Η Παγκόσμια Τράπεζα υπολόγισε τον περασμένο μήνα ότι ο πλούσιος κόσμος κέρδισε περισσότερα από 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια σε αποπληρωμές δανείων από τον αναπτυσσόμενο κόσμο το 2023, ενώ τα ποσά αυτά είναι πιθανό να ξεπεράσουν τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2030. Οι πλούσιες χώρες έχουν γίνει στην πραγματικότητα οι τραπεζίτες του κόσμου, συμπιέζοντας τους οφειλέτες του παγκόσμιου Νότου. Τα φτωχότερα έθνη αναγκάζονται να δανείζονται σε νομίσματα των πλουσίων χωρών για να πληρώνουν για την ενέργεια και τα τρόφιμά τους, ενώ οι εξαγωγές τους αποτελούνται κυρίως από αγαθά χαμηλής αξίας σε σύγκριση με τις εισαγωγές τους.
Τα αποικιοκρατικά πρότυπα εκμετάλλευσης προφανώς δεν εξαφανίστηκαν με την αποχώρηση των στρατευμάτων, των σημαιών και των γραφειοκρατών. Το αν θα εκδηλωθεί κρίση χρέους στον αναπτυσσόμενο κόσμο εξαρτάται από αποφάσεις που δεν ελέγχονται από αυτόν. Ο κίνδυνος αυξάνεται αν τα επιτόκια των ΗΠΑ αυξηθούν και αν οι εξαγωγές των φτωχών χωρών -που συχνά τιμολογούνται από κερδοσκόπους βασικών εμπορευμάτων ή από αγοραστές του πλούσιου κόσμου- αποτύχουν να δημιουργήσουν αρκετά αποθέματα δολαρίων για να σταθεροποιήσουν τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες αγωνίζονται να ξεφύγουν από ένα εμπορικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα που είναι στραβό και εις βάρος τους, επειδή η οικονομική ανάπτυξη του παγκόσμιου Βορρά εξακολουθεί να εξαρτάται από την εξόρυξη των πόρων και της εργασίας τους. Μια μελέτη του 2022 υπολόγισε ότι από το 1990 έως το 2015, τα πλουσιότερα έθνη «αποστράγγισαν» από τον φτωχό κόσμο 242 τρισεκατομμύρια δολάρια (σε τιμές 2010), αξίας περίπου του ενός τετάρτου του εισοδήματος του παγκόσμιου βορρά. Οι συγγραφείς της μελέτης υποστήριξαν ότι αυτή η μετατόπιση πραγματοποιείται διακριτικά και σχεδόν αόρατα, χωρίς τον φανερό εξαναγκασμό του αποικιοκρατικού μηχανισμού και επομένως χωρίς να προκαλεί ηθική κατακραυγή. Ωστόσο, η «άνιση ανταλλαγή» βρισκόταν πίσω από την παγκόσμια ανισότητα, την άνιση ανάπτυξη και την οικολογική υποβάθμιση.
Ολοένα και περισσότερο, τα φτωχά έθνη φωνάζουν απέναντι σε τέτοιες χονδροειδείς ανισότητες. Τα Φίτζι, ένα έθνος του Ειρηνικού με 300 νησιά, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην κλιματική κρίση. Τον περασμένο μήνα ο υπουργός Οικονομικών τους προειδοποίησε ότι καθίσταται αδύνατο να λειτουργήσει η οικονομία τους με την υπερθέρμανση του πλανήτη να οδηγεί σε καταστροφικά καιρικά φαινόμενα. Ο Μπίμαν Πράσαντ δήλωσε σε διεθνές συνέδριο ότι «ποτέ εκτός πολέμου οι οικονομίες δεν αντιμετώπισαν συρρίκνωση κατά 30% έως 70%» – αλλά ότι τα Φίτζι, το Βανουάτου και η Τόνγκα αντιμετώπισαν κάτι τέτοιο μέσα στη δεκαετία από έναν και μόνο κυκλώνα. Σημείωσε ότι «οι περισσότεροι αναπτυξιακοί πόροι για την ανάπτυξη ικανοτήτων δαπανώνται για την ανάπτυξη ικανοτήτων των δωρητών – όχι των δικών μας». Όπως ήταν αναμενόμενο, είπε ότι ήρθε η ώρα να «αποαποικιοποιηθεί η διεθνής ανάπτυξη».
Η έκθεση του ΟΗΕ για το εμπόριο και την ανάπτυξη πέρυσι προέτρεψε τα φτωχά έθνη να στρέψουν την προσοχή τους από τη μεταποίηση στην ανάπτυξη που βασίζεται στις υπηρεσίες, επικαλούμενη τις υποτονικές τάσεις του εμπορίου και την πρόοδο της ψηφιακής τεχνολογίας. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει ο Jostein Hauge του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ στο βιβλίο The Future of the Factory (Το μέλλον του εργοστασίου), η βιομηχανική παραγωγή παραμένει ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη. Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες και η αυτοματοποίηση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη μεταποίηση ως μοχλό καινοτομίας και ανάπτυξης.
Το βιβλίο του Δρ. Hauge περιγράφει λεπτομερώς πώς ο παγκόσμιος βορράς και οι ισχυρές επιχειρήσεις του εμποδίζουν τη δίκαιη πρόσβαση στην αγορά για τον παγκόσμιο νότο, ενώ αποφεύγουν την ευθύνη για την περιβαλλοντική ζημιά. Επισημαίνει ότι οι χώρες με χαμηλό εισόδημα ευθύνονται μόλις για το 1% της παγκόσμιας «υπερβολικής χρήσης πόρων», ωστόσο πιέζονται να υιοθετήσουν βιαστικά πράσινες πολιτικές, συχνά με ελάχιστη υποστήριξη, ενώ ο παγκόσμιος βορράς συνεχίζει τις μη βιώσιμες πρακτικές του. Ο πλούσιος κόσμος, γράφει ο Δρ. Hauge, «έχει καταστήσει τις οικολογικές ανησυχίες αποικιοκρατικές και η Νο 1 προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η από-αποικιοποίησή του».
Δεν υπάρχει καμία διαφωνία με αυτό. Τι πρέπει να γίνει; Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε με συνολική ελάφρυνση του χρέους, δίκαιη χρηματοδότηση για το κλίμα και μεταρρυθμισμένους παγκόσμιους εμπορικούς κανόνες για να δώσουμε στα αναπτυσσόμενα έθνη τους πόρους και την αυτονομία που απαιτούνται για μια ανάπτυξη συμβατή με το κλίμα – τονώνοντας τη δίκαιη και παραγωγική παγκόσμια ζήτηση
ΠΗΓΗ Documento
