1.Ανοίγει πάλι το ασφαλιστικό αν και «μεταρρυθμίστηκε» πριν δέκα (10) μήνες (ν. 4670/2020)
Με συντονισμένα δημοσιεύματα ο φιλοκυβερνητικός Τύπος διαφημίζει την επερχόμενη …νέα «μεταρρύθμιση» του Ασφαλιστικού, μόλις δέκα (10) μήνες μετά τις διαβεβαιώσεις του τέως υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κ.Ιωάννη Βρούτση ότι η πρόσφατη δική του «μεταρρύθμιση» (ν. 4670/2020) καθιστά απολύτως βιώσιμο το Ασφαλιστικό Σύστημα, τουλάχιστον μέχρι το 2070!
Την ίδια διαβεβαίωση είχαν κάνει με τη σειρά τους όλοι οι μνημονιακοί υπουργοί Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (κ.κ. Λοβέρδος, Κουτρουμάνης, Βρούτσης, Κατρούγκαλος, Αξιόγλου). Ορισμένοι εξ αυτών έλεγαν ότι η δική τους «παρέμβαση» καθιστούσε βιώσιμο το Ασφαλιστικό μέχρι το 2060, άλλοι δε μέχρι το 2070!
Η μόνη διαφορά τής διαβεβαίωσης του υπουργού κ. Ι.Βρούτση με τους λοιπούς προκατόχους του-«μεταρρυθμιστές» είναι ότι, πριν αρχίσει να εφαρμόζεται ο νόμος του, μόλις την επομένη ημέρα των διαβεβαιώσεών του, αναγγέλθηκε πάλι «νέα μεταρρύθμιση» με φορέα τώρα τον νέο υφυπουργό για τις Κοινωνικές Ασφαλίσεις κ.Παναγιώτη Τσακλόγλου που μετείχε και στην Επιτροπή Πισσαρίδη.
Μάλιστα ο τελευταίος πρόσφατα σε συνέντευξή του (εφημερίδα «Καθημερινή» στις 15-10-2020) χαρακτηριστικά και απροκάλυπτα υποστήριξε ότι η επικουρική ασφάλιση διανεμητικού τύπου ήταν λάθος! Κατά λέξη ανέφερε ότι: «Στη χώρα μας επελέγη η δημιουργία συμπληρωματικού συστήματος επικουρικής ασφάλισης διανεμητικού τύπου, αυξάνοντας κατακόρυφα τον «δημογραφικό κίνδυνο» του συνταξιοδοτικού συστήματος. Αυτό το λάθος προσπαθούμε να διορθώσουμε τώρα. Στα παραδείγματα χωρών που απέτυχαν επιχειρήθηκε να γίνει μετατροπή του συνόλου τού ασφαλιστικού συστήματος από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό, με αποτέλεσμα να υπάρξουν ισχυρές δημοσιονομικές συνέπειες».
2.Ασφαλιστικό «του κουμπαρά» και ασφαλισμένοι-«επενδυτές»
Η προαναγγελλόμενη «μεταρρύθμιση» με επίκεντρο τις επικουρικές συντάξεις «του κουμπαρά», -του προσωπικού δηλαδή λογαριασμού κάθε νέου εργαζομένου, οι εισφορές του οποίου δεν θα εισρέουν στο κοινό Ταμείο τής Επικουρικής Ασφάλισης αλλά θα κατατίθενται σε προσωπικό λογαριασμό εκάστου εργαζομένου και θα επενδύονται κατά τις επιλογές και τον επενδυτικό κίνδυνο τού διαχειριστή τού λογαριασμού-, είναι προφανές ότι αποσυγκροτεί περαιτέρω το ήδη ταλαιπωρημένο Σύστημα Δημόσιας Κοινωνικής Ασφάλισης στην πατρίδα μας.
Το ΣΚΑ, όπως έχουμε αναλύσει πολλές φορές στην ιστοσελίδα μας (βλ. τις από 31-1-2020, 20-2-2020 ανακοινώσεις μας και κυρίως το βιβλίο «Εργασιακές Σχέσεις και Κοινωνική Ασφάλιση στη σύγχρονη Ελλάδα», Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, 2017, σελ. 180), με το τερατούργημα του ενιαίου «ΕΦΚΑ» (ήδη «e-ΕΦΚΑ»), -την πεμπτουσία της Φριντμανικής αντίληψης για το Κοινωνικό Κράτος, εντός του οποίου ισοπεδώνεται κάθε ιδιαιτερότητα ή κατάκτηση των δυνάμεων της εργασίας στο καπιταλιστικό σύστημα τής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας τής ατομικής ιδιοκτησίας-, κατά τις προβλέψεις των Μνημονίων και κυρίως του γ’ γενικευμένου και ανακεφαλαιωτικού που ψήφισε σύσσωμο το μνημονιακό πολιτικό προσωπικό, χάνει κάθε κοινωνικό, αναδιανεμητικό και αναπτυξιακό για τις δυνάμεις τής μισθωτής εργασίας χαρακτήρα.
Η αντίληψη της νέας μνημονιακής «κανονικότητας», το θεωρεί «αναγκαίο βάρος», ένα επαχθές κεφάλαιο τής οικονομικής πολιτικής, που «παρεμποδίζει την ανάπτυξη» και κρατά δέσμιες τις υποτιθέμενες …επενδυτικές δυνάμεις.
3.Η διαχρονική λεηλασία των αποθεματικών από τις κυβερνήσεις
Επί της ουσίας, ο αποταμιευτικός λογαριασμός τής Επικουρικής Ασφάλισης που προαναγγέλλεται δημιουργεί, όπως είναι φανερό, μεγάλο έλλειμμα κεφαλαίων για την καταβολή των σημερινών επικουρικών συντάξεων. Η αλληλεγγύη των γενεών, όπου οι εισφορές των νέων εργαζομένων χρηματοδοτούσαν τις συντάξεις των πατέρων και παππούδων τους, αποσβέννυται εν ριπή οφθαλμού.
Το πνεύμα αυτό αποτύπωσε συμπυκνωμένα και κυνικά ο πρωθυπουργικός σύμβουλος κ.Αλέξιος Πατέλης σε συνέντευξή του (εφημερίδα «Το Βήμα» στις 30-8-2020), δηλώνοντας ότι «Σταματάμε να παίρνουμε τα λεφτά των νέων και να τα δίνουμε στους ηλικιωμένους».
Αυτή η αλληλεγγύη βεβαίως θα ήταν εντελώς σπάνιο φαινόμενο, για έκτακτες μόνον περιστάσεις, εάν υπήρχαν τα αποθεματικά των Ασφαλιστικών Ταμείων και τύχαιναν τής διαχρονικά χρηστής και αποτελεσματικής επένδυσής τους, όπως συμβαίνει με τα Ταμεία σε άλλα συστήματα του υπόλοιπου κόσμου.
Εκεί οι εισφορές των εργαζομένων δεν ήσαν αντικείμενο διαχείρισης από το κράτος, κατά τις οικονομικές ανάγκες τής περιόδου ή του εκάστοτε κυβερνητικού προγράμματος. Σε άλλα συστήματα οι κυβερνήσεις δεν δέσμευαν τα αποθεματικά των Ταμείων, ούτε τα χρησιμοποιούσαν προς αλλότριους τού προορισμού τους κοινωνικούς, οικονομικούς και επιχειρηματικούς σκοπούς. Και όπου παρατηρήθηκε η προσωρινή δέσμευσή τους λόγω εκτάκτων συνθηκών (π.χ. πολέμων, φυσικών καταστροφών κ.λπ.), αμέσως μετά τη λήξη τής κατάστασης ανάγκης, επιστράφηκαν με τις νόμιμες προσαυξήσεις.
Οι εισφορές, είτε με το σύστημα τής επιμελημένης και διακριτής κρατικής διαχείρισης, είτε με αυτό τής συνδιαχείρισης, είτε με το ιδανικό τής αυτοδιαχείρισης (από τους εκπροσώπους δηλαδή των εργαζομένων), ήσαν αυστηρά και αποκλειστικά «προσηλωμένες» στην εξυπηρέτηση του μοναδικού τους σκοπού που ήταν η καταβολή των επικουρικών συντάξεων, καθώς και η επάρκεια και η αύξησή τους, εφόσον οι αποδόσεις τού οικείου λογαριασμού το επέτρεπαν.
Γι’αυτό παρατηρούμε πολύ συχνά το φαινόμενο, ιδίως στην Ελλάδα τής μνημονιακής «κανονικότητας», -όπου όλες οι δημόσιες και κοινωνικές επιχειρήσεις και όλα τα σπουδαία περιουσιακά στοιχεία τού ελληνικού λαού (όσα δεν έχουν εκποιηθεί την περασμένη δεκαετία), τώρα ρευστοποιούνται ή απαλλοτριώνονται με το ψευδο-ιδεολόγημα των δήθεν «μεταρρυθμίσεων»-, πολλά Επικουρικά Ταμεία από διάφορες χώρες να προσέρχονται ως επενδυτές για να αυξήσουν τα κέρδη τού οικείου λογαριασμού.
Διάφορα δηλαδή Ταμεία Εργαζομένων και Συνταξιούχων, κατόπιν προσεκτικής παρατήρησης και μελέτης, εξαγοράζουν μερίδια μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων που ανήκουν στον ελληνικό λαό ώστε να αυξήσουν περαιτέρω την απόδοση των εισφορών τους και κατ’ακολουθίαν τις συντάξεις των μελών τους, σημερινών και μελλοντικών.
Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα που δρουν παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα, είναι το Ενιαίο Ταμείο Εθνικού Πλούτου τής Νορβηγίας («πρωταθλητή» στις παγκόσμιες επενδύσεις που διαθέτει περίπου 1 τρις δολάρια), όπου -πλην των εισφορών των εργαζομένων- εισρέουν και αποδόσεις από κρατικές ενεργειακές επιχειρήσεις, καθώς και το Ταμείο των Αστυνομικών του Καναδά που μέχρι πρότινος είχε μεγάλο μερίδιο των μετοχών τού Αερολιμένα «Ελευθέριος Βενιζέλος».
4.Αίολο το νομικό πλαίσιο διαχείρισης «του κουμπαρά»
Επομένως, πλην του κρίσιμου ζητήματος τής άμεσης αποκατάστασης στο Ενιαίο Επικουρικό του ποσού των εισφορών που θα διαφεύγουν (ώστε να καταβάλλονται ομαλώς τουλάχιστον οι σημερινές μειωμένες επικουρικές συντάξεις στους νυν συνταξιούχους), το μείζον θέμα που προκύπτει είναι αυτό τού νομικού πλαισίου τής διαχείρισης του νέου Λογαριασμού.
Μετά την πανθομολογουμένη κακή διαχείριση των αποθεματικών των Ασφαλιστικών Ταμείων, από όλες τις κυβερνήσεις, για πάνω από 70 χρόνια, ανακύπτει και πάλι μείζον θέμα διαχείρισης του νέου λογαριασμού. Ακόμη και αν λειτουργήσει υπό το καθεστώς τής αυτοδιαχείρισης, δηλαδή από τους εκπροσώπους των εργαζομένων ή και ειδήμονες που θα διορίζονται από αυτούς, είναι δυνατόν να έχει κανείς εμπιστοσύνη για τις μελλοντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες ενός πολιτικού συστήματος οι οποίες αλλάζουν από στιγμή σε στιγμή;;
Υπήρξε ποτέ, εκ μέρους των κυβερνήσεων ή των ημι-επίσημων δεξαμενών σκέψης ή των διάφορων Ινστιτούτων τού βρυξελληνικού πνεύματος, ένα μεσομακροπρόθεσμο σχέδιο επαναρτίωσης των αποθεματικών των Ταμείων, δηλαδή σταδιακής επιστροφής ή αποζημίωσης για τα ετεροχρησιμοποιηθέντα κεφάλαια των εισφορών;;
Ποιός επιτέλους εγγυάται ότι ένας νέος λογαριασμός, που αποκόπτεται από την ενιαία χρηματοδότηση, μπορεί να ευδοκιμήσει, με δεδομένη τη μεταπολεμική ιστορία τού Ασφαλιστικού στην πατρίδα μας;
Ποιον νοήμονα άνθρωπο, άλλωστε, μπορεί να πείσει η διαβεβαίωση του αρμοδίου για τη «μεταρρύθμιση» υπουργού κ.Παναγιώτη Τσακλόγλου για το «ασφαλιστικό του κουμπαρά» ότι «…Θα ήθελα να τονίσω όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται ότι οι συντάξεις που θα καταβάλλονται με βάση το υφιστάμενο σύστημα, δεν θα θιγούν καθόλου. Η κάλυψή τους, πέρα από τις εισφορές όσων και για όσο διάστημα παραμένουν στο υφιστάμενο σύστημα, θα γίνει από πόρους που σωρεύονται γι’αυτόν τον σκοπό (πχ ΑΚΑΓΕ), μέρος του «αναπτυξιακού μερίσματος» -δηλαδή τα επιπρόσθετα φορολογικά έσοδα λόγω υψηλότερου ρυθμού μεγέθυνσης εξαιτίας των επιπρόσθετων επενδυτικών πόρων τού συστήματος- αλλά και μεταβιβάσεων από τον προϋπολογισμό.». (εφημερίδα «Καθημερινή» στις 15-10-2020)
5.Αναγκαία όσο ποτέ η επαναρτίωση των αποθεματικών των Ταμείων
Ως εκ τούτου, για να ανακτήσει το Ασφαλιστικό Σύστημα τις δυνατότητες και τις αρετές που του προσέδωσαν κυρίως οι επιστήμονες και αναλογιστές τού κεϋνσιανού κλίματος κατά τη δεκαετία του ’50, πρέπει -με πρωτοβουλία τής κυβέρνησης, της Τράπεζας Ελλάδος και όλων των σχετιζομένων συνδικαλιστικών και εργοδοτικών φορέων- να συσταθεί μια υπερκομματική Επιστημονική Επιτροπή που με τη συμβολή ανεξάρτητων αναλογιστών να εκπονήσει επιτέλους μία μεσομακροπρόθεσμη μελέτη επαναρτίωσης των αποθεματικών των Ταμείων, με σκοπό τη σταδιακή επιστροφή τους.
Για το τολμηρό αυτό εγχείρημα αναγκαίες προϋποθέσεις και συνθήκες είναι:
α)Πρωτίστως πρέπει να καταργηθούν οι «σιδηρές» μνημονιακές δεσμεύσεις που ορίζουν κυρίως το διαρκώς μειούμενο ποσοστό επί του ΑΕΠ, με το οποίο θα επιχορηγείται το Ασφαλιστικό Σύστημα για πολλές δεκαετίες.
β)Εξάλλου θα πρέπει να διαλυθεί το τερατούργημα του «e-ΕΦΚΑ», χωρίς όμως να φτάσουμε στο φαινόμενο τού πλήρους κατακερματισμού των Ταμείων. Ως προς αυτό, τα επιτυχημένα υποδείγματα άλλων χωρών μπορούν να φανούν χρήσιμα, π.χ. Ενιαίο Ταμείο Επιτηδευματιών, Ενιαίο Ταμείο Εμπόρων, Ενιαίο Ταμείο Βιοτεχνών και Βιομηχάνων, Ενιαίο Ταμείο Μισθωτών, Ενιαίο Ταμείο Αγροτών κ.ο.κ. Έτσι η φύση και οι ιδιαιτερότητες τής εργασίας θα προσδιορίζουν αποκλειστικά την ένταξη στον οικείο ασφαλιστικό φορέα.
γ)Θα πρέπει επίσης να νομοθετηθεί η αυτοδιαχείριση των αποθεματικών των Ταμείων από τους εκπροσώπους των εργαζομένων και ειδήμονες που αυτοί θα επιλέξουν, ώστε να υπάρχει, αφενός μεν κίνητρο για τη βελτίωση των αμοιβών εργασίας και συνεπώς της παραγωγικότητάς της, αφετέρου δε, αυτενέργεια και συνευθύνη των εργαζομένων στη διαχείριση των εισφορών τους, όπως συμβαίνει σε όλες τις πολιτισμένες χώρες τού κόσμου.
Ως προς την περαιτέρω χρηματοδότηση τού Ασφαλιστικού, κατά το πρότυπο των σκανδιναβικών χωρών και κυρίως της Νορβηγίας, οι προοπτικές μπορούν να αποβούν ευοίωνες υπό μία και μόνο προϋπόθεση: εφόσον δηλαδή όλα τα σπουδαιότερα-κύρια συστατικά, επιχειρήσεις, πηγές πλούτου τής χώρας και του ελληνικού λαού επανέλθουν στη διαχείριση τής εσωτερικής έννομης τάξης και τερματιστεί η προϊούσα αλλοτρίωσή τους.
6.Οι συνθήκες (εθνικές και ευρωπαϊκές) δεν ευνοούν την κοινωνία
Προς το παρόν, είναι βέβαιο ότι οι απόψεις μας αυτές δεν συζητούνται πλέον στη χώρα μας αφού η μνημονιακή αντίληψη και το πνεύμα αλλοτρίωσης που διαπνέει το πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι, έχουν παρουσιαστεί ως «μοιραίες» συνθήκες με τις οποίες πρέπει να συμβιώνει ο ελληνικός λαός για τις πολλές επόμενες δεκαετίες.
Οι εξωτερικές άλλωστε απειλές για την περαιτέρω συρρίκνωση των υλικών και άυλων στοιχείων τής πατρίδας καθιστούν «εύλογη» τη στρατηγική τής πλήρους υπακοής σε όποιες δυνάμεις κυριαρχούν στην Ευρώπη και τον κόσμο. Οι περιστάσεις δηλαδή είναι εντελώς απρόσφορες για τη διατύπωση τέτοιων εναλλακτικών, αλλά ορθολογικών, προτάσεων επί του Κοινωνικού Ζητήματος.
Αλλά ακριβώς σε περιόδους, όπως κοινωνικής πτώσης, μελαγχολίας και αποξένωσης, είναι που πρέπει τέτοιες ιδέες να προβάλλονται για να μην δίνεται η εντύπωση ότι οι Έλληνες έχουν χάσει τη δημιουργικότητά τους και έχουν παραδοθεί εντελώς στη δύστηνο μοίρα.
