Αν το 2016, με το διπλό σοκ του Brexit και της νίκης Τραμπ, ήταν η χρονιά που έθεσε σε αμφισβήτηση τη φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, το 2017 ανέδειξε την αδυναμία των επίδοξων ανατροπέων να διαμορφώσουν μια νέα, ευσταθή κατάσταση πραγμάτων, για τις χώρες τους και τον κόσμο.
Στο ξεκίνημα της χρονιάς, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έδωσε ξεκάθαρο στίγμα των προθέσεών του με το σύνθημα-πολεμική κραυγή στην επίσημη τελετή της ορκωμοσίας: «Από εδώ και πέρα, θα βάζουμε πάντα σε πρώτη μοίρα την Αμερική». Στους μήνες που ακολούθησαν, το «πρώτα η Αμερική» κατέληξε να σημαίνει συχνά «η Αμερική μόνη της», ή σχεδόν μόνη της εναντίον όλων – όπως στις αποφάσεις του για την Ιερουσαλήμ και για την απόσυρση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία για την κλιματική αλλαγή.
Για ειρωνεία της τύχης, οι ασυνήθιστης έντασης τυφώνες που έπληξαν την αμερικανική ήπειρο, όπως και οι πρωτοφανείς πυρκαγιές που μαίνονταν Δεκέμβριο μήνα στην Καλιφόρνια, ήρθαν να υπογραμμίσουν τον δραματικό χαρακτήρα της πλανητικής υπερθέρμανσης. Αλλά και να υποδηλώσουν το τίμημα του κοντόθωρου, εθνικού εγωισμού για κάθε κράτος, ακόμη και για τα μεγέθη της Αμερικής.
Λίγους μήνες προτού συμπληρωθεί ένας αιώνας από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το νέο δόγμα εθνικής ασφαλείας του προέδρου Τραμπ κήρυξε, με αφοπλιστική ειλικρίνεια, την επιστροφή στη λογική του ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων. Πέρα από τους φόβους που γεννά η επιθετική πολιτική του απέναντι στη Βόρεια Κορέα και στο Ιράν, ο Τραμπ ανακήρυξε σε βασικούς ανταγωνιστές δύο μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις, τη Ρωσία και την Κίνα. Ο μακιαβελλικός, αλλά συνετός Χένρι Κίσινγκερ, καλός μαθητής του Μπίσμαρκ και της Realpolitik, δεν θα διανοούνταν ποτέ να βάλει την Αμερική απέναντι σε δύο δράκους μαζί. Αν και τον τελευταίο χρόνο συνομιλούσε συχνά με τον Τραμπ, φαίνεται ότι οι νουθεσίες του δεν εισακούονται πλέον.
Η Ευρώπη
Περιπετειώδες αποδείχθηκε το 2017 και για τη Βρετανία. Αντί για τον θρίαμβο που προσδοκούσε η Τερέζα Μέι, οι πρόωρες εκλογές την άφησαν σοβαρά τραυματισμένη, εξασθενίζοντας τη θέση της έναντι των Ευρωπαίων στις συνομιλίες για το Brexit. Οι σοβαρότατες υποχωρήσεις στις οποίες εξαναγκάστηκε προκειμένου να κλείσει τον πρώτο γύρο της διαπραγμάτευσης, άφησαν στους οπαδούς του «καθαρού Brexit» μια πικρή γεύση διάψευσης.
Αντίθετα, η νίκη του Εμανουέλ Μακρόν στις γαλλικές εκλογές αναπτέρωσε τις ελπίδες των ευρωπαϊστών για εκτόνωση των εθνικιστικών-λαϊκιστικών ρευμάτων και για ένα νέο άλμα στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ωστόσο, η άνοδος της ξενοφοβικής AfD στις γερμανικές εκλογές και η κυβερνητική παράλυση στη Γερμανία διαμηνύουν ότι τα φιλόδοξα σχέδια που ανέπτυξε ο Μακρόν στην Πνύκα και στη Σορβόννη δεν θα υλοποιηθούν εύκολα. Η συμμετοχή της Ακροδεξιάς στη νέα κυβέρνηση της Αυστρίας, το σοβαρό πλήγμα που δέχθηκε ο Ραχόι από τους Καταλανούς εθνικιστές στις πρόσφατες εκλογές και η άνοδος των ευρωσκεπτικιστών στην Ιταλία, η οποία οδεύει προς κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση την άνοιξη, προοιωνίζονται ένα δύσκολο 2018 για την Ε.Ε.
Η εσωστρέφεια και η ανασφάλεια των ισχυρότερων δυτικών δημοκρατιών συγκρούονται με την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση αναδυόμενων μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων στη διεθνή σκηνή. Στο 19ο συνέδριο του ΚΚ Κίνας, ο Σι Τζινπίνγκ, ο ισχυρότερος ηγέτης της χώρας μετά τον Μάο Τσετούνγκ, ύψωσε τη σημαία των ανοιχτών συνόρων και της παγκοσμιοποίησης, που είχε εγκαταλείψει ο φυσικός τους σημαιοφόρος, η Αμερική. Στη Ρωσία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν πιστώνεται την επιτυχή έξοδο από τη στενωπό της οικονομικής ύφεσης και των δυτικών κυρώσεων, αλλά και τη μεγαλύτερη διείσδυση στη Μέση Ανατολή από τα χρόνια της Σοβιετικής Eνωσης. Βέβαιος θριαμβευτής στις εκλογές του Μαρτίου, ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας θα γίνει, πιθανότατα, ο μακροβιότερος ηγέτης του Κρεμλίνου μετά τον Στάλιν.
Με αυτά και μ’ αυτά, η κατά Τραμπ επιστροφή στην άκρως επικίνδυνη ατμόσφαιρα του ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων τείνει να ακούγεται σαν ρεαλιστική αποτίμηση – ή σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Τα άρθρα που ακολουθούν προέρχονται από το ειδικό αφιέρωμα των New York Times «Σημεία Καμπής» και μας προσφέρουν διεισδυτικές ματιές στον ρηγματωμένο κόσμο που μας κληροδότησε το 2017.
*Πηγή: kathimerini.gr
