Μια Τράπεζα για να μείνει ανοιχτή, θα πρέπει τα δάνεια που έχει δώσει, που είναι περιουσιακά στοιχεία της Τράπεζας από το οποία αποκομίζει κέρδη κάθε μήνα, να είναι μεγαλύτερα ή τουλάχιστον ίσια με τις υποχρεώσεις της, δηλαδή με τις καταθέσεις που έχουν κάνει οι πολίτες και οι επιχειρήσεις σε αυτή.
Αν λοιπόν η αξία των περιουσιακών στοιχείων της Τράπεζας μειωθεί, με άλλα λόγια τα δάνεια δεν εξυπηρετούνται, κοκκινίζουν, πιο πολύ απ’ ότι η αξία των υποχρεώσεων τους, δηλαδή των καταθέσεων, τότε η Τράπεζα καθίσταται αφερέγγυα.
Αυτό τι σημαίνει; Ακόμα και αν η Τράπεζα πουλήσει όλα της τα περιουσιακά στοιχεία (δάνεια, καταθέσεις δικές της στην Κεντρική Τράπεζα, κρατικά ομόλογα, μετοχές εταιρειών, ομόλογα εταιρειών, κτίρια, σπίτια, γη, κα) είναι δυνατόν να μην μπορεί, ακόμα και τότε, να καλύψει τις υποχρεώσεις της στους καταθέτες της.
Αν αυτό το γεγονός επισυμβεί τότε η Τράπεζα αυτή κακώς λειτουργεί.
Δυο είναι οι αιτίες που οι Τράπεζες καθίστανται αφερέγγυες.
Η πρώτη προέρχεται από την έλλειψη επαρκών κεφαλαίων και η άλλη από την έλλειψη ρευστότητας.
1. Έλλειψη επαρκών κεφαλαίων, σημαίνει ότι η Τράπεζα δεν έχει επαρκή κεφάλαια για να καλύψει ζημιές από περιουσιακά της στοιχεία πχ κόκκινα δάνεια.
Εάν οι πελάτες τις Τράπεζας αδυνατούν να εξοφλήσουν τα δάνεια τους σε μεγάλη έκταση -πράγμα για το όποιο έχει σαφώς ευθύνη η Τράπεζα όπως συνέβη με την κρίση του 2008 και η οποία συνεχίζεται- τότε η Τράπεζα καθίσταται αφερέγγυα γιατί τα περιουσιακά της στοιχεία είναι μικρότερα σε αξία από τις υποχρεώσεις της.
Για να αποφύγει η Τράπεζα αυτή την δυσάρεστη εξέλιξη, προβαίνει σε ετήσιες εκτιμήσεις του κίνδυνου να μην αποπληρωθούν ορισμένα δάνεια, και έτσι από τα κέρδη της κατακρατεί ένα ορισμένο ποσό για να καλύψει αυτόν τον κίνδυνο. Αν παρ’ ολ’ αυτά η κρίση είναι εκτεταμένη, τότε αυτό το ποσό μπορεί να αποδειχθεί μη επαρκές για την κάλυψη αυτών των ζημιών και αν η κρίση είναι ακόμα μεγαλύτερη, δηλαδή τεράστιος αριθμός δανείων, αριθμητικά και σε ποσά, δεν ικανοποιείται, τότε η Τράπεζα οφείλει να καλύψει αυτή την ζημιά από το μετοχικό της κεφάλαιο. Αλλά συνήθως αυτό είναι σαφώς μικρότερο από τον δανεισμό που έχει προβεί η Τράπεζα και έτσι η Τράπεζα δεν είναι μόνο αφερέγγυα άλλα πρέπει να κλείσει.
Ο μονός τρόπος για να σωθεί η Τράπεζα είναι ή να μειωθούν οι υποχρεώσεις της ή να αυξηθούν τα περιουσιακά της στοιχεία ή και τα δυο.
Στη χώρα μας την δουλειά αυτή της σωτηρίας των Τραπεζών ανέλαβε ο Ελληνικός Λαός που ανακεφαλαίωσε τις Τράπεζες δια της φορολογίας, ενώ οι Τράπεζες αυξάνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία παίρνοντας τα σπίτια των Ελλήνων, που ανακεφαλαιοποίησαν τις Τράπεζες μέσω άγριας φορολογίας. Όλως περιέργως ο Ελληνικός Λαός αυτό το ανέχτηκε!
2. Κρίση Ρευστότητας σημαίνει ότι η Τράπεζα δεν έχει επαρκή ρευστότητα, δηλαδή ζεστό χρήμα, για να καλύψει τις υποχρεώσεις της πχ ανάληψη καταθέσεων.
Μια Τράπεζα, άλλα και το σύνολο του τραπεζικού συστήματος, είναι δυνατόν να βρεθεί σε αδυναμία κάλυψης των υποχρεώσεων της, ακόμα και αν τα συνολικά της περιουσιακά στοιχεία είναι μεγαλύτερα από τις υποχρεώσεις της. Αυτό η τραπεζική ορολογία το ονομάζει «κρίση ρευστότητας».
Πως φτάνει μια τράπεζα σε αυτή την κατάσταση ή όλο τραπεζικό σύστημα όπως συνέβη το 2008 και συμβαίνει διαρκώς από τότε ως σήμερα; Καθώς τα μακροχρόνια δάνεια ωριμάζουν η Τράπεζα εισπράττει, αν αυτά καλώς εξοφλούνται, και από την άλλη η τράπεζα έχει υποχρεώσεις βραχυχρόνιας ανάληψης μετρητών. Αν οι δυο ροές δεν συμπέσουν τότε η Τράπεζα βρίσκεται με πρόβλημα ρευστότητας με την έννοια δεν μπορεί να είναι συνεπής στους καταθέτες της. Εάν αυτό ακουστεί στην αγορά, η Τράπεζα χάνει την εμπιστοσύνη της αγοράς και οι πελάτες αποσύρουν μαζικά τις καταθέσεις τους, αυτό που ονομάζεται «bank run».
Στην περίπτωση αυτή η Τράπεζα με σκοπό να βρει ζεστό χρήμα, θα αναγκαστεί να πουλήσει τα δάνεια της και άλλα περιουσιακά στοιχεία για να ικανοποιήσει τις άλλες Τράπεζες που την έχουν δανείσει και τους πελάτες της. Άλλα κάνοντας αυτό η Τράπεζα, δεν έπεται ότι οι άλλοι που θα αγοράσουν τα περιουσιακά στοιχεία θα αγοράσουν «γουρούνι στο σακί». Εκτιμούν την ποιότητα των δανείων και των άλλων περιουσιακών στοιχείων και φυσικά αγοράζουν πολύ κάτω από την τιμή που η τράπεζα έχει εκτιμήσει τα περιουσιακά της στοιχεία στα λογιστικά της βιβλία (θυμηθείτε ποσό πουλάνε τα δάνεια σπιτιών σε ξένα funds, όπως τα αποκαλούν).
Η Τράπεζα αναγκάζεται τότε να κάνει μαζικές πωλήσεις των περιουσιακών της στοιχείων και κατ’ ανάγκη οδηγείται σε κρίση επάρκειας κεφαλαίων, που παραπάνω περιγράφηκε, και πρέπει να διακόψει τις εργασίες της, με άλλα λόγια οι υποχρεώσεις της είναι μεγαλύτερες από τις αξίες που διακατέχει.
Από την άλλη, όλοι γνωρίζουμε ότι οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα με μια απλή λογιστική εγγραφή. Αν λοιπόν έχουν αυτή την δυνατότητα γιατί να υπάρξει κρίση ρευστότητας; Καθώς μια Τράπεζα δημιουργεί χρήμα με μια λογιστική εγγραφή, δηλαδή δίνει ένα νέο δάνειο που είναι περιουσιακό της στοιχείο, ταυτόχρονα δημιουργεί και μια κατάθεση που είναι υποχρέωση στον πελάτη της. Ήδη η τράπεζα έχει ανάγκη από ζεστό χρήμα και με την δημιουργία ενός νέου δάνειου θα έχει ανάγκη ακόμα πιο μεγάλη από ζεστό χρήμα. Συνεπώς αυτό δεν βοηθάει σε τίποτα.
Αυτή είναι μια πεντακάθαρη περιγραφή για το πως οδηγούμεθα σε μια τραπεζική κρίση από την ίδια ευθύνη της Κεντρικής Τράπεζας λόγω εγκληματικών παραλείψεων και των εμπορικών τραπεζών από την απερίσκεπτη και αρπακτική διακυβέρνηση τους στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης αγοράς που από μόνη της αυτορυθμίζεται υποτίθεται. Όλα αυτά μας οδήγησαν στην ύφεση, στην ανεργία και στη φτώχεια χωρίς να υπάρχει οδός διαφυγής.
Οι ελληνικές τράπεζες πάλι βρίσκονται σε κρίση με επακόλουθο νέα δεινά για τον Ελληνικό Λαό, γιατί έτσι γίνεται ιστορικά όταν έχουμε κρίσεις στον τραπεζικό τομέα.
Αναρωτιέμαι αν υπάρχει Κυβέρνηση να εξηγήσει στον Ελληνικό Λαό τι συμβαίνει πως μπορεί να σταματήσει αυτό το κακό. Κυρίως όμως αναρωτιέμαι για την παθητικότητα του Ελληνικού Λαού.
*O Σπύρος Στάλιας είναι Οικονομολόγος Ph.D -spyridonstalias@hotmail.com
