Σεπτεμβριανά 1955 (Β΄): «Ανακαλύπτεται» και «κομμουνιστικός δάκτυλος»

 Οι ΗΠΑ εξομοιώνουν τους θύτες με τα θύματα και συνιστούν «αυτοσυγκράτηση»

Λίγο μετά την έναρξη του πογκρόμ στην Κωνσταντινούπολη  η κυβέρνηση Μεντερές με όλο τον προπαγανδιστικό μηχανισμό της έσπευσε να αποδώσει το ξέσπασμα του όχλου στους κομμουνιστές και τους «προδότες προβοκάτορες». Ωστόσο οι περισσότεροι από τους ξένους παρατηρητές αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό και επιφυλάξεις αυτές τις δηλώσεις.

Στις ανταποκρίσεις τους επεσήμαιναν ότι ο αριθμός των κομμουνιστών στην Τουρκία ήταν πολύ μικρός και δεν θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια τόσο μεγάλης έκτασης κινητοποίηση. Άλλωστε και αυτά τα λίγα κομμουνιστικά στελέχη που παρέμεναν ελεύθερα βρίσκονταν κάτω από τη συνεχή παρακολούθηση των υπηρεσιών ασφαλείας και εκ των πραγμάτων δεν θα μπορούσαν, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, να οργανώσουν κινητοποιήσεις τόσο μεγάλου μεγέθους.

Από το πρωί στις  7 Σεπτεμβρίου άρχισαν οι συλλήψεις κομμουνιστικών στελεχών. Σε πρώτη φάση πιάστηκαν 48 γνωστά στελέχη του κομμουνιστικού κινήματος για υποκίνηση σε καταστροφή ξένης περιουσίας. Οι συλλήψεις έγιναν στη βάση καταλόγων «υπόπτων» που είχαν συντάξει αυθαίρετα και χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία οι υπηρεσίες ασφαλείας οι οποίες τους παρακολουθούσαν. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις λίστες αυτές περιλαμβάνονταν και πρόσωπα που είχαν πεθάνει ή υπηρετούσαν τη στρατιωτική τους θητεία μακριά από την Κωνσταντινούπολη.

Άλλα 19 στελέχη της Αριστεράς πιάστηκαν απλώς και μόνο γιατί βρέθηκαν σε χώρους κοντινούς σε αυτούς που έγιναν τα έκτροπα.

Παράλληλα με τις συλλήψεις, οι διευθυντές των τουρκικών εφημερίδων έλαβαν οδηγίες από τις στρατιωτικές αρχές να υποδεικνύουν ως αυτουργούς των εκτρόπων τους κομμουνιστές.

Παρά τις σκληρές ανακρίσεις κανένας από τους συλληφθέντες δεν αποδέχθηκε τη συμμετοχή του στα επεισόδια. Την αθωότητά τους επιβεβαίωσαν αργότερα και οι αστυνομικοί που τους συνέλαβαν. Έτσι όσο περνούσαν οι μέρες τόσο η κυβέρνηση στην Άγκυρα, όσο και ο Τύπος,  αναφέρονταν λιγότερο στην «ευθύνη» των κομμουνιστών και στα τέλη Δεκεμβρίου του ’55 απολύθηκαν και οι τελευταίοι από τους «υπόπτους».

Η μαρτυρία του Αζίζ Νεσίν

Ένα από τα στελέχη της τουρκικής Αριστεράς που πιάστηκε από τις δυνάμεις  ασφαλείας ως «υποκινητής» ήταν και ο συγγραφέας Αζίζ Νεσίν που εξέδιδε τότε μια σατιρική εφημερίδα. Ο Νεσίν έζησε από κοντά τα έκτροπα αφού εκείνη τη βραδιά βρέθηκε με ένα φίλο του σε ένα εστιατόριο της Πόλης στο οποίο εισέβαλε ο μαινόμενος όχλος. Την εμπειρία του από κείνη τη βραδιά μετέφερε σε βιβλίο του που κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα το 1998 ( σε μετάφραση του Άρη Αμπατζή και με τίτλο «Κρεμάστε τους σαν τα τσαμπιά»). Σε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα αναφέρει και τα εξής:

« Όσο εμείς κουβεντιάζαμε, έξω οι κραυγές “ Κύπρος είναι τουρκική και θα παραμείνει τουρκική” πότε δυνάμωναν και πότε χαμήλωναν, μα καθόλου δεν σταμάταγαν, σαν χορωδία, σαν μουσική φόντου. Δεν δίναμε και μεγάλη σημασία (…)

 Τι ώρα να ήταν; Μπορεί δέκα το βράδυ, μπορεί και δώδεκα… Το βουητό και οι κραυγές δεν σταμάτησαν. Το ένα φύλλο της τζαμένιας πόρτας του εστιατορίου Ιζμίρ άνοιξε και βρήκε τον τοίχο. Ένας νέος περιτυλιγμένος με μια τουρκική σημαία που κυμάτιζε από τον άνεμο, μπήκε μέσα σαν σίφουνας. Τον ακολούθησε όχλος. Δέκα δεκαπέντε από αυτούς μπήκαν επίσης μέσα. Οι υπόλοιποι έμειναν στο δρόμο. Κάποιος με υψωμένο το ένα χέρι προς τα εμπρός, αυτό με το οποίο κρατά το κοντάρι της σημαίας που ήταν περιτυλιγμένος ο μπροστάρης νέος, και με το άλλο χέρι προς τα πίσω, κατευθύνει τον όχλο. Εισέρχονται βήμα βήμα, όσο εκείνος τους επιτρέπει (…)

Ήταν σαράντα πενήντα άτομα και από πίσω υπήρχαν και άλλοι. Ω, ρε! Τι άνθρωποι ήταν αυτοί μέσα στον όχλο! Ρακένδυτοι, αναμαλλιασμένοι, κουρέλια. Με κομμένη από τις κραυγές φωνή, ουρλιάζουν (…) Οι θαμώνες του μαγαζιού δεν φεύγουν απλώς, την κοπανάνε.

Ασπίδα η φωτογραφία του Ατατούρκ

Ο εστιάτορας είχε ανέβει σ’ ένα από τα τελευταία τραπέζια και είχε κάνει ασπίδα μια κορνιζαρισμένη μεγάλη φωτογραφία του Ατατούρκ. Κρυβόταν πίσω από την ασπίδα και κάθε λίγο και λιγάκι ύψωνε το κεφάλι του πάνω από τη φωτογραφία και με κλαψιάρικη φωνή παρακαλούσε: εδώ δεν είναι ελληνικό εστατόριο. Ορκιζόταν σε κάθε ιερό και όσιο (…) ξανακρυβόταν πίσω από την ασπίδα του. Μετά από λίγο έσκαγε και πάλι μύτη λέγοντας ότι είναι Τούρκος και μουσουλμάνος (…)

 Ο εστιάτορας απευθυνόμενος προς τους σερβιτόρους έλεγε: “Γρήγορα, φέρτε φωτογραφίες του Ατατούρκ!”. Και προσπαθούσε με χίλια παρακάλια να εξηγήσει στον όχλο, που πλέον ερχόταν κατά κύματα ότι είναι Τούρκος (…) Κάπου κάπου  ο εστιάτορας έπαιρνε στα δυο του χέρια τη φωτογραφία του Ατατούρκ, που μόλις του είχαν φέρει, ενώ τις άλλες τις κράταγαν οι σερβιτόροι. Φωτογραφίες με τεράστιες επίχρυσες κορνίζες, σκαλιστές , ξύλινες, ορθογώνιες , οβάλ με τζάμι, χωρίς κορνίζες, διαφόρων μεγεθών, ειδών ειδών, με στρατιωτική ή πολιτική περιβολή, με μπότες, με καπέλο, με φέσι… Πάει να πει ότι ο εστιάτορας ήταν άνθρωπος προνοητικός».

Οργή στο ελληνικό λαό- Αμηχανία στην κυβέρνηση Παπάγου

Τα Σεπτεμβριανά της Κωνσταντινούπολης διέκοψαν με βίαιο τρόπο τον  πολιτικό «μήνα του μέλιτος» τον οποίο ζούσαν οι δυο «σύμμαχες» χώρες ιδιαίτερα μετά και την ταυτόχρονη  ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Η ανάδειξη στην ηγεσία της τουρκικής κυβέρνησης του Αντνάν Μεντερές έδωσε σημαντική ώθηση στις σχέσεις των δύο χωρών. Τον Ιούνιο του 1950 συναντήθηκαν στο Παρίσι ο έλληνας πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας και ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Φουάτ Κιοπρουλού. Λίγο αργότερα ο αντιπρόεδρος της  κυβέρνησης Σοφοκλής Βενιζέλος αποκάλυψε  ότι η Αθήνα επιθυμεί τη σύναψη νέου ελληνοτουρκικού συμφώνου. Ήταν μια ιδέα  αγγλοαμερικανικής έμπνευσης. Επίσης το 1953 υπογράφτηκε το Βαλκανικό Σύμφωνο μεταξύ της Ελλάδας , της Γιουγκοσλαβίας και της Τουρκίας. Παράλληλα πύκνωσαν οι επισκέψεις εκπροσώπων της ελληνικής κυβέρνησης και της τουρκικής σε Άγκυρα και Αθήνα αντίστοιχα.

Στις 26 Απριλίου του 1952 έφθασαν στην Αθήνα  ο Μεντερές και ο Κιοπρουλού. Επιστρέφοντας από την Αθήνα ο Μεντερές επισκέφθηκε το Φανάρι, όπου έγινε δεκτός από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα. Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς επισκέφθηκαν  την Τουρκία ο βασιλιάς Παύλος και η Φρειδερίκη.

Ακολούθησε  η ανταποδοτική επίσκεψη στην Ελλάδα του τούρκου προέδρου Τζελάλ Μπαγιάρ.

Η είδηση για τα πογκρόμ των ρωμιών της Πόλης, έπεσε σαν κεραυνός στην Αθήνα, όπου η κυβέρνηση ήταν ουσιαστικά ακέφαλη λόγω της ασθένειας του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπάγου. Παρά το ότι τους τελευταίους μήνες, λόγω του κυπριακού, τα σημάδια από την Άγκυρα έδειχναν τη σκλήρυνση της στάσης της τουρκικής ηγεσίας, ενώ δεν έλειπαν και μεμονωμένα πλην όμως σοβαρά επεισόδια, όπως ήταν η απόπειρα τούρκων υπερεθνικιστών να επιτεθούν στον Πατριάρχη Αθηναγόρα αλλά και οι προπαγανδιστικές κρούσεις για τη Δυτική Θράκη και τα νησιά. Αμήχανη η ακέφαλη κυβέρνηση των Αθηνών αντέδρασε με τον πιο χλιαρό τρόπο λες και τα όσα έγιναν στην Πόλη ήταν απλώς μερικά μικροεπεισόδια, που δεν έπρεπε με κανένα τρόπο να χαλάσουν τις σχέσεις δύο συμμάχων χωρών και να διαταράξουν τις ισορροπίες μέσα στο ΝΑΤΟ.

Το βράδυ της 8^ης Σεπτεμβρίου ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παναγιώτης Κανελλόπουλος δήλωσε πως τα όσα έγιναν στην Πόλη ήταν μια «ωργανωμένη εξέγερσις» και ανακοίνωσε την αποχή της Ελλάδας από τα γυμνάσια του ΝΑΤΟ  σε περίπτωση που θα συμμετέχουν και τουρκικές δυνάμεις. Την ίδια μέρα  ο τότε υπουργός Εξωτερικών Στέφανος Στεφανόπουλος σε δηλώσεις του από το Λονδίνο επέμεινε ότι παρά τους βανδαλισμούς των τούρκων  δεν πρόκειται να επηρεασθεί η ελληνοτουρκική φιλία που παραμένει αμετάβλητη.

 Δηλώσεις εκπροσώπων μιας κυβέρνησης υποτακτικών που έβαζαν τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ πάνω από τα ελληνικά.

Τα συμφέροντα της  συμμαχίας προείχαν (σ.σ. όπως γινόταν πάντα στα ελληνοτουρκικά ζητήματα) και για την αμερικανική κυβέρνηση όπως φάνηκε και από τις πρώτες δηλώσεις του αμερικανού υπουργού  Εξωτερικών. Ο Τζον Φόστερ Ντάλες σε ρόλο Ποντίου Πιλάτου, έστειλε δυο ταυτόσημες επιστολές προς την Ελλάδα και την Τουρκία. Μ’ αυτές   καλούσε το θύμα, την Ελλάδα  και τον θύτη, την Τουρκία, να αυτοσυγκρατηθούν και να αποκαταστήσουν τις μεταξύ τους σχέσεις, χάριν της ενότητας του ΝΑΤΟ.

Σε αντίθεση με την κυβέρνηση των υποτακτικών μέσα στο λαό επικρατούσαν αισθήματα οργής. Όμως η κυβέρνηση έσπευσε να απαγορεύσει όλα τα συλλαλητήρια για το κυπριακό και τα έκτροπα της Πόλης που επιδιώχθηκε να οργανωθούν στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις.

Ακόμη και αστοί πολιτικοί ηγέτες όπως ο Σοφοκλής Βενιζέλος αρχηγός της «Φιλελευθέρας Δημοκρατικής Ενώσεως» έφτασαν στο σημείο να ζητούν αναπροσαρμογή της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, γιατί όπως αναφερόταν σε σχετική ανακοίνωση:

«Είναι ασύλληπτον το γεγονός, ότι η Ελλάς εισελθούσα εις μίαν συμμαχίαν δια να διασφαλίση εαυτήν κατά των εξωτερικών κινδύνων, εγένετο αιφνιδίως στόχος των συνδυασμένων πυρών δύο εκ των συμμάχων, ηνωμένων εις μίαν συνωμοτικήν κατ’ αυτής συμπαιγνίαν (…) Η τιμή και το γόητρον της Ελλάδος έχουν βαρέως τραυματισθή (…) Υποτιθέμενοι σύμμαχοι κινούνται εναντίον της. Παντοειδείς κίνδυνοι περιζώνουν αυτήν και τους κινδύνους αυτούς επιτείνει η ένοχος αδιαφορία των συμμάχων του ΝΑΤΟ (…) Η Ελλάς κατεπροδόθη και η συμμαχία ανετινάχθη εις τον αέρα υπό δύο εκ των συμμάχων. Και την στιγμήν αυτήν  εύρε κατάλληλον  ο υπουργός των Εξωτερικών δια να διαλαλήση την ασάλευτον πίστιν της χώρας μας εις την φιλίαν και συνεργασίαν μετ’ αυτών. Ούτω εις την ταπείνωσιν προσετέθη η γελοιοποίησις».

Εντονότατες ήταν οι αντιδράσεις της Αριστεράς.

Στην «Αυγή» της 8ης Σεπτεμβρίου  1955 στο κύριο άρθρο (σ.σ. συντάκτης του ήταν ο διευθυντής της εφημερίδας Βασίλης Εφραιμίδης), με τον τίτλο «Ο θύτης και το θύμα» διαβάζουμε: «Σμυρνιοί, Μικρασιάται, ΟΛΟΙ οι Ελληνες! Τ’ ακούσατε; Το διαβάσατε; Φλόγες πάλι στη Σμύρνη! Φλόγες και στην Κωνσταντινούπολη! Οι Τούρκοι σοβινισταί, με το ΝΑΤΟΣΗΜΟ σφραγισμένο κατακούτελά τους, τσαλαπατώντας την “εγκάρδιον ελληνο – τουρκικήν φιλίαν”, καίνε, κλέβουν, δέρνουν, ατιμάζουν!… Είναι υπεύθυνοι, αναγκαίοι συνεργοί η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση, γιατί δεν έσπευσαν και δε σπεύδουν ακόμη να αποκαθηλώσουν τη χώρα από την προκρούστεια κλίνη της ψυχροπολεμικής πολιτικής που επιβάλλουν το ΝΑΤΟ και τα παραρτήματα του… Αυτή η εθελόδουλη επίσημη ελληνική πολιτική, η προσκόλληση ως την υποταγή στο σύστημα των μονόπλευρων συμμαχιών, που φορτώνουν τη χώρα με βάρη, δεσμεύσεις και θυσίες χωρίς κανένα δικαίωμα, όπλισε τους Αγγλους αποικιστάς με τη θρασύτητα και το χέρι των Τούρκων σοβινιστών με το δαυλό που άναψε τις φλόγες στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη».

Ακόμη σε ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ της 12^ης Σεπτεμβρίου 1955 αναφερόταν:

«… Η ΚΕ του ΚΚΕ σημειώνει ότι η κυβέρνηση του Συναγερμού κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να κρύψει απ’ το λαό και να μειώσει τη σημασία των γεγονότων που έγιναν στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη σε βάρος της Ελλάδας (…) Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο πρωθυπουργός Μεντερές και ο υπουργός των εξωτερικών της Τουρκίας Ζορλού έβαλαν ανοιχτά απαιτήσεις σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας ( Δυτ. Θράκη, Νησιά κ.λπ.) η κυβέρνηση της Αθήνας ούτε καν διαμαρτυρήθηκε για τις πρωτοφανείς αυτές απαιτήσεις των συμμάχων της…».

Ο Μεντερές και η οργάνωση του πογκρόμ

Στις 27 Μαίου του 1960 στρατιωτικό πραξικόπημα ανατρέπει τον Μεντερές, ο οποίος μαζί με στελέχη του «Δημοκρατικού Κόμματος» του παραπέμπονται σε δίκη. Μαζί με τις άλλες κατηγορίες, ο Μεντερές, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ, ο  υπουργός Εξωτερικών Ζορλού και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, κατηγορούνται και για τα γεγονότα στην Κωνσταντινούπολη γιατί:

«… Εκ συστάσεως ενεργούντες, και επί τω τέλει μερικής, εκ φυλετικών λόγων, άρσεως των υπό του Συντάγματος εις τους Ρωμιούς συμπολίτας αναγνωριζομένων κοινών δικαιωμάτων, οργάνωσαν και εξαπέλυσαν διαδηλώσεις των λόγω των εν Κύπρω γεγονότων εν συγκινήσσει τελούντων Τούρκων πολιτών, προς καταστροφήν των περιουσιών των Ρωμιών».

 Στις 15 Σεπτεμβρίου το Ανώτατο Δικαστήριο καταδίκασε τους Μεντερές και Ζορλού ως οργανωτές των επιθέσεων κατά των Ελλήνων σε έξι χρόνια φυλακή και το νομάρχη της Πόλης σε μικρότερη ποινή (για άλλα αδικήματα οι Μεντερές και Ζορλού καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν).

Όπως αναφερόταν στο σκεπτικό της απόφασης ο Ζορλού ευρισκόμενος σε συνεχή επαφή με τον Μακ Μίλλαν, στις 28 Αυγούστου 1955 παραμονές της  έναρξης της τριμερούς διάσκεψης στο Λονδίνο, με κρυπτογραφημένο τηλεγράφημά του  προς τον Μεντερές, ζητούσε «εντονότερη δράση» , που θα έδειχνε ότι οι τούρκοι είναι αποφασισμένοι «να περιφρουρήσουν τα δίκαιά τους». Για το περιεχόμενο του τηλεγραφήματος στο σκεπτικό της αποφάσεως αναφερόταν:

« Η κατάθεσις δε του μάρτυρος  Χικμέτ Μπιλ, καθ’ ήν ο κατηγογορούμενος  Αντνάν Μεντερές τω είπεν ότι «ο Ζορλού ζητεί να ενεργήσωμεν δραστηρίως», αποκαλύπτει την έννοιαν του κρυπτογραφικού τηλεγραφήματος. Είναι προφανές ότι η δραστηρία , προς υποβοήθησιν της Συνδιασκέψεως ενέργεια δεν θα ήτο δυνατόν να περιορισθή εις διαβήματα παρά ταις πρεσβείαις ή εις απλούν συλλαλητήριον ή διαδήλωσιν, αλλ’ ότι προς άσκησιν επιρροής επί της Συνδιασκέψεως, απητείτο αποτελεσματική ενέργεια, τοιαύτη δε ήτο μόνον εν δραστικόν κατά των Ρωμιών της Ισταμπούλ κίνημα: Επί του σημείου τούτου είχεν επέλθει συμφωνία μεταξύ των κατηγορουμένων Μεντερές και Ζορλού».

Ο προβοκάτορας Οκτάι Εγκίν διαφεύγει στην Τουρκία

Από τις πρώτες στιγμές μετά την προβοκάτσια στη Θεσσαλονίκη οι ελληνικές αρχές διαπίστωσαν ότι δράστες της απόπειρας στο τουρκικό προξενείο δεν ήταν έλληνες αλλά πράκτορες ξένων δυνάμεων. Δέκα μέρες μετά την έκρηξη και το πογκρόμ στην Πόλη, ανακοινώθηκε πως συνελήφθη και προφυλακίστηκε ο κλητήρας του προξενείου, το μόνο πρόσωπο που βρισκόταν εκείνη την ώρα μέσα στο κτίριο. Ακόμη έγινε γνωστό πως στο προαύλιο του προξενείου βρέθηκαν 300 γραμμάρια τροτύλης, που δεν πρόλαβε να πυροδοτήσει ο δράστης της απόπειρας.

Στην πορεία των ανακρίσεων και με βάση τα όσα είπε ο κλητήρας συνελήφθη ο τούρκος φοιτητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Οκτάι Εγκίν, γιός πρώην βουλευτή της Ροδόπης με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Στις 17 Δεκεμβρίου με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης παραπέμπονται σε δίκη ως ηθικοί αυτουργοί της «απόπειρας» ο τούρκος πρόξενος Αχμέτ Αλή Μπαχίν, ο πρόξενος Μεχμέτ Μπενί Καλπ και ο Οκτάι Μπεγκίν. Ως φυσικός αυτουργός παραπέμφθηκε ο φύλακας Χασάν Μεμέτογλου.

 Την εκρηκτική ύλη ( δυο βόμες) μετέφερε από την Τουρκία με το διπλωματικό σάκο ο πρόξενος Μπενί Καλπ. Λίγα εικοσιτετράωρα πριν από την «απόπειρα» ο γενικός πρόξενος έφυγε για την Τουρκία για έχει έτσι άλλοθι. Προηγουμένως  είπε στον Μπενί Καλπ ότι με κρυπτογραφικό τηλεγράφημα θα του στείλει οδηγίες για τη μέρα και την ώρα , που θα έπρεπε να γίνει η έκρηξη. Ο Εγκίν παρέλαβε το μηχανισμό από τον πρόξενο και συνεννοήθηκε μαζί του για την πυροδότησή του. Με τη σειρά του ο Εγκίν παρέδωσε το μηχανισμό στο φύλακα λέγοντας του να πυροδοτήσει την καθορισμένη ώρα τη μία βόμβα και την άλλη να την αφήσει στον περίβολο του προξενείου.

Στη διάρκεια της ανάκρισης ο φύλακας Μεμέτογλου μίλησε για πράκτορα της Ιντέλλιτζενς Σέρβις που είχε συνεννοηθεί με τους δύο τούρκους προξένους και μάλιστα είχε καταρτίσει το σχέδιο και το σχέδιο της «απόπειρας». Οι έλληνες αστυνομικοί εντόπισαν τον πράκτορα αλλά κρίθηκε σκόπιμο να μην ανακοινωθεί το όνομά του, ούτε και να του ασκηθεί δίωξη.

Τελικά με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών παραπέμφθηκαν σε δίκη ο Εγκίν και ο φύλακας Μεμέτογλου. Λίγο πριν αρχίσει η δίκη τους, στα τέλη Σεπτεμβρίου 1956 ο Εγκίν αφέθηκε προσωρινά ελεύθερος και διέφυγε στην Τουρκία. Ήταν φανερό σε όλους πως η παρουσία του στο εδώλιο του κατηγορουμένου έκρυβε πολλούς κινδύνους για τους οργανωτές των επεισοδίων, αλλά και το κλίμα στις «συμμαχικές» ελληνοτουρικές σχέσεις, όπως και για τις σχέσεις της Αθήνας και του Λονδίνου. Έτσι ουσιαστικά τον άφησαν να φύγει κρυφά στην Τουρκία. Εκεί αφού εντάχθηκε στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, έγινε τελικά νομάρχης στην περιοχή Nεβ Σεχήρ.

Αύριο το τρίτο μέρος: Τα Σεπτεμβριανά και το Οικουμενικό Πατριαρχείο

*Οι απόψεις του κειμένου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη τις θέσεις της Iskra