Όπως και στις προηγούμενες ευρωεκλογές, έτσι και σε αυτές η μουσουλμανική μειονότητα στήριξε το Κόμμα Ισότητας, Ειρήνης και Φιλίας.
Μπορεί το πανελλαδικό του ποσοστό –0,73%– να μην φαντάζει ιδιαίτερα μεγάλο, όμως είναι το πρώτο κόμμα στο νομό Ξάνθης (25,05% μπροστά από τη ΝΔ που παίρνει 24,43%) και στο νομό Ροδόπης (37,81% έναντι 19,81% που πήρε η ΝΔ).
Ένα κόμμα με τη δική του ιστορία
Το Κόμμα Ισότητας, Ειρήνης και Φιλίας αποτελεί τη συνέχεια ουσιαστικά των ανεξάρτητων συνδυασμών που εκπροσωπούσαν τη μειονότητα και είχαν σημαντική καταγραφή στις εκλογές της περιόδου 1989-90, εκλέγοντας βουλευτές, με πιο γνωστό τον Αχμέτ Σαδίκ.
Η εμφάνιση εκείνων των συνδυασμών είχε συνδεθεί άμεσα με σχεδιασμούς της Τουρκίας και ήδη από τότε υπήρχαν καταγγελίες για το ρόλο που έπαιζε το Τουρκικό Προξενείο στη στήριξή τους. Και αυτό γιατί μέχρι τότε η παράδοση ήθελε να εκλέγονται μειονοτικοί βουλευτές μέσα από τα μεγάλα πανεθνικά κόμματα.
Η αντίδραση ήταν η καθιέρωση του ορίου του 3% για την είσοδο στη Βουλή και στην Ευρωβουλή. Θυμίζουμε ότι μέχρι τότε δεν υπήρχαν τέτοια όρια στους εκλογικούς νόμους (υπήρχαν απλώς τα εμπόδια των διαφόρων παραλλαγών «ενισχυμένης αναλογικής») και γι’ αυτό υπήρχαν περιπτώσεις ισχυρών τοπικών υποψηφιοτήτων που έφταναν στη Βουλή.
Όμως, τότε θεωρήθηκε ότι η δυνατότητα εκλογής βουλευτών που κατεξοχήν θα εκπροσωπούσαν τις θέσεις των τουρκικών κυβερνήσεων θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου σε μια εθνικά ευαίσθητη περιοχή όπως είναι η Θράκη.
Άλλωστε, ήταν η περίοδος της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας και ζητήματα όπως η αξιοποίηση «στρατηγικών μειονοτήτων» να είναι στην ημερήσια διάταξη, ενώ και η ίδια η Τουρκία έδειχνε να θέλει δοκιμάσει μια στρατηγική «μουσουλμανικού τόξου» στα Βαλκάνια, μέσα από τις ισχυρές μουσουλμανικές μειονότητες σε διάφορες χώρες.
Ο ρόλος του τουρκικού Προξενείου
Εξαρχής το τουρκικό Προξενείο της Κομοτηνής δεν ήταν απλώς μια παραδοσιακή προξενική αρχή. Ήδη από τη δεκαετία του 1930 διεκδικεί να είναι και ένας άτυπος εκπρόσωπος της μουσουλμανικής μειονότητας στην Ελλάδα, παρότι βέβαια αυτή αποτελείται από Έλληνες πολίτες. Όμως, θεωρήθηκε ότι εντασσόταν στο πλαίσιο της τήρησης των δεσμεύσεων της Συνθήκης της Λωζάννης για την ανταλλαγή των πληθυσμών.
Γι’ αυτό και διεκδίκησε να έχει ένα σημαντικό ρόλο σε πάρα πολλές όψεις της ζωής των μελών της μειονότητας, από τις παρεμβάσεις σε σχέση με το αίτημα για εκλογή των μουφτήδων, όσο και σε σχέση με τις πολιτικές πρακτικές.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι παρεμβαίνει συχνά και στο πώς ψηφίζει η μειονότητας, υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι αυτό αφορά και τους υποψηφίους που προέρχονται από τη μειονότητα και εντάσσονται στα μεγάλα κόμματα.
Η πίεση να είναι το Κόμμα Ισότητας, Ειρήνης και Φιλίας ο βασικός εκπρόσωπος της μειονότητας
Με αυτή την έννοια είναι σημαντική η απόφαση να κατέβει το Κόμμα, Ισότητας και Φιλίας στις ευρωεκλογές του 2014 γιατί σηματοδότησε μια σαφή επιλογή αυτοτελούς πολιτικής καταγραφής της μειονότητας, έστω και εάν το όριο του 3% έκανε σαφές ότι δεν υπήρχε πιθανότητα η καταγραφή να μεταφραστεί και σε εκπροσώπηση.
Σε αυτές τις εκλογές επαναλήφθηκε η ίδια πρακτική. Έχει, όμως, ενδιαφέρον ότι αυτή τη φορά παρότι κερδίζει πάλι την πρωτιά και στους δύο νομούς υπάρχει μια μικρή αλλά όχι ασήμαντη υποχώρηση.
Στην Ξάνθη αυτή είναι μικρότερη –25,05% έναντι 25,91% το 2014 – και στη Ροδόπη σχετικά μεγαλύτερη –37,81% από 42%–, όπου έχουμε και καλύτερα ποσοστά και για τον ΣΥΡΙΖΑ και για τη ΝΔ. Ωστόσο, δεν παύει να είναι μια εντυπωσιακή καταγραφή.
Άνθρωποι της μειονότητας επιμένουν ότι δεν έχει πάψει να είναι το «κόμμα της Άγκυρας» που στη πραγματικότητα διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο κλίμα πίεσης στη μειονότητα να δώσει υποχρεωτικά τη στήριξή της σε αυτό το κόμμα και όχι σε κάποια από τις άλλες υποψηφιότητες από τη μειονότητα που μπορεί να υπήρχαν σε άλλους συνδυασμούς. Υποστηρίζουν ότι με αυτό τον τρόπο υπονομεύεται η δυνατότητα της μειονότητας διεκδικήσει πιο αποτελεσματικά τα δικαιώματά της.
Η συζήτηση που δεν γίνεται
Όλα αυτά δεν είναι άσχετα και τη συζήτηση που δεν γίνεται ποτέ ανοιχτά για την κατάσταση της μειονότητας.
Παρότι η κατάσταση είναι σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με την εποχή όπου η «μπάρα» σηματοδοτούσε την είσοδο σε μια «επιτηρούμενη ζώνη» και όπου τα μέλη της μειονότητας συναντούσαν προβλήματα ακόμη και στις πιο απλές συναλλαγές τους με το κράτος, προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν.
Και προφανώς και δεν κάνει τα πράγματα καλύτερα η διαρκής προσπάθεια της Άγκυρας να χρησιμοποιεί τη μειονότητα κατά περίπτωση ως εργαλείο για την προώθηση της δικής της διπλωματικής και γεωστρατηγικής ατζέντας. Ούτε, όμως, διευκολύνει τα πράγματα η δράση διαφόρων ελληνικών «υπερπατριωτικών» κύκλων που θέλουν πάντοτε να παρουσιάζουν τη μειονότητα ως κίνδυνο μεσοπρόθεσμα για την ασφάλεια της χώρας.
Η εμπειρία έδειξε ότι μέτρα που μπορούν να αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά προβλήματα, την ανεργία και να υπόσχονται μια καλύτερη προοπτική και για τη μειονότητα έχουν αποδειχτεί πολύ πιο αποτελεσματικά από τη διαρκή επιτήρηση ή την αντιμετώπιση ως δυνάμει κίνδυνο.
Σε τελική ανάλυση μόνο μια τέτοια κατεύθυνση μπορεί να απαντήσει στη διαρκή προσπάθεια της Άγκυρας να εμφανίζεται ως αυτόκλητος προστάτης της μειονότητας.