1949 Μάιος–Ιούνιος: Στη Μακρόνησο οι πρώτοι ανήλικοι κρατούμενοι

 Η επιχείρηση «Πύραυλος» του κυβερνητικού στρατού σε Στερεά και Θεσσαλία – Πεθαίνει ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, πρωθυπουργός ο Αλέξανδρος Διομήδης

 

ΜΑΙΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

1 Στη Μακρόνησο μεταφέρονται από το Τρίκερι οι πρώτοι ανήλικοι κρατούμενοι. Τις επόμενες μέρες ακολούθησε μια δεύτερη ομάδα ανηλίκων από τις φυλακές Κηφισιάς.

3 Η κυβέρνηση Σοφούλη (σ.σ. λόγω της κατάστασης της υγείας του Σοφούλη ουσιαστικά πρωθυπουργός είναι ο αντιπρόεδρος Διομήδης) παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή ( 224 υπέρ, 47 κατά, απείχε το Νέο Κόμμα του Μαρκεζίνη)

5 Ο κυβερνητικός στρατός αρχίζει τη μεγάλη επιχείρηση «Πύραυλος» για την εκκαθάριση της  Στερεάς και Θεσσαλίας από τις δυνάμεις του ΔΣΕ.

6 Στη Βουλή συζητούνται οι καταγγελίες για σκάνδαλα του Νέου Κόμματος.

12 Αποφασίζεται το πέρασμα  των αποδεκατισμένων δυνάμεων του Κλιμακίου Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ) του ΔΣΕ βόρεια του δρόμου του Μετσόβου και η ένωση τους με τα τμήματα που δρούσαν στο Γράμμο και το Βίτσι.

19 Ναυαγούν οι συνομιλίες ΗΠΑ, Μεγάλης Βρετανίας και ΕΣΣΔ για το ελληνικό ζήτημα.

20 Πεθαίνει ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός.

30 Τμήματα του ΔΣΕ στο Γράμμο καταλαμβάνουν τα στρατηγικής σημασίας Πατώματα.

31 Γαλλική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον κομμουνιστή ποιητή Πωλ Ελυάρ περνάει, μέσω Αλβανίας, στις περιοχές που ελέγχονται από το ΔΣΕ στο Βίτσι και το Γράμμο.

ΔΙΕΘΝΗ

5 Ιδρύεται το Συμβούλιο της Ευρώπης

12 Tερματίζεται ο αποκλεισμός του Δυτικού Βερολίνου από τις σοβιετικές δυνάμεις.

25 Βρετανοί, αμερικανοί και γάλλοι μαζί με γερμανούς συντηρητικούς  και σοσιαλδημοκράτες πολιτικούς εξαγγέλλουν την ίδρυση του κράτους της Δυτικής Γερμανίας από τις 15 Ιουλίου.

26 Ο κινεζικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός  καταλαμβάνει τη Σαγκάη, μεγαλύτερη πόλη της Κίνας.

 Η «αναμόρφωση» των ανηλίκων στη Μακρόνησο

« Την Πρωτομαγιά του 1949, έφτασε η πρώτη αποστολή ανηλίκων από το Τρίκερι. Ήσαν περίπου 50. Τους ωδήγησαν μπροστά στο διοικητήριο και τους μίλησαν κατά το γνωστό τρόπο για να ζητήσουν δηλώσεις. Η απάντηση ήταν αρνητική και τότε όλοι οι γνωστοί βασανιστές ρίχτηκαν στ’ ανήλικα παιδιά και τα σάπισαν στο ξύλο. Και επειδή δεν είδαν ύστερα από το άγριο ομαδικό ξυλοκόπημα καμία υποχώρηση από μέρους των παιδιών, τα ρίξανε στη θάλασσα, τα ξέσκισαν, τα σακάτεψαν κυριολεκτικά και τα βασάνιζαν μέχρι αργά το βράδυ.

Ύστερα από λίγες μέρες έφθασε δεύτερη αποστολή από τις φυλακές ανηλίκων Κηφισιάς . Τα ωδήγησαν στο ίδιο μέρος και επακολούθησε η ίδια και αγριώτερη ακόμα διαδικασία «εθνικής αναμορφώσεως».

Βούτηγμα στη θάλασσα, ξύλο και πάλι στη θάλασσα, και πάλι ξύλο και ξέσκισμα  και τράβηγμα και κυνηγητό. Το ένα βασανιστήριο διαδεχόταν τ’ άλλο, για να μπορούν να μην πάρουν καθόλου ανάσα. Ύστερα από κάμποση ώρα βασανιστηρίων πολλά παιδιά είχαν υπογράψει. Τα υπόλοιπα, μουσκεμένα, ξεσκισμένα και σακατεμένα όπως ήσαν τα υποχρέωσαν να στέκωνται όρθια στο ένα πόδι και φορτωμένα τα πράγματά τους. Ύστερα τα πήραν στο φυλάκιο της Α.Μ. ( σ.σ. Αστυνομία Μονάδος), όπου συνεχίστηκαν πιο άγρια βασανιστήρια όλη τη νύχτα. Μεταξύ των παιδιών αυτών ήταν και ο γυιός του στρατηγού Ζωγράφου.

Από τις 27 Μαίου έως τις 8 Ιουνίου μεταφέρθηκαν κι από τα Γιούρα 305 καταδικασμένα ανήλικα. Τα έφεραν κατά ομάδες. Από την πρώτη ομάδα ο Χαρ. Αλεξανδρόπουλος έμεινε αναίσθητος από το άγριο ξύλο και τον πήγαν στο «αναρρωτήριο».

Ο Θαν. Τσουκνίδας μαζί με τους Γ. Λαζαρίδη, Ν. Σταυρίδη, Μ. Σαμπάνη βασανίστηκαν όλη τη νύχτα. Στις 24.5.49, ο Θαν. Τσουκνίδας, από τα αφόρητα μαρτύρια κατάπιε την ουρά του κουταλιού του για ν’ αυτοκτονήση κι αναγκάστηκαν να τον μεταφέρουν στ’αναρρωτήριο των φυλακών Αβέρωφ. Τον Τσεπούρα τον έστειλαν στο νοσοκομείο γιατί είχε περιέλθει σε αφασία. Από την Τρίτη ομάδα ο Κώστας Κανάκης έχασε το μάτι του και ο Γιάννης Μυλωνάς την ακοή του από το ξύλο…».

«Η Μάχη» 4.4.1950.

 « Ένα άγριο κρυφτούλι»

«Ακριβώς δεν θυμάμαι πόσο είναι ο Μάης. Πρέπει να έφτασε την εικοστή του μέρα. Από την Οξυά, μας τραβάει ο τόπος που είναι ομαλός και δασωμένος για την Οίτη-Γκιώνα-Βαρδούσια. Και πού αλλού να πάμε χωρίς διαταγή:

Γι’ αυτό αρχίσαμε το κρυφτούλι. Με νυχτερινά άλματα και ημερήσιες λούφες μπαίνουμε στο τρίγωνο, μοιάζοντας με τους υπνωτισμένους που υπακούουν στη θέληση ενός άφαντου υπνωτιστή (…).

Οι επιμελητές μας χάθηκαν οι πιο πολλοί, δεν είχαν υπόψη τους καταφύγια και αποκρύψεις. Κι’ έτσι το μικρό τμήμα που ονομαζόταν Μεραρχία (σ.σ. ΙΙ Μεραρχία του ΔΣΕ με διοικητή τον Γιάννη Αλεξάνδρου- Διαμαντή) επέτρεψε στους αντάρτες και κατέβηκαν στις κληματαριές του χωριού να χορτάσουν με τρυφερά βλαστάρια από κληματόβεργες. Μα αυτά, αντί να τους χορτάσουν, τους άνοιγαν την όρεξη.

Αλλά η επιχείρηση αυτή είχε και τα ωραία της απρόοπτα. Εκεί στις έρημες πεζούλες βρήκαν μερικοί αντάρτες ένα παρατημένο και πληγωμένο γάιδαρο. Έκανε λούφα κι αυτός. Με τις λαβωματιές και τα γεράματα, ο καημένος, περίμενε το τέλος του ειρηνικό κι ανώδυνο, εκτός αν τον κανένας λύκος. Μπορεί πάλι ο κυρ-Μέντιος να ήταν ρομαντικός, φυσιολάτρης κι αρνήθηκε να υπακούσει στην εξουσία της Αθήνας. Αυτός δεν εκπατρίστηκε. Μπορεί και πεζότεροι λόγοι, όπως πλήγωμα απ’ το σαμάρι, ή από σιδερικά του αντίπαλου και ο αφέντης του τον παράτησε. Εκείνο όμως που σίγουρα έβγαινε απ’ τα στοιχεία της ταυτότητάς του, ήταν πως κρατούμε αιχμάλωτο ένα γέρο, πληγωμένο και αχαμνό γάιδαρο.

Αυτό το λάφυρο, το παρουσίασαν κατά το δειλινό θριαμβευτικά στο ΔΣΕ στα Μνήματα, μερικοί αντάρτες. Σχεδόν τον ανέβασαν στο πιο πολύ διάστημα σηκωτό. Κι επειδή απαγορεύονταν οι φωνές, μεταχειρίστηκαν όλα τα ενδεικνυόμενα μέσα. Κι έτσι ο μεγάλος αμαρτωλός με ομόφωνη απόφαση του ιερατείου «ετελειώθη ξίφει», όπως θα έγραφε ο αρχαίος συναξαριστής.

Βράδιασε. Ένα μεγάλο καζάνι στήθηκε σ’ ένα νεροφάγωμα και ο καημένος ερημίτης βρέθηκε κομματιασμένος μέσα στο νερό, κάνοντας το τελευταίο μπάνιο του.

Μερικοί που παραβρισκόμασταν στη διαδικασία της θυσίας του, αρπάξαμε τα συκώτια και τη σπλήνα και τα πετάξαμε στα κάρβουνα. Ύστερα μαζέψαμε και φρέσκα χορτάρια-είδος σαλάτας- και καταβροχθίσαμε τα ψημένα γλυκάδια όπως-όπως, γιατί είχαν μια βαρειά μυρουδιά. Ούτε η σαλάτα, ούτε το κλείσιμο της μύτης μπορούσαν να εξουδετερώσουν το φοβερό άρωμα. Εγώ μάζεψα και λίγο λίπος- ήταν καταπράσινο- και το αποθήκεψα σ’ ένα σκουριασμένο κονσερβοκούτι, για ώρα ανάγκης.

Εμείς πλαγιάσαμε και το καζάνι έβραζε. Πλησίαζε να φέξει, όταν μας ξύπνησαν για το συσσίτιο. Το κρέας παρουσίαζε μεγάλη αντίσταση. Ήταν φαίνεται από τα καπούλια, που επί πολλά χρόνια, δέχτηκαν τα φρονηματιστικά μαστιγώματα, τόσων και τόσων αφεντάδων.

Ήταν το δείπνο αξέχαστο. Μας δημιουργούσε τάση για εμετό. Όμως, θα βοηθήσει για το πρωινό ανέβασμα και κυνηγητό που μας καρτερεί στην αρκούδα, την Γκιώνα. Κι ας σημειωθεί: Πήραμε και βραστό κρέας , ένα ασήμαντο κομματάκι για το συσσίτιο της ημέρας, για την ιστορία!…».

Βασίλης Αποστολόπουλος «Το Χρονικό μιας Εποποιίας-Ο ΔΣΕ στη Ρούμελη», σ.  256-257, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1995.

ΙΟΥΝΙΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

4 Νέος αρχιεπίσκοπος εκλέγεται ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων, ένας από τους πρωτεργάτες, μαζί με τον στρατηγό Τσολάκογλου τον πρώτο κουίσλιγκ πρωθυπουργό της κατοχής, της ταπεινωτικής παράδοσης στους γερμανούς τον Απρίλιο του 1944. To Μάιο του 1952, οι κινηματίες αξιωματικοί του ΙΔΕΑ σχεδίαζαν να τον κάνουν πρωθυπουργό.

21 Σκοτώνεται στο χωριό Μάρμαρα Φθιώτιδας ο διοικητής της 1^ης Μεραρχίας Ρούμελης του ΔΣΕ Γιάννης  Αλεξάνδρου  (Διαμαντής).

24 Πεθαίνει σε ηλικία 89 ετών ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης. Την επομένη ορκίζεται ως νέος πρωθυπουργός ο Αλέξανδρος Διομήδης.

30 Όλοι οι  φιλελεύθεροι ενώνονται υπό τον Σοφοκλή Βενιζέλο.

ΔΙΕΘΝΗ

10 Στην Αλβανία καταδικάζεται σε θάνατο για «τιτοισμό» ο εκ των ηγετών του κυβερνώντος κόμματος Κώτσι Τζώτζε. 

28 Το Βατικανό αφορίζει τους μαρξιστές. Εκατομμύρια καθολικοί καλούνται να επιλέξουν μεταξύ Εκκλησίας και κομμουνιστικών κομμάτων.

30 Κύμα αντικομμουνιστικής υστερίας στις ΗΠΑ.

 Τα ανάκτορα και το «Χριστιανικό Κόμμα»

Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, υπουργός Παιδείας το 1949,  γράφει για την προσπάθεια του βασιλιά Παύλου να οδηγήσει το «Ελληνικόν Φως» (κίνηση- παράρτημα της παραεκκλησιαστικής οργάνωσης «Ζωή», που λειτουργούσε ως «Χριστιανικό Κόμμα») στο κέντρο της πολιτικής ζωής:

«… Δυστυχώς τον Μάιο του 1949 ο Δαμασκηνός πέθανε και ξαφνικά βρέθηκα μπρος στο πρόβλημα της διαδοχής του. Το Παλάτι ήθελε να επανέλθει ο Χρύσανθος που ακόμα τότε ζούσε. Μόλις διαισθάνθηκα αυτές τις προθέσεις και πριν ο Βασιλεύς Παύλος προφτάσει να συνεννοηθεί με τους δικούς του, του έστειλα το Διάταγμα της Συγκλήσεως της Ιεραρχίας και ζήτησα να υπογραφεί αμέσως. Ο Παύλος, χωρίς να καταλάβει ότι έτσι αποκλειόταν η αυτοδίκαιη, χωρίς εκλογή, επιστροφή του Χρύσανθου, ως παρανόμως εκπεσόντος από το  θρόνο του, υπέγραψε το Διάταγμα και την ίδια ώρα το δημοσίευσα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Την επομένη μέρα που τον είδα σε μια συνεδρίαση της Ολυμπιακής Επιτροπής, με πήρε ιδιαιτέρως και μου ζήτησε να  δεχθώ την επιστροφή του Χρύσανθου. Τότε του είπα: «Μεγαλειότατε, αγωνίζεσθε να εξαλείψετε τον πολιτικό διχασμό στον τόπο. Μη δημιουργήσετε ένα νέο διχασμό στην Εκκλησία». Τότε μου εξομολογήθηκε ότι το «Ελληνικόν Φως», η πολιτικοθρησκευτική οργάνωση που είχε ιδρύσει ο Χρύσανθος με τον Τσιριντάνη (σ.σ. καθηγητής της Νομικής, στέλεχος της «Ζωής» που τότε το όνομά του ακουγόνταν για την θέση του πρωθυπουργού σε μια εξωκοινοβουλευτική κυβέρνηση), αυτή θα σώσει την Ελλάδα. Τι να του απαντήσω; Ήταν τόσο ευγενικός, και ήπιος, και ειλικρινής και στο τέλος δεν επέμενε. «Αφήστε , Μεγαλειότατε, αν θέλει η Ιεραρχία, ας τον εκλέξει»…».

Κωνσταντίνου Τσάτσου «Λογοδοσία μιας ζωής», τ. Α΄, σ. 309-310, Οι εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 2000.

 « Δεν έχομε πια φίλους εκεί»

Από τις σημειώσεις του Σάυρους Σουλτσμπέργκερ:

« Παρίσι, 14 Ιουνίου 1949

Είχα μια μακριά συνομιλία με τον Κάβεντις Κάννον, Αμερικανό πρεσβευτή στο Βελιγράδι. Μου είπε πως όταν ο Φιτζρόυ Μακλήν ( σ.σ. απεσταλμένος του Τσώρτσιλ στους γιουγκοσλάβους παρτιζάνους στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου) είταν στο Βελιγράδι τον περασμένο μήνα, είχε γευματίσει με τον Τίτο. Ο Τίτο του δήλωσε κατηγορηματικά ότι η Γιουγκοσλαβία έπαψε να βοηθά τους Έλληνες αντάρτες. Αυτό το είπε στον Μακλήν εμπιστευτικά. Ο Σερ Τσάρλς Πήκ, ο Άγγλος πρεσβευτής, το τηλεγράφησε στο Λονδίνο. Όλα τα αντίγραφα του τηλεγραφήματος καταστράφηκαν. Ο Κάννον δεν το ανάφερε κάν στο υπουργείο των εξωτερικών επειδή του είχε συστηθεί απόλυτη εχεμύθεια. Ωστόσο ο Κάννον μου έδειξε ένα τηλεγράφημα που έστειλε στο υπουργείο των εξωτερικών στις 9 Ιουνίου, με χαρακτηρισμό «άκρως απόρρητον», λίγο πριν φύγει από το Βελιγράδι. Το τηλεγράφημα ανάφερε ότι ο Κάννον είδε τον Καρντέλι (σ.σ. σλοβένος, ένας από τους κορυφαίους της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας), και ο Καρντέλι του είπε ότι έπαψαν να στέλνουν βοήθεια στους Έλληνες αντάρτες «επειδή δεν έχομε πιά φίλους εκεί».

Σάυρους Σουλτσμπέργκερ « Πολιτικά Παρασκήνια της Εποχής μας», σε μετάφραση Κοσμά Πολίτη, σ. 582, εκδόσεις Α. Καραβία-Α. Δημητριάδη, Αθήνα 1972.

 Οι αμερικάνοι και η κυβέρνηση Αλέξανδρου Διομήδη

«Στις 24 Ιουνίου, καθ’ ην ώραν ο αγώνας κατά της κομμουνιστικής ανταρσίας ευρίσκετο σε κρίσιμη φάση, απεβίωσε, σε ηλικία 89 ετών, ο πρωθυπουργός Θ. Σοφούλης.

Ο Βασιλεύς εκάλεσε, κατά την συνταγματική τάξη, τον Αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος. Ο Κ. Τσαλδάρης επρότεινε συνεργασία στον Σοφ. Βενιζέλο, ο οποίος την επομένη διεμήνυσε ότι η Κοινοβουλευτική Ομάδα των Φιλελευθέρων ετάχθη υπέρ του παλαιού σχήματος συνεργασίας, με πρωθυπουργό τον ήδη αντιπρόεδρο Αλ. Διομήδη. Ο Αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος απεφάσισε να προχωρήσει στον σχηματισμό μονοκομματικής κυβερνήσεως. Παρενέβησαν όμως οι Αμερικανοί, οι οποίοι υπέδειξαν ότι έπρεπε να παραμείνει κατά τη διάρκεια του αγώνος η παλαιά κυβέρνηση υπό την προεδρία του Αλ. Διομήδη και με δύο αντιπροέδρους.

Έτσι, στις 30 Ιουνίου ορκίσθη η κυβέρνηση Διομήδη, επί των ημερών της οποίας εκορυφώθη και έληξε ο Εμφύλιος».

Σπ. Β. Μαρκεζίνη «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975), τόμος δεύτερος (1944-1951), σ.328-329, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 1994.

 « Ο λαός απαλλάχτηκε από ένα ακόμη λυσσασμένο εχθρό του»

« Χθες το απόγευμα ο ραδιοσταθμός της Αθήνας μετέδωσε ότι ο κουίσλιγκ πρωθυπουργός της αμερικανοκρατίας Θεμιστοκλής Σοφούλης πέθανε από συγκοπή καρδιάς. Εκείνο που μπορούσε κανείς εύκολα να παρατηρήσει από τη σχετική εκπομπή του ραδιοσταθμού, είναι ότι έλειπε το βαρύ πένθιμο ύφος, που επιδεικνύουν σε παρόμοιες περιπτώσεις. Και αυτό είναι ευκολοεξήγητο. Ο ραδιοσταθμός της Αθήνας καθοδηγείται από ανθρώπους του κόμματος του Τσαλδάρη, που όλος ο κόσμος ξέρει πως με το θάνατο του Σοφούλη απαλλάσσεται από τον ενοχοποιητικό «πρεσβύτη», και έτσι έχει κάθε λόγο να μη θλίβεται για την απώλειά του και να μπορεί συνεπώς τώρα ευκολότερα να προβάλει τις απαιτήσεις του στη διακυβέρνηση της χώρας.

Μεγαλύτερη θλίψη επέδειξαν το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη, που με το θάνατο του Σοφούλη χάνουν ένα από τα πιο πειθήνια όργανά τους και το καταληλότερο για τις σημερινές περιστάσεις πρόσωπο, με το οποίο «περιέσωζαν», τα τελευταία δημοκρατικά υπολείμματτα και «ισορροπούσαν» τις αντιθέσεις των κομμάτων της φασιστικής ζούγκλας…

Έτσι τελείωσε η εγκληματική σταδιοδρομία του μεγαλύτερου προδότη της Ελλάδας και του λαού της στα τελευταία χρόνια. Πονηρός, υποκριτής, αλλοπρόσαλλος ο Σοφούλης πρόδωσε επανειλημμένα τα λαϊκά συμφέροντα- την εποχή της απαίσιας βασιλομεταξικής δικτατορίας, όταν με την περίφημη εξουσιοδότησή που παρείχε το κόμμα του στον Μεταξά, έκφραζε την ανοχή και συγκατάθεσή του στο μακάβριο, αιματόβρεχτο και ολέθριο εκείνο καθεστώς.

Στη γερμανοφασιστική κατοχή o Σοφούλης πρόδωσε ανοιχτά το λαό και το έθνος, που πάλευε σκληρά για την απελευθέρωση της πατρίδας. Με το περίφημο διάγγελμά του προς το λαό της χώρας τον καλούσε σε υποταγή στους κατακτητές και αποκήρυσσε, όπως και τώρα, την «ανταρσία».

Μετά την απελευθέρωση με την ύπουλη πολιτική και τακτική του έξω και μέσα από την κυβέρνηση, κατόρθωσε να εξαπατήσει ορισμένα στρώματα του λαού, να τα απομακρύνει από τον απελευθερωτικό αγώνα ενάντια στους νέους Αμερικανοάγγλους επιδρομείς και ύστερα να τα στρέψει ενάντια στο λαϊκοαπελευθερωτικό κίνημα. Κι όταν ξεσκεπάστηκε η προδοσία του, τάχτηκε ανοιχτά με το μέρος των κατακτητών κι έγινε ένας από τους πιο φανατικούς κήρυκες και οργανωτές του Εμφυλίου στη χώρα μας. Οι ευθύνες του ίδιου προσωπικά και της κλίκας του για το δράμα της Ελλάδας είναι πολύ μεγάλες.

Στο πρόσωπό του ο μοναρχοφασισμός έχασε ένα πιστό όργανό του και ο λαός απαλλάχτηκε από ένα ακόμη λυσσασμένο εχθρό του».

Εφημερίδα του ΔΣΕ «Προς τη Νίκη» 25.6.1949.

Αύριο:Oι μάχες στο Γράμμο-Βίτσι-Το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου-Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας περνάει στην Αλβανία.

*Οι απόψεις του κειμένου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη τις θέσεις της Iskra