Ο ρόλος Αιγύπτου στη Λιβύη: Ποιες οι πιθανότητες σύγκρουσης με Τουρκία

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε πρόσφατα ότι τα τουρκικά στρατεύματα έχουν αρχίσει να μετακινούνται στη Λιβύη, αφού το κοινοβούλιο της Τουρκίας ενέκρινε την ανάπτυξη τους την περασμένη εβδομάδα. Η κίνηση έρχεται μετά τα μνημόνια που υπέγραψαν η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA), του Φαγέζ αλ-Σάρατζ, με έδρα την Τρίπολη, μετά από αίτημα της δεύτερης για οχήματα και όπλα για χρήση σε επιχειρήσεις πεζικού, ναυτικού και αέρος. Ενισχύει επίσης την ανταλλαγή πληροφοριών και προβλέπει την ανάπτυξη τουρκικών στρατευμάτων για τρία χρόνια για τη δημιουργία ενός κοινού χώρου ελέγχου για συνεργασία στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.

Την ίδια ημέρα που οι Τούρκοι βουλευτές εξουσιοδότησαν την αποστολή στρατευμάτων, οι Αιγύπτιοι ομόλογοί τους καταδίκασαν την κίνηση με τους ισχυρότερους όρους και προειδοποίησαν για τις συνέπειες της προγραμματισμένης “στρατιωτικής παρέμβασης” της Τουρκίας στη Λιβύη. Αναφέρθηκαν στην αντιληπτή απειλή, που αποτελεί για την εθνική ασφάλεια της Αιγύπτου και τη σταθερότητα της περιοχής της Μεσογείου. Η κυβέρνηση στο Κάιρο επέμεινε ότι δεν πρόκειται να παραμείνει αδρανής, την ώρα που γίνονται τέτοιες ενέργειες.

Οι διαβόητοι Αιγύπτιοι τηλεπαρουσιαστές κρούουν τα τύμπανα του πολέμου, με μια εκστρατεία μίσους, εναντίον της Τουρκίας και του Ερντογάν. Δεν μπορούμε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να υπάρξει κάτι αναπάντεχο από την πλευρά αυτών των θερμοκέφαλων.

Τουλάχιστον επιφανειακά, η Αίγυπτος ισχυρίζεται ότι διακυβεύεται η εθνική της ασφάλεια. Έχει σοβαρές ανησυχίες ότι η τρέχουσα αστάθεια στη Λιβύη, με την οποία μοιράζεται ένα σύνορο 1.200 χιλιομέτρων, μπορεί να οδηγήσει στη διείσδυση ισλαμιστικών τρομοκρατικών ομάδων, στα δυτικά της χώρας. Ο φόβος βέβαια έγκειται στην πιθανότητα να μπουν στη χώρα, υποστηρικτές του αλ-Σαράτζ, παρακινώντας σε κινήσεις, του ήδη λανθάνοντες θύλακες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στη χώρα. Έτσι, η Αίγυπτος προωθεί την αποστολή της στη Λιβύη, ως επέκταση της καταστολής της, ενάντια σε ριζοσπάστες ισλαμιστές, όπως το Ισλαμικό Κράτος. Σε αυτό, το σχέδιο της Αιγύπτου συμβαδίζει με την ατζέντα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τα οποία είναι πασίγνωστα για την απροθυμία τους να δεχθούν τη δημοτικότητα των μετριοπαθών ισλαμικών κινημάτων, ιδιαίτερα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, σε ολόκληρη την περιοχή. Το 2016, οι αεροπορικές δυνάμεις των ΗΑΕ συμμετείχαν σε αεροπορικές επιθέσεις για τη στήριξη των πολιτοφυλακών του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ.

Παραδόξως, ο πρώην ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Λιβύη, Μπερναρντίνο Λεόν, επεδίωξε να λύσει τα προβλήματα της χώρας, ενώ ταυτόχρονα διαπραγματεύθηκε μια προσοδοφόρα συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να προεδρεύσει της διπλωματικής της ακαδημίας. Η διάταξη αυτή διέρρευσε από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και έστρεψε την κοινή γνώμη της Λιβύης, ενάντια στην αξιοπιστία και τη συνέπεια των ειρηνευτικών συνομιλιών του ΟΗΕ, την εποχή εκείνη.

Ως εκ τούτου, η Αίγυπτος και οι σύμμαχοί της εντάχθηκαν επίσημα στην πολύπλευρη σύγκρουση, για να ενισχύσουν τους πληρεξούσιους και την επιρροή τους στη Λιβύη, ενώ παράλληλα συνέχιζαν τη δημοκρατική διαδικασία, που θα οδηγούσε σε μια ειρηνική πολιτική μετάβαση.

Το αιγυπτιακό καθεστώς θεωρεί ότι ο βασικός λόγος της Τουρκίας, για υπογραφή συμφωνίας ναυτιλίας με τη GNA, στα τέλη του περασμένου έτους, ήταν να εξασφαλίσει ότι η Τρίπολη δεν θα πέσει στα χέρια του Χάφταρ. Η σύναψη συμφωνίας με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση στην Τρίπολη, σημαίνει ότι η Τουρκία θέλει διακαώς να κρατήσει μια θέση για τον εαυτό της, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, για τα αποθέματα φυσικού αερίου στη Μεσόγειο.

Σύμφωνα με τον Ερντογάν, η στρατιωτική εξάπλωση της Τουρκίας σημαίνει ότι “οι δυνάμεις αυτές θα διπλοτσεκάρουν πριν προχωρήσουν σε οποιοδήποτε βήμα χωρίς τη συγκατάθεση της Τουρκίας”. Έκανε το σχόλιό αυτό σε μια συνέντευξη στο TRT και επεσήμανε ότι ο στόχος της Τουρκίας ήταν “όχι να πολεμήσει, αλλά να υποστηρίξει τη νόμιμη κυβέρνηση και να αποφύγει μια ανθρωπιστική τραγωδία”.

Μια πιο προσεκτική ματιά στη γεωγραφία της συμφωνίας Τρίπολης-Άγκυρας αποκαλύπτει ότι οι θαλάσσια ζώνη της Αιγύπτου δεν έρχεται σε σύγκρουση με την Τουρκία. Σύμφωνα με πολλούς Αιγύπτιους στρατηγικούς και οικονομολόγους, η συμφωνία διατηρεί τα δικαιώματα της Αιγύπτου σε πεδία φυσικού αερίου στη Μεσόγειο, περισσότερο από τη δική της συμφωνία με το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο. Έτσι, το πρόβλημα της Αιγύπτου φαίνεται να επικεντρώνεται περισσότερο στον ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη, αν και είναι απίθανο να δούμε μια ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών στο έδαφος της Λιβύης.

Το πρόβλημα είναι ότι το αιγυπτιακό καθεστώς δεν διέπεται ούτε από το Διεθνές Δίκαιο ούτε από τις διεθνείς σχέσεις και συμφωνίες. Το καθεστώς αναζητά μια διέξοδο από τις εσωτερικές κρίσεις που προκαλεί η διοικητική και οικονομική αποτυχία του. Το πιο σημαντικό, στο πλαίσιο του “Τουρκία-Λιβύη”, η Αίγυπτος επηρεάζεται από περιφερειακές και αραβικές δυνάμεις, που κατηγορήθηκαν ότι συμμετείχαν στην αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, του 2016, στην Τουρκία. Αυτές οι δυνάμεις μπορεί να μην διστάσουν να ωθήσουν την περιοχή σε έναν γενικευμένο πόλεμο.

Είναι σαφές ότι οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων στην Άγκυρα, έχουν πλήρη επίγνωση αυτής της δυναμικής. Ο Τούρκος πρόεδρος και ο Ρώσος ομόλογός του, κάλεσαν την Τετάρτη για κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη. Οι ηγέτες θέλουν μια εκεχειρία από τα μεσάνυχτα της Κυριακής “υποστηριζόμενη από τα απαραίτητα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τη σταθεροποίηση της κατάστασης στο έδαφος”. Αυτό έγινε διότι, με τον Χάφταρ να έχει ήδη καταλάβει τη Σίρτη και να είναι στα περίχωρα της Μισράτα, οι ώρες είναι λίγες για τον Σάρατζ και οι τουρκικές δυνάμεις μάλλον δεν μπορούν να φτάσουν εγκαίρως. Παράλληλα η γειτονική Τυνησία είπε όχι στον Ερντογάν, που ζήτησε να χρησιμοποιήσει το έδαφός της για τις δυνάμεις που στέλνονται στη Λιβύη και στράφηκε στην Αλγερία. Όλα τα μάτια είναι τώρα σταθερά στην Αίγυπτο και τα ΗΑΕ, για να φανεί ποια θα είναι η αντίδρασή τους.