Η κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ παρουσίασε ένα φιλόδοξο σχέδιο ανοικοδόμησης για τη Λωρίδα της Γάζας, με την ονομασία Project Sunrise, φιλοδοξώντας να μεταμορφώσει τη ρημαγμένη περιοχή σε έναν παράκτιο κόμβο προηγμένης τεχνολογίας.
Το πρόγραμμα, με εκτιμώμενο κόστος 112 δισ. δολάρια, φέρει την υπογραφή του συμβούλου του προέδρου Στιβ Γουίτκοφ και του γαμπρού του, Τζάρεντ Κούσνερ. Υπόσχεται υποδομές «έξυπνης πόλης», τουρισμό υψηλής πολυτέλειας και σιδηροδρομικά δίκτυα ταχείας κυκλοφορίας. Παρ’ όλα αυτά, η πρόταση παρακάμπτει την πολιτική και ανθρωπιστική πραγματικότητα που κυριαρχεί στη Γάζα.
Η πραγματικότητα επί του εδάφους
Σήμερα, η Γάζα συγκαταλέγεται στις πιο επιβαρυμένες περιοχές παγκοσμίως. Περίπου 10.000 σοροί εκτιμάται ότι παραμένουν θαμμένες κάτω από 68 εκατομμύρια τόνους ερειπίων, ανάμεσα σε μη εκραγέντα πυρομαχικά και επικίνδυνα υλικά. Οι ελλείψεις σε βασικές υπηρεσίες και κρίσιμες υποδομές είναι χρόνιες.
Παρά τις εξαγγελίες για σύγχρονες κατοικίες και ενεργειακά δίκτυα που θα διαχειρίζεται τεχνητή νοημοσύνη, δεν διευκρινίζεται πώς θα διασφαλιστεί η προστασία των Παλαιστινίων ούτε πώς θα αντιμετωπιστούν τα διαρκή ζητήματα ασφάλειας και η πολιτική αβεβαιότητα.
Σχέδιο για κεφάλαια, όχι για κοινωνίες
Το Project Sunrise προβλέπει τέσσερις φάσεις υλοποίησης σε ορίζοντα 20 ετών. Αρχικά, θα απομακρυνθούν τα ερείπια και θα δημιουργηθούν προσωρινές δομές στέγασης. Στη συνέχεια, το πλάνο περιλαμβάνει μόνιμες κατοικίες, πολυτελή θέρετρα και σιδηροδρομικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας.
Έως τη δεκαετία, η εκμετάλλευση της ακτογραμμής εκτιμάται ότι θα αποφέρει πάνω από 55 δισ. δολάρια, ενώ το νέο διοικητικό κέντρο, «New Rafah», υπολογίζεται ότι θα φιλοξενεί περίπου 100.000 κατοικίες. Παρά το εντυπωσιακό περίβλημα, η πρακτική εφαρμογή μοιάζει εξαιρετικά δυσχερής, καθώς προϋποθέτει σταδιακή σταθεροποίηση της ασφάλειας—μια υπόθεση που σήμερα μοιάζει ανέφικτη.
Τα κρίσιμα εμπόδια
Η βασική αντίφαση του σχεδίου είναι πολιτική. Η εκκίνηση του Project Sunrise προϋποθέτει την πλήρη αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς, με παράδοση οπλισμού και αποδόμηση του δικτύου σηράγγων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ θεωρούν αυτόν τον όρο αδιαπραγμάτευτο, ενώ η Χαμάς δύσκολα θα εκχωρήσει τον έλεγχο προς όφελος σχεδίων που ευθυγραμμίζονται με ισραηλινά και αμερικανικά συμφέροντα.
Παράλληλα, η χρηματοδότηση παραμένει αβέβαιη. Η Ουάσιγκτον φέρεται να προτείνει περίπου 60 δισ. δολάρια για την πρώτη δεκαετία, με το υπόλοιπο να αναζητείται από χώρες του Κόλπου, την Τουρκία και ιδιωτικά κεφάλαια. Ωστόσο, το επενδυτικό ρίσκο σε μια περιοχή με εύθραυστη ασφάλεια λειτουργεί αποτρεπτικά.
Πολιτική και οικονομική απογύμνωση
Στην ουσία, το Project Sunrise θυμίζει περισσότερο ένα δαπανηρό αναπτυξιακό πακέτο παρά μια ουσιαστική ειρηνευτική πρωτοβουλία. Η λογική του Κούσνερ στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε οικονομικά κίνητρα, με την υπόθεση ότι η ανάπτυξη θα υπερκεράσει βαθιά ριζωμένες πολιτικές και ιδεολογικές συγκρούσεις.
Οι επικριτές τονίζουν ότι αυτή η «αισιόδοξη πραγματιστική» προσέγγιση υποβαθμίζει το βάθος των ιστορικών αδικιών, τις ανισορροπίες ισχύος και τη συνεχιζόμενη βία που διαμορφώνουν τη ζωή στη Γάζα.
Κέρδη πάνω στα ερείπια
Τελικά, το Project Sunrise σκιαγραφεί ένα υποθετικό μέλλον για τη Γάζα, χωρίς να απαντά στα κρίσιμα ερωτήματα που προηγούνται κάθε επένδυσης: πολιτική λύση, ασφάλεια και ανθρωπιστική αποκατάσταση. Το έγγραφο, χαρακτηρισμένο ως «ευαίσθητο αλλά μη απόρρητο», δεν προσδιορίζει ποιοι θα χρηματοδοτήσουν το εγχείρημα ούτε πού θα ζήσουν τα περίπου 2 εκατομμύρια εκτοπισμένοι Παλαιστίνιοι κατά τη διάρκεια των έργων.
Το συμπέρασμα είναι σκληρό: στο Project Sunrise, οι κάτοικοι της Γάζας αντιμετωπίζονται ως στατιστικά μεγέθη και εκτάσεις προς αξιοποίηση. Οι πραγματικές τους ανάγκες, μετά από πάνω από δύο χρόνια καταστροφικού πολέμου, παραμερίζονται, ενώ το πολυτελές αφήγημα προχωρά σαν να μην υπήρξαν ποτέ.