνιση της έχει πράγματι ολοκληρωθεί. Διατροφή, εμβάσματα, αμοιβή διόδου του ρωσικού αερίου, δάνεια του ΔΝΤ: Τι μένει από μια Οικονομία;
Η «Δικαιοσύνη» της Νούλαντ, η «ανθρώπινη αξιοπρέπεια» και η «επιστροφή στην οικονομική υγεία» ήταν σκέτα λόγια: Η προσφορά στο διαγωνισμό της σχολής του Ναυτικού αποκαλύπτει τα πραγματικά συμφέροντα της Ουάσιγκτον. Η ανατροπή του Γιανούκοβιτς ήταν μια επανάληψη της προηγούμενης ανατροπής – της ξεχασμένης πλέον Πορτοκαλί Επανάστασης και του ακόμα πιο ξεχασμένου Γιουσένκο. Οι στόχοι ήταν να διαχωριστεί η Ουκρανία από τη Ρωσία και να ενδυναμωθούν οι Γαλικιανοί, νοσταλγοί πάντοτε των ημερών της ναζιστικής δόξας τους, να εμφυτεύσουν μια ισχυρή αντιρωσική ώθηση. Απόκτηση μιας στρατιωτικής βάσης πιο κοντά στη Ρωσία. Μια μόνιμη πηγή προπαγάνδας. Στην ιδανική περίπτωση, να προκληθεί η Ρωσία να εισβάλει – περισσότερη εχθρότητα, περισσότερες κυρώσεις, ίσως ακόμη και εμπλοκή της σε έναν ατελείωτο πόλεμο. Σε κάθε περίπτωση ένα πρόβλημα για τη Ρωσία.
Πώς πήγε αυτό;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ουκρανία προκαλεί αιφνίδιες κρίσεις στις οποίες πρέπει να αντιδράσει η Μόσχα. Αλλά αυτό μπορεί να λειτουργήσει με δύο τρόπους. Ένα πολύ καλό παράδειγμα συνέβη την άνοιξη, όταν ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι δήλωσε ότι ήρθε η ώρα να «ανακαταλάβει» την Κριμαία και να μετακινήσει κάποιες δυνάμεις ανατολικά. Μέσα σε δύο εβδομάδες, η Μόσχα είχε κινητοποιήσει δύο σώματα στρατού συν αερομεταφερόμενους σχηματισμούς. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά ήταν τα συστήματα πυροβολικού σε επίπεδο τμήματος και σώματος: 2S4 βαριούς όλμους, πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς 2S7, πυραύλαους Ίσκαντερ και τα πολεμικά από τον στολίσκο της Κασπίας.. Το ΝΑΤΟ και η Ουάσιγκτον φούσκωναν και ξεφούσκωναν, αλλά το παιχνίδι τερματίστηκε και η κρίση υποχώρησε.
Κουραστικό για τη Μόσχα, σίγουρα, ένας αντιπερισπασμός από πράγματα που θα προτιμούσε να κάνει, δυνητικά επικίνδυνο, αλλά υπήρχαν και οφέλη. Το σύστημα κινητοποίησης πήρε μια πραγματική προπόνηση ζωής και οι λογικοί άνθρωποι έμαθαν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να κινητοποιήσει, σε δύο εβδομάδες, περισσότερη θανατηφόρα δύναμη από ό, τι το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να συγκεντρώσει οπουδήποτε σε οποιοδήποτε χρονικό πλαίσιο. (Και λίγο μετά την ” άθλια αποτυχία” ενός αμερικανικού πολεμικού παιχνιδιού προσομοίωσης εναντίον της Κίνας, επίσης.)
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία μετά την «εισβολή» της στην Κριμαία χρησιμοποιήθηκαν έξυπνα για την αύξηση της ρωσικής παραγωγής τροφίμων, έτσι ώστε, μακριά από το να χρειαστεί να εισάγουν τα μισά τρόφιμά της, όπως ειπώθηκε στη δεκαετία του 1990. Άλλες κυρώσεις έχουν επίσης ωφελήσει τη ρωσική εγχώρια παραγωγή. Έτσι, από τη μία πλευρά ένα κόστος και ένας ερεθισμός, αλλά από την άλλη ένα όφελος.
Έτσι, συνολικά, μπορεί κανείς να επιχειρηματολογήσει ότι το «Ουκρανικό Gambit» (κίνηση ζατρικίου) της Ουάσιγκτον απέτυχε στις προθέσεις του – η Ρωσία έχει πληγωθεί, αλλά όχι τόσο όσο ήλπιζαν οι σχεδιαστές. Αλλά τι μπορεί να περιμένει κανείς όταν οι ΗΠΑ διοικούνται από ανθρώπους που λένε ότι η Ρωσία δεν παράγει τίποτα και η οικονομία της δεν είναι τίποτα άλλο από πυρηνικά όπλα και πετρέλαιο;
Η στρατηγική της Ρωσίας ήταν η υπομονή – το μακροχρόνιο παιχνίδι. Μετά, δηλαδή, την αρχική γοργή κίνηση που επέτρεψε στον λαό της Κριμαίας να επιλέξει αυτό που ήθελε από το 1954. Αυτό αιφνιδίασε την Ουάσιγκτον και ματαίωσε τα σχέδια να γίνει η Σεβαστούπολη βάση του Αμερικανικού Ναυτικού. Αλλά από τότε, η στρατηγική ήταν υπομονετική – βάζοντας από καιρό σε καιρό έναν αντίχειρα στη ζυγαριά για να προστατέψει τους επαναστάτες στο Ντονμπάς από την ήττα – αποφεύγοντας όμως τους πειρασμούς. Οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσαν να κυριεύσουν την Ουκρανία σε σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά με κόστος εμπλοκής σε ανταρτοπόλεμο στα δυτικά και σε τμήματα του κέντρου. Η ομάδα του Πούτιν είναι πολύ έξυπνη για να παρασυρθεί.
Κατά καιρούς η Μόσχα βάζει δείκτες για ένα μέλλον, όταν η μάζα των Ουκρανών απελευθερωθούν από τον εφιάλτη που καθοδηγείται από τη Γαλικία και επιστρέψουν σε μια ορθολογική σχέση με τη Ρωσία. Οι ανακριτές σημειώνουν τα πολυάριθμα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην Ουκρανία και τον Ιούλιο παρουσίασαν την υπόθεσή τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Δεν υπάρχει μεγάλη προσδοκία ότι η υπόθεση θα διερευνηθεί τώρα – τα «ανθρώπινα δικαιώματα» σήμερα είναι μονόδρομος – αλλά μπορεί να υπάρξει ένα μέλλον στο οποίο θα το κάνει.
Ομοίως, το δοκίμιο του Πούτιν για τη Ρωσία και την Ουκρανία και τα επακόλουθα σχόλιά του απευθύνονται σε εκείνους τους Ουκρανούς που δεν χάθηκαν στις ανοησίες ότι ο Φρόυδ ήταν Ουκρανός, οι αρχαίοι θεοί είχαν γεννηθεί στην Ουκρανία και η ουκρανική ήταν η γλώσσα της Αφροδίτης. Και πόσοι θα ήταν αυτοί; Πολύ περισσότεροι απ’ ό,τι πιστεύει η Ουάσιγκτον. Μια πρόσφατη ουκρανική δημοσκόπηση έδειξε ότι το 41% των Ουκρανών συμφώνησε με τον Πούτιν ότι οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι είναι ένας λαός. -με το 55% να διαφωνεί. Εδώ(όπως σε κάθε ερώτηση) διαφαίνεται ο διχασμός στην Ουκρανία, με την πλειοψηφία στα ανατολικά και νότια να συμφωνεί με τον Πούτιν. Αλλά η επίσημη γραμμή στη σημερινή Ουκρανία είναι ότι η Μόσχα « υφάρπαξε την ιστορία του Kyivan Rus” , με την οποία δεν έχει καμία σχέση: «Δεν υπάρχουν ενδείξεις για οποιαδήποτε σχέση του Kyivan Rus με τις φινλανδικές εθνοτικές ομάδες στη χώρα του Moksel». Αλλά, ο Πούτιν μπορεί να ελπίζει, μια μέρα αυτό θα παραμεριστεί και οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι θα μπορούν να οικοδομήσουν ένα μέλλον συνεργασίας. (Όχι –ας σημειωθεί- απαραίτητα ενότητας.– Μιλάει για τη Γερμανία και την Αυστρία, τον Καναδά και τις ΗΠΑ, ως πολύ παρόμοιους λαούς που ζουν ως διαφορετικές πολιτικές μονάδες.)
Αυτή είναι λοιπόν η στρατηγική της Μόσχας μετά την ταχεία κίνησή της στην Κριμαία. Πολλοί θα προτιμούσαν μια ξαφνική συντριβή, αλλά υπάρχουν πολύ καλοί λόγοι για τους οποίους η Μόσχα έχει μάθει ότι είναι καλύτερο να είστε υπομονετικοί καθώς επιχειρηματολογώ εδώ .
Άρα η Μόσχα, σε κάποιο βαθμό, πιάστηκε στην παγίδα. Αλλά τι λες για τους τόσο έξυπνους συνωμότες; Λοιπόν, πρώτα είναι τα χρήματα: η Ουκρανία έχει απορροφήσει πολλά για πολύ μικρή απόδοση. Το 2014, όταν οι προσδοκίες ήταν υψηλές, το ΔΝΤ μιλούσε για 18 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 2021 παρακρατούσε την επόμενη δόση «επειδή δενπληρούνταν οι προϋποθέσεις». Αλλά πληρούνταν ποτέ οι «προϋποθέσεις»; Αυτό ακούγεται περισσότερο σαν μια ανακοίνωση ότι η Δύση χάνει το ενδιαφέρον της. Αλλά το χρέος παραμένει, και η Ουκρανία έχει ένα τελευταίο πράγμα να λεηλατήσει, αν και αντιστέκεται: τη γεωργική της γη. Αλλά, ίδε Εξομολογήσεις ενός Οικονομικού Hitman, αυτό είναι το νόημα του χρέους κατ’αρχήν. Η πρώτη πρόταση παραπομπής του Τραμπ αφορούσε κάτι που έκανε ή δεν έκανε για την Ουκρανία – κανείς δεν θυμάται ή νοιάζεται πια, αλλά είπανε ότι ήταν πολύ σημαντικό εκείνη την εποχή – και έτσι το πρόβλημα της Ουκρανίας επέστρεψε στο ορμητήριό του. Ο φορητός υπολογιστής του Χάντερ Μπάιντεν – που αγνοείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά είναι γνωστός – φέρνει επίσης το σκάνδαλο οίκαδε. Στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα των Ναζί στην Ουκρανία – η Δύση υποβαθμίζει την ύπαρξή τους, αλλά το γεγονός είναι ότι υπάρχει μια καλά οπλισμένη ομάδα στην Ουκρανία, ένας μαγνήτης για παρόμοιους ανθρώπους, οι οποίοι, για να το θέσω απλά, πιστεύουν ότι η λάθος πλευρά κέρδισε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και κάνουν ό,τι μπορούν για να παραγάγουν μια άλλη γενιά συνεχιστών.
Τι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις θα εισπράξουν όταν η Ουκρανία σαπίσει και λεηλατηθεί; Το 2014 το Der Spiegel εξήγησε πώς η ΕΕ έχασε τη Ρωσία από την Ουκρανία; Υπάρχουν πολλοί πυρηνικοί σταθμοί στην Ουκρανία: είμαστε βέβαιοι ότι είναι καλά διαχειριζόμενοι και συντηρημένοι; Η Ουάσιγκτον πιθανότατα θα είχε αντιταχθεί στον Αγωγό Nord Stream 2, καθώς αντιτάσσεται σε προηγούμενους αγωγούς, αλλά η ουκρανική σύνδεση της έδωσε άλλη ώθηση. Τελικά αναγνώρισε την πραγματικότητα και σταμάτησε να τον εμποδίζει, αλλά τι κόστισε αυτό στις σχέσεις της με τη Γερμανία; Κάτι άλλο που πρέπει να προστεθεί στις αποτυχίες των νεοσυντηρητικών στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη και τα υπόλοιπα.
Αλλά αυτές είναι μόνο λεπτομέρειες. Η πιο σημαντική εμπλοκή είναι το ίδιο το πρόβλημα. Μετά τις υποσχέσεις, τη βοήθεια, τα προγράμματα, τις συμμετοχές και τις παρεμβάσεις, την ένταξη στο ΝΑΤΟ, την ένταξη στην ΕΕ και τα άλλα μαραμένα καρότα, το Κίεβο έχει μια θέση στο τραπέζι. Μια άλλη αντιρωσική φωνή που πρέπει να κατευναστεί· ένας άλλος παράγων που μπορεί να ξεκινήσει μια κρίση – ακόμη και έναν πόλεμο. Περισσότερες κυρώσεις που πλήττουν αυτόν που τις επιβάλλει. Ένα ανεπίλυτο θέμα σε κάθε ημερήσια διάταξη συνεδριάσεων· Ένα άλλο ζήτημα που υποχρεώνει τα υποκείμενα να υποκλιθούν στην Ουάσιγκτον. ‘Αλλη μια ουρά που διευθύνει το σκυλί. Και τέλος μια πολιτική ευπάθεια στο εσωτερικό: η παράδοση του Μπάιντεν στη Μέρκελ στον Nord Stream 2 και το δώρο του Μπάιντεν στον Πούτιν, φωνάζουν οι πολεμιστές του καναπέ.
Φυσικά, η Ουάσιγκτον και οι σατραπείες της μπορούν απλά να εγκαταλείψουν την Ουκρανία (ίδε Somalia, Libya, Afghanistan κ.λπ.)· θα υπάρξει ένα κόστος για τη φήμη και την αξιοπιστία τους, αλλά δεν έχουν απομείνει πολλά από αυτό. Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί να αποχωρήσει. Αλλά μια Ουκρανία που καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε από τους δυτικούς προστάτες της θα ήταν μια διαφορετική Ουκρανία. Το μεγάλο παιχνίδι, πάλι.
Υπάρχει μια ρωσική ιστορία για έναν κακοποιό που κρατάει ένα τούβλο πάνω από το κεφάλι κάποιου: Θέλεις να αγοράσεις αυτό το τούβλο; Όχι, ευχαριστώ. Καλύτερα να το αγοράσεις και να μην προκαλέσεις τη μοίρα. Ποιος θα αγοράσει το ουκρανικό τούβλο;
*Ο Πάτρικ Άρμστρονγκ ήταν αναλυτής στο Καναδικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας που ειδικεύεται στην ΕΣΣΔ/Ρωσία από το 1984 και Σύμβουλος στην Καναδική Πρεσβεία στη Μόσχα το 1993-1996. Αποσύρθηκε το 2008 και έκτοτε γράφει για τη Ρωσία και σχετικά θέματα στο Διαδίκτυο.
