Τεράστιος ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός

Όπως τα κράτη έτσι και οι επιχειρήσεις, προς το τέλος του έτους συντάσσουν ένα προϋπολογισμό όπου αποτυπώνονται οι προβλέψεις τους για την επόμενη χρονιά. Οι προβλέψεις αυτές αφορούν όλα τα βασικά οικονομικά μεγέθη (έσοδα, έξοδα, πληρωμές δανείων, τόκων, έκτακτα, κ.ο.κ.) του κράτους ή της επιχείρησης και ο σκοπός του προϋπολογισμού είναι να παρέχει έναν «μπούσουλα» στη διοίκηση για την επόμενη χρονιά. Εν τέλει, ο βασικότερος σκοπός του προϋπολογισμού είναι να προβλέψει τις χρηματοροές του επόμενου έτους, δηλαδή πόσα χρήματα θα μπαίνουν και πόσα χρήματα θα βγαίνουν κάθε μήνα από το ταμείο.
Είναι λογικό ότι θα υπάρχουν μήνες όπου λόγο κάποιων γεγονότων (χρονική υστέρηση προβλεπόμενων εσόδων, απρόβλεπτη αύξηση εξόδων), να παρουσιαστεί «τρύπα» στον μηνιαίο ταμειακό προγραμματισμό και να απαιτηθεί ένας έκτακτος, μη προβλεπόμενος, δανεισμός που θα καλύψει τη συγκεκριμένη «τρύπα».
Τέτοιου είδους δάνεια έχουν διάρκεια μερικές μέρες, καθώς χρησιμοποιούνται για έκτακτα γεγονότα. Επίσης, επειδή έχουν υψηλότερο επιτόκιο φροντίζουν τα κράτη και οι επιχειρήσεις να τα αποπληρώνουν το συντομότερο δυνατό.
Συγκεκριμένα στο θέμα μας:
Με βάση τον προϋπολογισμό του 2017¹ (Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού 2017, δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2016), το απολογιστικό ταμειακό έλλειμμα του προϋπολογισμού για το 2015 ήταν -4,328 δις € δηλαδή -2,5% επί του Α.Ε.Π. (Πίνακας 3.2.,: Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης σύμφωνα με τη μεθοδολογία European Systems of Accounts (ESA) στη σελίδα 57). Με απλά λόγια, οι ταμειακές ανάγκες του κρατικού προϋπολογισμού υπερέβησαν την πρόβλεψη κατά 4,328 δις € και τα χρήματα αυτά έπρεπε να «καλυφθούν» με έκτακτο – βραχυπρόθεσμο δανεισμό.
Όπως προαναφέρθηκε, τα κεφάλαια αυτά τα δανείζεται το κράτος τμηματικά από τον ιδιωτικό τομέα (πιστωτικά έσοδα) και τα επιστρέφει (ως δαπάνες εξόφλησης βραχυπρόθεσμου χρέους) μέσα σε λίγες μέρες και εντός του οικονομικού έτους. Με βάση την παραπάνω ανάλυση, εύλογα θα ανέμενε κανείς ότι οι αντίστοιχες δαπάνες του κράτους για εξοφλήσεις του βραχυπρόθεσμου δανεισμού να είναι της τάξεως των 5 δις €.
Πάλι με βάση τον Προϋπολογισμό του 2017 (http://www.minfin.gr/web/guest/proupologismos ) οι δαπάνες για τις Εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμο δανεισμό το 2015 ανήλθαν στα 740,428 δις € (Πίνακας 4.7: Εξοφλήσεις Βραχυπρόθεσμου Χρέους, σελίδα 130). Συγκεκριμένα, μόνο για το 2015, το ελληνικό κράτος κατέγραψε δαπάνες 40,457 δις € για «Έντοκα γραμμάτια ιδιωτικού τομέα» και 699,971 δις € για «Βραχυπρόθεσμους τίτλοι εξωτερικού – Βραχυπρόθεσμα Δάνεια».
Να σημειωθεί ότι το 2001 οι αντίστοιχες δαπάνες ήταν 2,4 δις € και το 2002 έπεσαν στα 1,303 δις €. Από το 2006 και μετά, παρατηρείται μία μεγάλη αύξηση και φτάνουμε στο 2015 όπου πλέον τα νούμερα είναι εξωπραγματικά. Όλες οι δαπάνες για βραχυπρόθεσμο χρέος από το 2001 έως και το 2015 αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα μαζί με τις παραπομπές:
 

(1) Euro Commercial Paper (ECP)
(2) Από το 2008 περιλαμβάνονται οι βραχυπρόθεσμες ταμειακές διευκολύνσεις και από το 2014 repos
 
Με βάση τα παραπάνω προκύπτουν τα εξής ερωτήματα:

• Για ποιο λόγο η Ελλάδα δανείστηκε δεκάδες φορές μεγαλύτερα ποσά σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες για βραχυπρόθεσμο δανεισμό;

• Ποιο ήταν το κόστος του τεράστιου βραχυπρόθεσμου δανεισμού; (ακόμα και εάν η αποπληρωμή γίνεται σε λίγες μέρες και το επιτόκιο είναι χαμηλό, θα προκύπτει ένα κόστος διόλου ευκαταφρόνητο).

• Ποιοι κρατικοί φορείς δανείστηκαν τα κεφάλαια αυτά και σε ποιους φορείς/χρηματοπιστωτικά ιδρύματα τα αποπλήρωσαν.

Το τελευταίο ερώτημα τέθηκε και από την επιτροπή που συνέταξε την Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου που δημοσιεύτηκε στις 16 Νοεμβρίου 2016. (το αρχείο θα το βρείτε εδώ: https://www.elsyn.gr/sites/default/files/book_files/%CE%94%CE%99%CE%91%CE%94%CE%97%CE%9B%CE%A9%CE%A3%CE%97_%CE%9F%CE%99%CE%9A_%CE%95%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%A3_2015.pdf)
Συγκεκριμένα, στις σελίδες 15 και 16, η έκθεση του ελεγκτικού συνεδρίου αναφέρει επί λέξη:
«Για τη χρήση 2015, ως προς τις πράξεις πώλησης τίτλων με συμφωνία επαναγοράς, προϋπολογίστηκε ποσό € 44.000.000.000,00, πλην όμως το ποσό των πράξεων αυτών ανήλθε σε € 694.206.470.059,16, έναντι ποσού € 97.153.994.700,95 στη χρήση 2014 (αύξηση κατά 614,54%). Εν προκειμένω, πάντως, δεν προκύπτουν με ακρίβεια ούτε οι φορείς, οι οποίοι συμμετέχουν στον εν λόγω δανεισμό, ούτε που διοχετεύτηκε η ρευστότητα που προκλήθηκε από τις ανωτέρω πράξεις. Ως προς το πρώτο ζήτημα με το 59488/08.09.2016 έγγραφο της 7^ης Υπηρεσίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προς τον ΟΔΔΗΧ (Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους), ζητήθηκε αναλυτική κατάσταση των φορέων που συμμετέχουν στο «κοινό κεφάλαιο» και επομένως στο βραχυπρόθεσμο δανεισμό, αλλά με την 1648/13-09-2016 απαντητική του επιστολή ο ΟΔΔΗΧ δεν παρείχε επαρκή πληροφόρηση.»
Με απλά λόγια, δεν γνωρίζουμε ούτε τους κρατικούς φορείς που δανείστηκαν τα εξωπραγματικά αυτά ποσά, ούτε γνωρίζουμε από ποια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δανειστήκαμε και σε ποια τα αποπληρώσαμε.
Εάν λάβουμε υπόψη και τις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού για το 2016, όπου αναφέρεται σε συνολικές εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμου δανεισμού της τάξεως των 540,941 δις € προκύπτει ένα νούμερο που ξεπερνάει τα 1,28 τρισεκατομμύρια ευρώ σε δύο χρόνια!
Συμπέρασμα, εκατοντάδες δις € ανακυκλώνονται μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό χωρίς κανείς να γνωρίζει τη διαδρομή τους. Το όλο σκηνικό φαντάζει ως ένα τεράστιο «πλυντήριο παραγώγων» όπου ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα «ξεπλένουν» τοξικούς τίτλους όπως: ομόλογα, repos, τίτλοι με σύμφωνα επαναγοράς και διάφορα άλλα χρηματοοικονομικά προϊόντα.