Ο στρατός κρατά τον πρόεδρο στις εγκαταστάσεις του Γενικού Επιτελείου
Την Πέμπτη, οι κάτοικοι της Γουινέας-Μπισάου περίμεναν τα επίσημα αποτελέσματα των γενικών εκλογών, αλλά αντ’ αυτού, την προηγούμενη μέρα, την Τετάρτη, έλαβε χώρα ένα πραξικόπημα. Ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού ανακοίνωσαν στις 26 Νοεμβρίου ότι η εξουσία στη χώρα στη δυτική ακτή της Αφρικής ήταν στα χέρια τους, καθώς απομάκρυναν τον εν ενεργεία πρόεδρο, Ουμάρο Σισόκο Εμμπαλό, ο οποίος θα παρέμενε μόνο μία ακόμη ημέρα στο γραφείο του μέχρι την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εκλογών.
Εν τω μεταξύ, οι δύο κύριοι διεκδικητές του ανώτατου αξιώματος – ο ίδιος ο Εμμπαλό και ο αντίπαλός του, Φερνάντο Ντίας – είχαν ήδη δηλώσει τη νίκη τους μετά τον πρώτο γύρο της ψηφοφορίας, διεκδικώντας ο καθένας τη νίκη για τον εαυτό του. Ωστόσο, κανένας από τους δύο δεν είχε ουσιαστικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς.
Αποκαλούμενοι «Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση για την Αποκατάσταση της Τάξης», οι ένστολοι ανώτεροι αξιωματικοί διάβασαν μια δήλωση στην τηλεόραση, δηλώνοντας ότι είχαν διατάξει την άμεση αναστολή της εκλογικής διαδικασίας και θα κυβερνούσαν «μέχρι νεωτέρας».
Το έργο των μέσων ενημέρωσης και οι δραστηριότητες όλων των κυβερνητικών θεσμών έχουν ανασταλεί. Ο στρατός διέταξε το κλείσιμο όλων των χερσαίων, αεροπορικών και θαλάσσιων συνόρων, έχοντας επιβάλει απαγόρευση κυκλοφορίας. Το πρωί της Τετάρτης, ξέσπασαν πυροβολισμοί κοντά στο κτίριο της εκλογικής επιτροπής, του προεδρικού μεγάρου και του Υπουργείου Εσωτερικών στην πρωτεύουσα Μπισάου, αν και είχαν υποχωρήσει μέχρι το μεσημέρι. Αντ’ αυτού, εμφανίστηκαν ένοπλα σημεία ελέγχου σε όλη την πόλη.
Ο επικεφαλής της στρατιωτικής διοίκησης του Προέδρου της Γουινέας-Μπισάου, Ταξίαρχος Ντενίς Ν’Κάνχα, διαβεβαίωσε τους πολίτες ότι «έχουν τον πλήρη έλεγχο» της κατάστασης στη χώρα. Δικαιολόγησε την κατάληψη της εξουσίας «αποκαλύπτοντας ένα σχέδιο αποσταθεροποίησης του έθνους» στο οποίο εμπλέκονται αρκετοί πολιτικοί από τη Γουινέα και το εξωτερικό και ένας μη κατονομασθείς βαρόνος ναρκωτικών, καθώς και απόπειρες ξένης παρέμβασης στην εκλογική διαδικασία. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών και Ασφάλειας, ενεργώντας ως υπηρεσία πληροφοριών, ανακάλυψε μια κρυψώνα όπλων που φέρεται να σχεδίαζαν να χρησιμοποιήσουν οι συνωμότες.
Ο ίδιος ο εκδιωχθείς πρόεδρος επικοινώνησε με δημοσιογράφους. «Έχω απομακρυνθεί από την εξουσία», δήλωσε ο Εμμπάλο τηλεφωνικά. «Και κρατούμαι στις εγκαταστάσεις του Γενικού Επιτελείου». Πρόσθεσε ότι δεν έχει ασκηθεί βία εναντίον του.
Το Al Jazeera μετέδωσε από τη γειτονική Σενεγάλη ότι ο Embalo συνελήφθη. Τα πρακτορεία ειδήσεων, επικαλούμενα στρατιωτικές πηγές, αναφέρουν ότι ο έκπτωτος αρχηγός του κράτους «αντιμετωπίζεται καλά».
Σύμφωνα με το τηλεοπτικό κανάλι, μεταξύ των συλληφθέντων είναι ο ηγέτης του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης στη Γουινέα και το Πράσινο Ακρωτήριο (PAIGC) Domingos Simões Pereira, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου – στρατηγός Byage Na Ntan, ο αναπληρωτής του – στρατηγός Mamadou Toure, και ο υπουργός Εσωτερικών Boche Kande. Υπάρχουν αναφορές ότι ο στρατός προσπαθεί να κλείσει το διαδίκτυο στη Γουινέα-Μπισάου. Ο στρατός πιστεύει ότι έχει δημιουργηθεί αδιέξοδο στη χώρα και οποιαδήποτε συζήτηση για δεύτερο γύρο εκλογών δεν βρίσκεται πλέον στο τραπέζι.
Ο στρατηγός N’Canha, ο οποίος ηγήθηκε του πραξικοπήματος, ήταν επικεφαλής της προεδρικής ασφάλειας μέχρι την Τετάρτη. Ο άνθρωπος που υποτίθεται ότι θα προστάτευε τον αρχηγό του κράτους κατέληξε αντί γι’ αυτό να τον συλλάβει.
Από την ανεξαρτησία της από την Πορτογαλία το 1974, η Γουινέα-Μπισάου έχει βιώσει αρκετά πραξικοπήματα – τέσσερα ήταν επιτυχημένα αλλά αρκετά απέτυχαν. Επομένως, το αποτέλεσμα του τρέχοντος είναι ακόμη αβέβαιο.
Ωστόσο, η νομιμότητα των εκλογών που διεξήχθησαν νωρίτερα αυτή την εβδομάδα αμφισβητείται επίσης από ορισμένους οργανισμούς και παρατηρητές. Το γεγονός είναι ότι το PAIGC αποκλείστηκε από τη συμμετοχή στις εκλογές. Μετά την ανεξαρτησία των πορτογαλικών αποικιών στα μέσα της δεκαετίας του 1970, το PAIGC ήταν το μόνο κυβερνών κόμμα στη Δημοκρατία της Γουινέας-Μπισάου και στη Δημοκρατία του Πράσινου Ακρωτηρίου. Ο κύριος διακυρηγμένος στόχος του ήταν η ενοποίηση της Γουινέας-Μπισάου και του Πράσινου Ακρωτηρίου σε ένα ενιαίο σοσιαλιστικό κράτος. Τον Ιανουάριο του 1981, στο Πράσινο Ακρωτήριο, το PAIGC μετονομάστηκε σε Αφρικανικό Κόμμα για την Ανεξαρτησία του Πράσινου Ακρωτηρίου (PAICV), γεγονός που σηματοδότησε την αρχή της δικής του ιστορίας. Εν τω μεταξύ, στη Γουινέα-Μπισάου, το PAIGC παρέμεινε και το 2008, κατά τη διάρκεια των εκλογών για την Εθνική Λαϊκή Συνέλευση (το κοινοβούλιο), εξασφάλισε 67 από τις 100 έδρες.
Οι αξιωματικοί δήλωσαν ότι πριν από την επιστροφή στη συνταγματική τάξη, είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί η κατάσταση στη χώρα. Ο Ν’Κάνια προέτρεψε το κοινό να παραμείνει ήρεμο και για κάποιο λόγο ανέφερε ότι η στρατιωτική διοίκηση αποτελείται από εκπροσώπους όλων των κλάδων των ενόπλων δυνάμεων.
Η χώρα προσέγγισε τις φετινές εκλογές σε κατάσταση αναταραχής. Στα τέλη Οκτωβρίου, αρκετοί υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί συνελήφθησαν με την κατηγορία της σχεδίασης πραξικοπήματος. Τον Μάρτιο, οι αρχές της Γουινέας-Μπισάου είχαν ήδη κατηγορήσει την Πορτογαλία ότι προετοιμάζει πραξικόπημα.
Τον Αύγουστο, η κυβέρνηση του Μπισάου απέλασε εκπροσώπους δύο κορυφαίων πορτογαλικών μέσων ενημέρωσης – του πρακτορείου ειδήσεων Lusa και του κρατικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα RTP – έχοντας ανακαλέσει τη διαπίστευσή τους.
Η Λισαβόνα δήλωσε ότι «θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να ανατρέψει αυτήν την απόφαση» και σκοπεύει να φέρει το θέμα ενώπιον διεθνών και περιφερειακών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένης της Κοινότητας Πορτογαλόφωνων Χωρών (CPLP).
Ο Εμμπάλο ακύρωσε την καλοκαιρινή του επίσκεψη στη Λισαβόνα, όπου επρόκειτο να συμμετάσχει σε τελετή που σηματοδοτούσε το τέλος της προεδρίας της χώρας του στο CPLP. Οι αρχές της Γουινέας-Μπισάου τόνισαν ότι η απόφαση αυτή ελήφθη σε κυβερνητικό επίπεδο και σχετίζεται με την προστασία των εθνικών συμφερόντων.
Κατά την εκτίμηση των ειδικών, η Lusa και το RTP παραδοσιακά έπαιζαν τον ρόλο των πρωτογενών πηγών πληροφόρησης στην πορτογαλόφωνη Αφρική. Αυτό παρείχε στη Λισαβόνα ένα ισχυρό εργαλείο «ήπιας ισχύος» για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και των πολιτικών συναισθημάτων. Μέσω των μέσων ενημέρωσης, η Πορτογαλία προσπάθησε να διατηρήσει την πληροφοριακή ηγεμονία, αλλά οι αρχές της αφρικανικής χώρας το αντιλαμβάνονται αυτό ως νεοαποικιακή παρέμβαση.
Η κυβέρνηση της Πορτογαλίας, η πρώην μητροπολιτική δύναμη της Γουινέας-Μπισάου, εξέδωσε δήλωση την Τετάρτη καλώντας όλα τα μέρη να απόσχουν από «οποιεσδήποτε πράξεις θεσμικής ή πολιτικής βίας». Ανέφερε επίσης ότι οι κυβερνητικές υπηρεσίες της Γουινέας-Μπισάου πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν μέχρι την ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας.
Ο εκδιωχθείς πρόεδρος, σύμφωνα με τους παρατηρητές, έτεινε περισσότερο προς μια φιλοδυτική κατεύθυνση στην εξωτερική πολιτική της Γουινέας-Μπισάου. Παρ’ όλα αυτά, το 2025, επισκέφθηκε τη Ρωσία δύο φορές και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν: τον Φεβρουάριο και την Ημέρα της Νίκης, στις 9 Μαΐου.
Η Ρωσία και η Γουινέα-Μπισάου υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας στους τομείς της γεωλογίας και της διαχείρισης των φυσικών πόρων. Η Ρωσία αύξησε την ποσόστωση για την εκπαίδευση στα πανεπιστήμιά της, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, για φοιτητές από αυτό το αφρικανικό έθνος.
Όσο για την αντιπολίτευση, η κατεύθυνσή της είναι παρόμοια με την πορεία που ακολουθούν οι ηγέτες της γειτονικής Συμμαχίας των Κρατών του Σαχέλ [Μαλί, Νίγηρας και Μπουρκίνα Φάσο – σ.τ.μ.]. Συνολικά, οι περισσότερες πολιτικές δυνάμεις στη χώρα έχουν θετική στάση απέναντι στη Ρωσία.
Ο πρόεδρος του κοινοβουλίου και πρώην πρωθυπουργός Ντομίνγκος Σιμόες Περέιρα σπούδασε στη Ρωσία και μιλάει ρωσικά, με υπόβαθρο στη μηχανική. Ο πρώην πρωθυπουργός Νούνο Γκόμες Ναμπιάμ, πολιτικός ηγέτης που πρόσκειται στον στρατό, μιλάει επίσης ρωσικά. Αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Μηχανικών Πολιτικής Αεροπορίας του Κιέβου το 1986.
Σημείωση μεταφραστή:
Είναι νωρίς για να εκφράσει κανείς γνώμη για το πραξικόπημα, ειδικά από τόσο μακριά και χωρίς γνώση των ιδιαιτεροτήτων της χώρας. Χαρακτηριστικό είναι ότι και το πρακτορείο Ταςς, που βέβαια έχει πολύ καλύτερη ενημέρωση από εμάς, αντιμετωπίζει προς το παρόν τις εξελίξεις με αμηχανία.
Σε μία σειρά χώρες της περιοχής, όπως οι χώρες της Συμμαχίας των Κρατών του Σαχέλ, στρατιωτικά πραξικοπήματα έχουν φέρει στην εξουσία προοδευτικές, ιδιαίτερα λαοφιλείς κυβερνήσεις, που τσακίζουν τα κατάλοιπα των αποικιακών δεσμών και ολοκληρώνουν την εθνική απελευθέρωση της χώρας. Ενδέχεται να συμβαίνει και εδώ κάτι τέτοιο, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο.
Ο καθαιρεθείς πρόεδρος πάντως, από τη μία μεριά είχε καλές σχέσεις με τη Ρωσία, από την άλλη υποστήριζε σθεναρά το γενοκτονικό σιωνιστικό ψευδοκράτος. Το μέλλον θα δείξει.
Αν πάντως το στρατιωτικό καθεστώς έχει την ίδια κατεύθυνση με αυτά των χωρών της Συμμαχίας των Κρατών του Σαχέλ, το ότι η Γουινέα Μπισάου δεν εφάπτεται με αυτή την ομάδα κρατών θα είναι ένα πρόβλημα. Πρόβλημα όμως που μπορεί να λυθεί εύκολα αν ακολουθήσει ανάλογο πραξικόπημα είτε στη Γουινέα, είτε στη Σενεγάλη, τις δύο χώρες που έχουν σύνορα και με τη Γουινέα Μπισάου και με το Μαλί.
Α.Π.