Κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας, ο Ορχομενός, έδρα του ομώνυμου δήμου και κέντρο πεστροφοκαλλιέργειας, είναι χτισμένος σε εύφορη πεδινή έκταση. Σε μικρή απόσταση από το σύγχρονο οικιστικό κέντρο βρίσκεται η φημισμένη ομώνυμη αρχαία πόλη.
Ο Ορχομενός κατοικήθηκε κατά τη Νεολιθική Περίοδο και αποτέλεσε σπουδαίο κέντρο πολιτισμού κατά την Εποχή του Χαλκού (3η-2η χιλιετία π.Χ.).
Αναφέρεται στο Νηών Κατάλογο της Ιλιάδας, ήταν δε γνωστός κατά τους Ιστορικούς Χρόνους ως πόλη των Χαρίτων (προς τιμήν των θεοτήτων γίνονταν μουσικοί και ποιητικοί αγώνες).
Τα μνημεία του αρχαίου Ορχομενού
Τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαίου Ορχομενού είναι ο θολωτός τάφος του «Μινύου» (αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα δείγματα ταφικής αρχιτεκτονικής των Μυκηναϊκών Χρόνων και συγκρίνεται με το θολωτό τάφο του «Ατρέως» στις Μυκήνες), το θέατρο (οικοδομήθηκε προς τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και χρησιμοποιήθηκε έως τους Ύστερους Ρωμαϊκούς Χρόνους), το διακοσμημένο με πλούσιες τοιχογραφίες μυκηναϊκό ανάκτορο (καταστράφηκε γύρω στο 1200 π.Χ.) και τα τείχη της ακρόπολης, που οικοδομήθηκαν στο β’ μισό του 4ου αιώνα π.Χ.
Η μονή Σκριπούς
Απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο του Ορχομενού βρίσκεται η μονή της Παναγίας Σκριπούς, το αρχαιότερο βυζαντινό μνημείο της Βοιωτίας και ένα από τα σπουδαιότερα της χώρας μας.
Εικάζεται ότι η περίεργη ονομασία της μονής οφείλεται στις εντοιχισμένες επιγραφές (scriptum-i η επιγραφή στη λατινική γλώσσα) που αυτή φέρει.
Από το αρχικό συγκρότημα σώζεται το καθολικό (εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο ναός, με προεξέχουσες τις κεραίες του σταυρού και στενό νάρθηκα δυτικά), αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο.
Όπως αναφέρει επιγραφή ενσωματωμένη στο εξωτερικό της αψίδας του ιερού, ο ναός, στην τοιχοδομία του οποίου έχει χρησιμοποιηθεί άφθονο υλικό (σπόνδυλοι κιόνων, πελεκημένα αγκωνάρια, επιτύμβιες στήλες) από το γειτονικό αρχαιολογικό χώρο, κατασκευάστηκε το 873-874 (χορηγός-κτήτοράς του ήταν ο βασιλικός πρωτοσπαθάριος Λέων).
Ο γλυπτικός διάκοσμος στις εσωτερικές και εξωτερικές επιφάνειες είναι πλούσιος, ενώ οι παλαιότερες τοιχογραφίες ανήκουν στο 12ο αιώνα.
Οι ανασκαφικές εργασίες έχουν αποκαλύψει παλαιοχριστιανικό ψηφιδωτό στο εσωτερικό του ναού και κτίριο Μυκηναϊκής Περιόδου στον περίβολο.
Ένα ωραιότατο κατακόρυφο ηλιακό ρολόι κοσμεί το νότιο τοίχο του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη μονή Σκριπούς.
Η Παναγία Σκριπού πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο (Κοίμηση της Θεοτόκου), στις 23 Αυγούστου (Απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου) και στις 10 Σεπτεμβρίου (στις 10 Σεπτεμβρίου 1943 ο Ορχομενός και οι κάτοικοί του σώθηκαν ως εκ θαύματος από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής).
Πέραν της μονής Σκριπούς, στον Ορχομενό βρίσκεται ο βυζαντινός ναός του Αγίου Σώζοντος
Οι πηγές των Χαρίτων
Στο βορειοδυτικό άκρο του Ορχομενού, σε μικρή απόσταση από τη μονή της Παναγίας Σκριπούς, εντοπίζεται η Ακιδαλία πηγή της Αφροδίτης ή πηγή των Χαρίτων (Κάρκαρη, κατά τους ντόπιους), που υδροδοτούσε τους Ορχομενίους κατά την αρχαιότητα.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, εδώ γεννήθηκαν οι θυγατέρες του Δία και της Ωκεανίδας Ευρυνόμης, οι τρεις Χάριτες που συνόδευαν τη θεά Αφροδίτη. Η Αγλαΐα, η Ευφροσύνη και η Θάλεια λούζονταν με τα δροσερά νερά της Ακιδαλίας πηγής.
*Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο προέρχονται στο σύνολό τους από το διαδικτυακό τόπο του Δήμου Ορχομενού (orchomenos.gr).
*Πηγή: in.gr – Βαγγέλης Στεργιόπουλος