Η εκρηκτική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Ανατολική Μεσόγειος είναι συνέπεια τόσο μακρο-ιστορικών διαδικασιών, όσο και συγκυριακών παραγόντων. Τρεις είναι οι σημαντικότερες δομικές, μακρο-ιστορικές διαδικασίες πίσω απ’ τη κρίση. Η πρώτη δομική διαδικασία εν ενεργεία, είναι η κρίση και υποχώρηση της αμερικανικής ηγεμονίας και η σταδιακή αποδέσμευσή της από τη Μέση-Εγγύς Ανατολή και Ευρώπη (πρόσφατα, οι ΗΠΑ ανήγγειλαν την απόσυρση 10,000 μελών του στρατιωτικού τους προσωπικού από τη Γερμανία).
Η δεύτερη μακρο-ιστορική διαδικασία είναι η μόνιμη αδυναμία της ΕΕ να αρθρώσει ένα κοινό πολιτικό πρόταγμα σε ζητήματα άμυνας και ασφάλειας. Η τρίτη δομική τάση, είναι η άνοδος και παγκόσμια οικονομική εξάπλωση της Κίνας. Όμως πρόκειται για μια τάση που ακόμα δεν είναι σε θέση να ασκήσει παγκόσμια ηγεμονία και προβολή ισχύος πέρα απ’ το ζωτικό “ασιατικό τόξο” της χώρας (Κεντρική Ασία, Ινδικός Ωκεανός, Νοτιανατολική Ασία, Ιμαλάϊα). Ο συνδυασμός των τριών αυτών δομικών διαδικασιών δημιουργεί ηγεμονικές αστάθειες στην Ευρασία και χώρους για εκμετάλλευση της από περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Τουρκία.
Οι συγκυριακοί παράγοντες της κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι τα “εποικοδομήματα” των δομικών-μόνιμων διαδικασιών. Εδώ ξεχωρίζουμε τον εντοπισμό υδρογοναθράκων στις ΑΟΖ της Κύπρου, της Αιγύπτου και του Ισραήλ, την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού-προσφυγικού από το καθεστώς Ερντογάν (όπως έδειξε η κρίση του Μαρτίου), προκειμένου ΕΕ και ΝΑΤΟ να στηρίξουν τη θέση της Τουρκίας σε Συρία, Λιβύη και Βόρειο Ιράκ (πριν μερικές ημέρες ο τουρκικός στρατός εισέβαλλε ξανά στο Βόρειο Ιράκ με στόχο την εξουδετέρωση Κούρδων ανταρτών).
Ασυγκράτητος ο τουρκικός ιμπεριαλισμός
Σημαντικότατος συγκυριακός παράγοντας είναι η εμπλοκή της Τουρκίας στον λιβυκό εμφύλιο και η στήριξη της διεθνούς αναγνωρισμένης κυβέρνησης Σαράτζ. Ο στόχος της Τουρκίας εδώ είναι (μεταξύ άλλων) η απολαβή μεριδίων απ’ τον έλεγχο των πετρελαίων της χώρας και της μεταφοράς τους στη δυτική Ευρώπη, η σύναψη κατασκευαστικών έργων και η διάσπαση του ενιαίου γεωπολιτικού χώρου της ελληνικής ΑΟΖ.
Η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ της κυβέρνησης Σαράτζ και της Τουρκίας (οι ρίζες της οποίας βρίσκονται πολύ πριν την υπογραφή της, στις 27 Νοεμβρίου του 2019), έχει ως στόχο τη παρεμβολή και τη διάσπαση των ενιαίων θαλασσίων ζωνών της ελληνικής επικράτειας και την υπονόμευση των δικαιωμάτων της Ελλάδας, με βάση το διεθνές δίκαιο, της οριοθέτησης κοινής ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία και την Αίγυπτο.
Πίσω από αυτόν κρύβεται μια δυναμική αστική τάξη (ισλαμικού ή όχι χαρακτήρα δεν το εξετάζουμε εδώ), που είναι προσανατολισμένη στις εξαγωγές, στο εξαγωγικό εμπόριο, στις κατασκευές και στην εξόρυξη και εκμετάλλευση πρώτων υλών, προκειμένου (μεταξύ άλλων), να επανατροφοδοτήσει την αναπαραγωγή της παγκοσμιοποιημένης βιομηχανικής παραγωγής στην ίδια την Τουρκία (το ζήτημα των supply chain).
Η Τουρκία περιφερειακός δρων
Η Τουρκία είναι μέγιστος περιφερειακός δρων απ’ την ίδια τη δομή της καλπάζουσας παγκοσμιοποιημένης βιομηχανίας της, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μια καταναλωτική αγορά 77 εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο περιφερειακός ιμπεριαλισμός της έγκειται στην εξυπηρέτηση των κεφαλαιακών αναγκών των παγκόσμιων κεφαλαιακών δικτύων της.
Αποτελούνται από ένα πλέγμα κυρίως γερμανικών, ρωσικών, ιαπωνικών, ιταλικών και αμερικανικών συμφερόντων (επιχειρηματικών και αμυντικών), όπου η Τουρκία συμμετέχει σε μια σχέση αλληλεξάρτησης, αλλά και με δεσπόζον εγγυητή τη στρατιωτική μηχανή της. Αλλά δεν ανάγονται τα πάντα στις δομές αλληλεξάρτησης μεταξύ των τουρκικών και των ξένων κεφαλαίων.
Το τουρκικό κράτος έχει μια σχετική αυτονομία, τόσο απέναντι στο τουρκικό κεφάλαιο, όσο και απέναντι στις παγκοσμιοποιημένες του μερίδες, ώστε να μπορεί να δρα αυτόνομα ως εγγυητής της ασφάλειας των συμφερόντων του συνολικού κεφαλαίου, αλλά και των συμφερόντων του κράτους και της κοινωνίας. Όσο πιο διευρυμένη είναι η δικαιοδοσία της τουρκικής επικράτειας και όσο πιο ελεύθερη είναι η πρόσβαση της στις πηγές παραγωγής πρώτων υλών, τόσο καλύτερα για το κράτος, τις ιθύνουσες πολιτικές μερίδες και τον κοινωνικό αναδιανεμητικό τους ρόλο.
Δεν θα πρέπει λοιπόν να έχουμε απορίες γιατί ο Ερντογάν έχει κερδίσει τόσες εκλογικές αναμετρήσεις, αν και πολλοί άλλοι παράγοντες συνέβαλλαν σε αυτό. Σήμερα η Τουρκία έχει τρία μέτωπα πολέμου και δύο εκκρεμότητες (αν και υπό άλλες συνθήκες η εκκρεμότητα θα μπορούσε να ήταν μία): το εξαιρετικά περίπλοκο “θέατρο” της Συρίας, της Λιβύης και το κουρδικό “θέατρο” στην νοτιοανατολική Τουρκία και το Βόρειο Ιράκ.
Το τουρκικό πολεμικό δίκαιο
Εκκρεμότητες είναι και το Κυπριακό, όπου κατέχει παράνομα έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας από το καλοκαίρι του 1974 και το ζήτημα της επέκτασης της δικαιοδοσίας της στο Αιγαίο (η εκκρεμότητα θα ήταν μία αν η Ελλάδα εννοούσε στη πράξη το ενιαίο αμυντικό δόγμα με τη Κυπριακή Δημοκρατία και δεν είχε διαχωρήσει τα θέματα, το περίφημο decoupling, για το οποίο πρώτος ανέλυσε κριτικά ο Βαγγέλης Κουφουδάκης). Στο μέτωπο της Συρίας, η Τουρκία, κατά βάση, εξισορροπείται από τη Ρωσία. Στο μέτωπο της Λιβύης, εξισορροπείται από τη Ρωσία και τη Γαλλία. Στο Βόρειο Ιράκ, ως ένα βαθμό, από την Αμερική και την Αγγλία.
Ωστόσο, λόγω της θέσης και της ισχύος της στη παγκοσμιοποιημένη ιμπεριαλιστική αλυσίδα, η Τουρκία διαπραγματεύεται και πάντα βρίσκει γεωπολιτικούς χώρους να διεισδύσει και να εκμεταλλευτεί, με βάση τα συμφέροντα τους κράτους της και των διεθνών κεφαλαίων που εξυπηρετεί. Η Τουρκία ρευστοποιεί την ισχύ της και επεκτείνεται, όχι μόνο με βάση το δικό της συμφέρον, αλλά και με το συμφέρον των παγκόσμιων οικονομικών δρώντων.
Η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας, ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση της χώρας μας από την άποψη του διεθνούς δικαίου. Είναι λάθος να υποστηρίζεται, όπως έκανε πρόσφατα ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, ότι η Ελλάδα έκανε μεγάλες εκχωρήσεις. Οι αλήθεια είναι ότι έγιναν εκχωρήσεις εκατέρωθεν. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η συμφωνία δημιουργεί νομικό προηγούμενο στο Αιγαίο και στη ζώνη Κρήτη, Δωδεκάνησα, Καστελλόριζο, Αίγυπτος και Κύπρος.
Το δίκαιο εκφράζει και εξυπηρετεί συσχετισμούς ισχύος και κοινωνικών αγώνων. Αν η Τουρκία αρχίσει έρευνες και γεωτρήσεις σε ελληνικά χωρικά ύδατα, έτοιμη να ανοίξει ένα τέταρτο θέατρο αντιπαράθεσης (αν όχι πολέμου) προκειμένου να λύσει τις εκκρεμότητες Αιγαίου και Κύπρου, τότε η Ελλάδα θα τρέξει να κρυφτεί πίσω από τη δήλωση του αρχηγού ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνου Φλώρου, διότι ο αρχηγός αναφέρθηκε σε κατάληψη εδάφους και σε τίποτε άλλο.
Που υστερεί η Ελλάδα
Το μεγάλο υστέρημα της Ελλάδας δεν είναι ότι είναι πληθυσμιακά υποδεέστερη της Τουρκίας, ή ότι υστερεί σε αποτροπή. Όχι! Το μεγάλο υστέρημα και στρατηγικό μειονέκτημα της χώρας μας είναι ότι, κατά κόρον, κυριαρχείται ιστορικά από μια κομπραδόρικη και βαθιά υποτελή πολιτική τάξη ανθρώπων, η οποία θέτει την πολιτική της επιβίωση πάνω απ’ τα συμφέροντα της κοινωνίας.
Οι φιλελεύθερες κομπραδόρικες πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ δεν έχουν συμφέρον να αμυνθούν των λαϊκών συμφερόντων, έναντι ξένης επιβολής και κυριαρχίας. Ένας κομπραδόρος μεγαλοεισαγωγέας αυτοκινήτων απ’ τη Γερμανία δεν έχει συμφέρον να υπερασπίσει, ούτε την ελληνική αλιεία στο Αιγαίο, ούτε τα οικόπεδα φυσικού αερίου στη κυπριακή ΑΟΖ.
Ο λόγος είναι απλός: τα κέρδη του τα προσκομίζει από επενδύσεις στο χρηματιστηριακό τομέα και απ’ την αγορά ομολόγων και μετοχών. Ο ρόλος του είναι εντελώς “απεδαφικοποιημένος“. Όπως είδαμε, αυτό δεν συμβαίνει με τις τουρκικές ελίτ: το τουρκικό κράτος δρα ως συνολικός κεφαλαιοκράτης όλων των παγκοσμιοποιημένων μερίδων του κεφαλαίου που εξακοντίζονται στις ντόπιες, περιφερειακές και παγκόσμιες αγορές.
Το αποτέλεσμα είναι η τουρκική αστική τάξη να θέλει να έχει ένα ισχυρό, σύγχρονο και οργανωμένο πολιτικο-στρατιωτικά κράτος, ενώ στη περίπτωση της Ελλάδας δεν υπάρχει αστική τάξη που να επιζητεί κάτι τέτοιο, ειδικά μετά το 1922. Δεν υπάρχουν δύο ισοδύναμες αστικές τάξεις απ’ τη μια και την άλλη μεριά του Αιγαίου, που να σπέρνουν εθνικισμό και μίσος εκατέρωθεν.
Εδώ είναι η τραγικότητα της φιλελεύθερης αριστεράς και δεξιάς ιδεολογίας, που ονειρεύεται ανοιχτά σύνορα και φιλίες των λαών. Αυτό που υπάρχει είναι το ανισοζύγιο τάξης και ισχύος και η προβολή ταξικών συμφερόντων με γεωπολιτικό πρόσημο, υπό τη σημαία του τουρκικού κράτους. Έτσι, αυτό που προεικάζω είναι ότι η Τουρκία θα πάρει απ’ τις μειοδοτικές ελίτ της Ελλάδας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αυτό που δεν κατάφερε ποτέ να πάρει απ’ τον ελληνικό λαό με την κλαγγή των όπλων.
*Πηγή: slpress.gr
