Ο θρίαμβος του Γουστάβο Πέτρο και της Φράνσια Μάρκες δείχνει πως ο άνεμος της αλλαγής και της δικαιοσύνης που πνέει τα τελευταία λίγα χρόνια στη Λατινική Αμερική έφτασε και στην Κολομβία, μια χώρα με τεράστια ανισότητα στην κατανομή πλούτου και στα εισοδήματα.
Το πρόγραμμά τους δεν περιλαμβάνει τίποτα… επαναστατικό, παρά μόνο τα «αυτονόητα»: δωρεάν πανεπιστήμια, οικουμενικό δημόσιο σύστημα υγείας, στήριξη στις μόνες μητέρες, ενίσχυση στους αγρότες
Ανάμεσα στα βροντερά «ναι, μπορέσαμε» του πλήθους ακουγόταν η φωνή του Γουστάβο Πέτρο στην επινίκια ομιλία του να υπόσχεται «Ελευθερία, ώστε ποτέ ξανά καμιά σφαγή να μη βυθίσει την επικράτειά μας, ώστε ποτέ ξανά μια κυβέρνηση να μη δολοφονήσει τους νέους της, ώστε να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε μια βαθιά, πολύχρωμη δημοκρατία, πραγματικά ελεύθερων αντρών και γυναικών».
Ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος της Κολομβίας κέρδισε το στοίχημα της κινητοποίησης των πολιτών, εξασφαλίζοντας συμμετοχή-ρεκόρ (από το 1998) με 58,9% και μαζί διαψεύδοντας όσους θεωρούσαν πως τα 8,5 εκατ. ψήφων του α’ γύρου ήταν το «ταβάνι» στο οποίο μπορούσε να φτάσει. Ή ότι ο εκατομμυριούχος και «αντιπολιτικός» αντίπαλός του, Ροδόλφο Ερνάντες, έχοντας συσπειρώσει όλη τη δεξιά και ακροδεξιά ψήφο, θα είχε μια εύκολη κούρσα.
Ο 62χρονος γερουσιαστής κέρδισε με 11,28 εκατ. ψήφους, τις περισσότερες που πετυχαίνει πρόεδρος στην ιστορία της χώρας, σαρώνοντας στις 10 μεγαλύτερες πόλεις της, στις ακτές της Καραϊβικής, του Ειρηνικού και τις υπόλοιπες περιοχές που γνώρισαν και γνωρίζουν τις πιο τραγικές συνέπειες της συνεχιζόμενης βίας.
Ιδίως στο Τσοκό, αλλά και το Κάουκα, από όπου προέρχεται η αντιπρόεδρός του Φράνσια Μάρκες, η Αφροκολομβιανή αγωνίστρια που με το κόμμα της «Είμαι γιατί είμαστε» συμπυκνώνει τη φιλοσοφία των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων που προασπίζεται. Μαύρη, γυναίκα και φτωχή, στάθηκε καταλυτική για την προσέλκυση της ψήφου των νέων, των γυναικών και των αποκλεισμένων στρωμάτων του πληθυσμού, που τους έδωσαν τη νίκη.
Σε αυτή τη χώρα που είναι από τις πλέον άνισες στον κόσμο και όπου το 39% του πληθυσμού ζει στη φτώχεια, η εκστρατεία του Πέτρο έπιασε τον παλμό και την οργή όσων τα τελευταία χρόνια σε ένα πρωτόγνωρο κίνημα αντίστασης βγήκαν και βγαίνουν στους δρόμους απαιτώντας ένα άλλο μοντέλο.
Στον αντίποδά του, ο Πέτρο και η Μάρκες δεν υπόσχονται τίποτα ακραίο, αλλά απλές συνταγές της πάλαι ποτέ κραταιάς Σοσιαλδημοκρατίας, προτού εναγκαλιστεί τον νεοφιλελευθερισμό: κοινωνικό κράτος δικαίου, δημόσιο σύστημα που θα εγγυάται τις βασικές ανάγκες του πληθυσμού, οικονομία στην υπηρεσία όλων και όχι μόνο των ελίτ. Πράγματα τόσο «αυτονόητα» όσο η δίκαιη διανομή του πλούτου, η δωρεάν ανώτερη παιδεία, ένα οικουμενικό δημόσιο σύστημα υγείας, ένας κατώτατος μισθός για τις μόνες μητέρες, ενίσχυση της τοπικής αγροτικής παραγωγής, ώστε να αντιμετωπιστεί η διατροφική επισφάλεια. Προγράμματα που μπορεί να καλυφθούν και με την επιβολή ενός (μικρού) φόρου στους 4.000 πλουσιότερους Κολομβιανούς.
Όπως υπόσχονται μια ανάπτυξη που δεν θα καταστρέφει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ή το περιβάλλον και το πέρασμα από μια εξορυκτική οικονομία σε μια παραγωγική, με συνεργατικό και αλληλέγγυο χαρακτήρα. Ή την αναγκαία για τη χώρα (αλλά και τον πλανήτη) ενεργειακή μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές σε μια 12ετία.
Μια νίκη με διεθνή αντίκτυπο
Ο θρίαμβος του Πέτρο και της Μάρκες σε μια από τις πιο συντηρητικές χώρες της ηπείρου είναι δείγμα τού πώς η λαϊκή δυσαρέσκεια αλλάζει το status quo στη Λατινική Αμερική: την ήπειρο όπου –όπως έδειξε πρόσφατη έκθεση της Oxfam– ο πλούτος των πλουσιότερων στη διάρκεια της πανδημίας αυξάνει με ρυθμό 124 εκατ. δολαρίων την ημέρα, τη στιγμή που άλλα 7,8 εκατομμύρια άνθρωποι θα προστεθούν στα 86,4 εκατ. που πεινάνε.
Επιβεβαιώνοντας τον αέρα αλλαγής που αρχίζει και φυσάει ξανά στην ήπειρο: με την επικράτηση του Λόπες Ομπραντόρ στο Μεξικό το 2018· του Αλμπέρτο Φερνάντες στην Αργεντινή το 2019· του Έβο Μοράλες την ίδια χρονιά στη Βολιβία (που εκδιώχθηκε με πραξικόπημα ενορχηστρωμένο από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών με τις ευλογίες των ΗΠΑ) και την εκλογή του διαδόχου του Λουίς Άρσε το 2020, αποκαθιστώντας έτσι τη δημοκρατική νομιμότητα στη χώρα· του Πέδρο Καστίγιο στο Περού και της Ξιομάρα Κάστρο στην Ονδούρα το 2021· του Γκαμπριέλ Μπόριτς στη Χιλή φέτος· κι όπως όλα δείχνουν την επικείμενη νίκη τον Οκτώβριο του Λούλα στη Βραζιλία.
Ο Πέτρο ήδη από το βράδυ των εκλογών μίλησε για έναν νέο γεωστρατηγικό άξονα, με τη συνεργασία των προοδευτικών κυβερνήσεων της ηπείρου, αλλά και για «διάλογο χωρίς αποκλεισμούς στην ήπειρο», αιχμή προς τις ΗΠΑ, οι οποίες στη Σύνοδο των Αμερικανικών Κρατών, που φιλοξένησαν στις αρχές του μήνα, δεν κάλεσαν τους ηγέτες της Κούβας, της Βενεζουέλας και της Νικαράγουας.
Και ο αμερικανικός παράγοντας;
«Συγχαρητήρια στον κολομβιάνικο λαό που άσκησε το δικαίωμά του στην ψήφο και επιβεβαίωσε την ισχύ της δημοκρατίας του. Ελπίζουμε να συνεχίσουμε την ισχυρή μας συνεργασία με τον εκλεγμένο πρόεδρο και την οικοδόμηση ενός πιο δημοκρατικού και ισότιμου ημισφαιρίου», τουίταρε ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν. Ενώ την επομένη των εκλογών είχε 20λεπτη συνομιλία με τον νεοεκλεγμένο πρόεδρο, η οποία επικεντρώθηκε στη διαδικασία ειρήνης και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που αποτελεί διπλωματική προτεραιότητα του Πέτρο.
Πίσω από τις διπλωματικές εκφράσεις, ωστόσο, υπάρχει επιφύλαξη και ανησυχία: ο Πέτρο διαφωνεί με τις πολιτικές καταπολέμησης του ναρκεμπορίου που επιβάλλουν οι ΗΠΑ και έχουν αποδειχτεί αναποτελεσματικές και θανατηφόρες κι επιδιώκει αλλαγή του συμφώνου έκδοσης ανάμεσα στις δύο χώρες, μεταξύ πολλών άλλων. Ενώ έχει ξεκαθαρίσει πως αντί για συνοδοιπόρος στις επιθέσεις κατά της Βενεζουέλας, εκείνος θα αποκαταστήσει πλήρως τις σχέσεις του με τη γείτονα, που δεν μπορεί παρά να είναι σύμμαχος στα κοινά προβλήματα.
Η αλλαγή στην Κολομβία, τον στενότερο ως τώρα σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή που φιλοξενεί στο έδαφός της επτά αμερικανικές βάσεις, είναι ακόμα ένα μήνυμα για την αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων, που δε φαίνεται να έχουν αφομοιώσει οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως σημειώνει ο Μάικλ Σίφερ του Ινστιτούτου Διαμερικανικού Διαλόγου: «Υπάρχει μια νέα πραγματικότητα που αποτυπώθηκε και από τον διχασμό που εκφράστηκε στην πρόσφατη Σύνοδο των Αμερικανικών Κρατών… Η Λατινική Αμερική προχωρά στον δικό της δρόμο και οι ΗΠΑ βαδίζουν στον δικό τους».
