Παροδικός ελιγμός ή στροφή με μονιμότερα χαρακτηριστικά; Με τον δεινό τακτικιστή Ταγίπ Ερντογάν δεν μπορεί ποτέ να ξέρει κανείς. Γεγονός πάντως παραμένει ότι το τελευταίο διάστημα, με καταλύτη τη σύγκρουση των έξι εβδομάδων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, η πολιτική της Τουρκίας αρχίζει και αποκτά παντουρκική χροιά.
Το παρατηρεί κανείς αυτό στις θριαμβολογίες του φιλοκυβερνητικού Tύπου για την “επιστροφή του τουρκικού στρατού στο Αζερμπαϊτζάν μετά από 102 χρόνια”, χάρη στη συγκρότηση κέντρου επιτήρησης της εκεχειρίας που επεξεργάσθηκε η Μόσχα. Το παρατηρεί επίσης στις αναλύσεις του τουρκικού Tύπου, αλλά και στο πρόσφατο διπλωματικό επεισόδιο με την Τεχεράνη που προκάλεσε η απαγγελία από τον Ταγίπ Ερντογάν ποιήματος που διεκτραγωδούσε την διχοτόμηση του Αζερμπαϊτζάν μεταξύ Ρώσων και Περσών τον 19ο αιώνα.
Σε ανάλυσή του για το Al-Monitor, ο αναλυτής, πρώην στρατιωτικός και ιδρυτικό στέλεχος του νέου κόμματος του Αλί Μπαμπατζάν, Μετίν Γκουρτζάν στέκεται ιδιαίτερα σε αυτές τις εξελίξεις υποδεικνύοντας τους βαθύτερους λόγους που ενθαρρύνουν μια παντουρκική στροφή της Άγκυρας.
Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με την απομόνωση της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, όπου μοναδικός σύμμαχός της απομένει το Κατάρ.
Ο δεύτερος έχει να κάνει με την φθορά του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στο εσωτερικό και την ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση του Ερντογάν από τους συμμάχους του του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, που έχει ως αποτέλεσμα την διάχυση ενός ακροδεξιού λαϊκιστικού πνεύματος στην δημόσια συζήτηση της γείτονος.
Ο τρίτος λόγος αφορά την έλευση της κυβέρνησης Μπάιντεν στην Ουάσιγκτον και την αναζήτηση από τουρκικής πλευράς ενός modus vivendi με νέους όρους.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες στρέφουν το ενδιαφέρον της Άγκυρας προς τους εθνολογικά συγγενείς πληθυσμούς των πρώην σοβιετικών Δημοκρατιών και στην πολλά υποσχόμενη περιοχή της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας, ζωτικής σημασίας και για το φιλόδοξο κινεζικό σχέδιο του νέου δρόμου του μεταξιού.
Η Τουρκία εμφανίζεται έτσι πρόθυμη να επανεύρει έναν χρήσιμο ρόλο για το Δυτικό στρατόπεδο, λειτουργώντας ως ανάχωμα στην ιρανική και ρωσική επιρροή.
Συνέπεια ενός τέτοιου αναπροσανατολισμού είναι η επιδίωξη αποκατάστασης των σχέσεων με το Ισραήλ και ενίσχυσης των δεσμών με την Ουκρανία. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι στην πρόσφατη επίσκεψη των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας της Τουρκίας οι κύριοι Τσαβούσογλου και Ακάρ πήραν την ασυνήθιστη πρωτοβουλία να συναντηθούν με εκπροσώπους των τουρκογενών κοινοτήτων των Αχίσκα και των Γκαγκαούζων της Ουκρανίας.
Ωστόσο, η κίνηση της Τουρκίας είναι αντικειμενικά ακροβατική, αφού, όπως επισημαίνει ο Γκουρτζάν ο βόρειος άξονας της πολιτικής της θέτει απαιτήσεις αντικρουόμενες με αυτές του νότιου άξονα. Στα μέτωπα της Συρίας και του Ιράκ η Άγκυρα έχει ανάγκη από μια σχέση συνεννόησης με τη Μόσχα και την Τεχεράνη, ενώ η “κουρδική απειλή” θα προκαλεί μονίμως καχυποψία έναντι των σχεδίων της Ουάσιγκτον. Ομοίως οι ανταγωνισμοί στην ανατολική Μεσόγειο, επιβάλλουν την εξασφάλιση αντιβάρων, ώστε η Τουρκία να διαπραγματεύεται με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ από μια θέση μεγαλύτερης αυτονομίας.
Το ότι δεν ευοδώθηκε τη δεκαετία του ’90 το όραμα του Τουργκούτ Οζάλ (από αρκετές απόψεις προπάτορα των νυν κυβερνώντων) για ένα τουρκικό τόξο από την Αδριατική ως την Κίνα αποτελεί πρόσφατο και διδακτικό ιστορικό προηγούμενο.
Του Κώστα Ράπτη
