Γ. Παπαδόπουλος: Υπάρχει ένα σύνολο ρηγμάτων στη Δ. Τουρκία που κατευθύνονται από ανατολικά προς δυτικά και εισέρχονται στο Ανατολικό Αιγαίο.
Γ. Παπαδόπουλος: Η καταστροφή στη Σάμο δεν ήταν εκτεταμένη και αυτό οφείλεται σε ποικιλία παραγόντων, τόσο γεωφυσικών όσο και κατασκευαστικών
Ο Δρ Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος είναι επιστημονικός συνεργάτης της ΕΕ και της UNESCO και διδάσκων στο Μεταπτυχιακό Τμήμα «Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων» του ΕΚΠΑ. Διετέλεσε Διευθυντής Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (2002-2018). Ασχολείται ερευνητικά με τη Σεισμολογία και την Επιστήμη των Τσουνάμι από το 1982, όταν έλαβε διδακτορικό δίπλωμα από τη Σχολή Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ. Υπήρξε συνιδρυτής (2005) του Συστήματος της UNESCO για Προειδοποίηση για Τσουνάμι στο ΒΑ Ατλαντικό Ωκεανό και τη Μεσόγειο και Πρόεδρος του Συστήματος (2017-2020). Έχει διευθύνει πολλά Διεθνή και Εθνικά ερευνητικά προγράμματα και δημοσίευσε περισσότερες από 150 πρωτότυπες επιστημονικές εργασίες. Περισσότεροι από 4.500 άλλοι ερευνητές σε όλο τον κόσμο παραπέμπουν στο έργο του!!!
Από τις πλέον αναγνωρισμένες εργασίες του αφορά στη 12βάθμια κλίμακα μέτρησης της έντασης των τσουνάμι, η εισαγωγή της οποίας έγινε το 2001 και σήμερα εφαρμόζεται παγκοσμίως και αναφέρεται ως “κλίμακα Papadopoulos–Imamura” φέροντας το όνομα των 2 ερευνητών-συγγραφέων, του καθηγητή Γ. Παπαδόπουλου και του Ιάπωνα καθηγητή F. Imamura.
Έχει τιμηθεί με Διεθνή και Εθνικά βραβεία κι έχει δώσει δεκάδες ομιλιών σε Διεθνή Συνέδρια και πανεπιστήμια σε όλες τις ηπείρους! Έχει συμμετάσχει ως πρόεδρος, αντιπρόεδρος και μέλος σε σειρά Διεθνών και Εθνικών επιστημονικών επιτροπών και συμβουλίων. Έχει διοργανώσει μεγάλα επιστημονικά Διεθνή Συνέδρια. Υπήρξε ιδρυτής από το 2010 και επικεφαλής του εκδοτικού συμβουλίου (Editor–in–Chief) του γεωφυσικού περιοδικού Research in Geophysics. Έχει διατελέσει ερευνητής στο εργαστήριο σεισμολογίας του ΜΙΤ στη Βοστώνη (1984), στο Εθνικό Κέντρο Γεωεπιστημών και Φυσικών Καταστροφών στην Tsukuba της Ιαπωνίας (2003) και το 2004 ήταν προσκεκλημένος καθηγητής στο πανεπιστήμιο Tohoku στο Sendai της Ιαπωνίας!
Ερώτηση: Κατ’ αρχήν, να σας ρωτήσω, αν ήταν όντως 6,7 ή 6,9 ή 7 της κλίμακας Ρίχτερ η ένταση του σεισμού και ποια είναι η διαφορά;
Για τη μέτρηση του μεγέθους των σεισμών υπάρχουν διάφορες κλίμακες. Σε μία απ’ αυτές το Αστεροσκοπείο Αθηνών έδωσε αρχικά 6,7. Αργότερα, σε άλλη πιο αξιόπιστη κλίμακα, έδωσε 6,9 και στην ίδια κλίμακα Διεθνή Κέντρα υπλόγισαν 7,0. Συνεπώς, το ακριβές μέγεθος είναι 6,9 ή το πολύ 7,0.
Ερώτηση: Η Σμύρνη, από όσο γνωρίζουμε, έχει πληγεί από ισχυρούς σεισμούς και τον 19ο αιώνα και τον 20ο. Ποιο είναι το ρήγμα που ενεργοποιείται δίνοντας τέτοια μεγέθη;
Η Σμύρνη έχει πληγεί πολλές φορές στο παρελθόν. Αλλά οι σεισμοί που την έπληξαν, δεν προήλθαν όλοι από το ίδιο ρήγμα. Υπάρχει ένα σύνολο ρηγμάτων στη Δ. Τουρκία που κατευθύνονται από ανατολικά προς δυτικά και εισέρχονται στο Ανατολικό Αιγαίο. Ένα από αυτά, ενεργοποιήθηκε με τον τελευταίο σεισμό της Σάμου ο οποίος χτύπησε και τη Σμύρνη. Στο παρελθόν, έχουν ενεργποιηθεί και άλλα από το σύνολο των ρηγμάτων της περιοχής, δίνοντας μεγαλύτερους ή μικρότερους σεισμούς. Μερικοί απέβησαν μοιραίοι, τόσο για την περιοχή της Σμύρνης όσο και για τα Ελληνικά νησιά.
Ερώτηση: Η Σάμος ήταν 19 χιλ. από το επίκεντρο. Το γεγονός ότι άντεξε, εκτός των παλαιών και των ερειπωμένων κατασκευών, οφείλεται στη σωστή δόμηση;
Η καταστροφή στη Σάμο δεν ήταν εκτεταμένη και αυτό οφείλεται σε ποικιλία παραγόντων, τόσο γεωφυσικών όσο και κατασκευαστικών. Στους γεωφυσικούς παράγοντες εντάσσεται ο τρόπος με τον οποίο κινήθηκε το ρήγμα. Συγκεκριμένα, αυτό εντοπίζεται στο θαλάσσιο χώρο βόρεια της Σάμου, έχει διεύθυνση ανατολή-δύση και κλίνει προς τα βόρεια, δηλαδή προς την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης. Γι’ αυτό προς τα εκεί, ο εδαφικός σεισμικός κραδασμός ήταν πολύ πιο έντονος και λιγότερο έντονος προς τη Σάμο. Αλλά και ο κατασκευάστικός παράγοντας έπαιξε ρόλο. Απομένει να δούμε τα πορίσματα για την ποιότητα των κατασκευών που κατέρρευσαν στη Σμύρνη. Αλλα στη Σάμο έιδαμε ότι εβλάβησαν κυρίως παλιά κτίρια και πολύ λιγότερο τα νεότερα που είναι δομημένα με αντισεισμικό κανονισμό!
Ερώτηση: Είναι γνωστό ότι είστε ο καθ’ ύλην αρμόδιος για το φαινόμενο που αποκαλείται “τσουνάμι”. Ήταν όντως τσουνάμι αυτό που έπληξε την παράλια περιοχή στο Βαθύ της Σάμου;
Βεβαίως επρόκειτο για τσουνάμι. Ήταν μικρό σχετικά με τα μεγάλα τσουνάμι του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και του 2011 στην Ιαπωνία. Αλλά, είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός κύματος τσουνάμι μετά από σεισμό. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο τσουνάμι των τελευταίων δεκαετιών στην Αν. Μεσόγειο.
Ερώτηση: Πώς γίνεται να έχει αυτήν την αμφίδρομη κίνηση το τσουνάμι και να πλήξει και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τη Σμύρνη;
Το τσουνάμι διαδίδεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Εξάλλου, σε μια συγκεκριμένη παράκτια θέση, σχεδόν πάντα καταφθάνουν περισσότερα του ενός κύματα. Οπότε, δικαιολογούνται απόλυτα τα φαινόμενα που είδαμε. Στη Σάμο υπάρξαν τέσσερα διαδοχικά κύματα με διαφορά άφιξης περίπου 10-15 λεπτά. Το δεύτερο ήταν το ισχυρότερο που προκάλεσε και την πλημμύρα στην παραλία του Βαθέος που ειδαμε και σε σχετικά βίντεος.
Ερώτηση: Στη σύγχρονη εποχή, έχουμε αναφορές για τσουνάμι μετά από δυνατούς σεισμούς στον Ελλαδικό χώρο;
Ασφαλώς έχουμε! Το πιο δυνατό τσουνάμι, ύψους 15-20 μέτρων, προκλήθηκε μετά από σεισμό μεγέθους 7,5 στις Κυκλαδες στις 9 Ιουλίου του 1956. Οι επιπτώσεις ήταν σχετικά μικρές, Αν το ίδιο γεωφυσικό γεγονός συνέβαινε στις 9 Ιουλίου 2020 οι συνέπειες θα ήταν τραγικές.
Ερώτηση: Ο συγκεκριμένος σεισμός μπορεί να ενεργοποιήσει νέα ρήγματα; Σας ρωτώ, έχοντας ως αναφορά τον σεισμό στον Μαρμαρά του 1999 και μετά τον σεισμό στην Αθήνα.
Η δυνατότητα ενεργοποιήσης άλλων ρηγμάτων είναι μικρή και περιορίζεται στην περιοχή γύρω από το είκεντρο. Το 1999 ο σεισμός στη θάλασσα του Μαρμαρά ήταν μεγάλος, μεγέθους 7,5 και γι αυτό, υπήρξε η δυνατότητα διέγερσης άλλων ρηγμάτων σε μεγάλες αποστάστεις.
Ερώτηση: Είχαμε την Κυριακή, 1η του Οκτώβρη κι έναν σεισμό, μεγέθους 5,2 Ρίχτερ στη Νίσυρο. Έχει σχέση αυτός ο σεισμός με τον σεισμό της Σμύρνης;
Όχι, ο σεισμός αυτός δεν είχε σχέση με το σεισμό Σάμου-Σμύρνης. Ήταν σε μεγάλη απόσταση και δε μπορεί να συσχετιστεί.
Ερώτηση: Πώς και πόσο πληγώνονται τα κτήρια από τις μετασεισμικές δονήσεις;
Ευάλωτα στους μετασεισμούς είναι τα κτήρια που ήδη υπέστησαν βλάβες από τον κύριο σεισμό, ιδιαιτέρως αν ένας μετασεισμός έχει σημαντικό μέγεθος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το μέγεθος των μετασεισμών ενδέχεται να προσεγγίσει το 5,5 ή και το 6,0. Και στη Σάμο εβλάβησαν πολλά κτίρια, κυρίως παλιά, από τον κύριο σεισμό. Αυτά τα κτίρια αποτελούν πλέον επικίνδυνες εστίες στη διάρκεια της μετασεισμικής περιόδου!
Ερώτηση: Ισχύει η αντισεισμική θωράκιση και μέχρι ποίου βαθμού στην Ελλάδα; Υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας για τους κατασκευαστές;
Στη χώρα μας θεσπίστηκε Πανελλαδικής Ισχύος Αντισεισμικός Κανονισμός για πρώτη φορά το 1959. Έκτοτε, ο κανονισμός έχει βελτιωθεί σημαντικά με τελευταίο στάδιο το Νέο Αντισεισμικό Κανονισμό (ΝΕΑΚ) του 2000. Αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά κτήρια που κατασκευάστηκαν χωρίς αντισεισμικό κανονισμό, π.χ. παλιά ή αυθαίρετα κτίρια…
Ερώτηση: Τελειώσαμε με την περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου; Εκτονώθηκε το φαινόμενο;
Το Ιούνιο και Ιούλιο του 2017 έγιναν δύο ισχυροί σεισμοί στη Λέσβο (μέγεθος 6,3) και στην Κω (μέγεθος 6,6), αντίστοιχα. Τώρα είδαμε να ενεργοποιείται στη Σάμο το ενδιάμεσο τμήμα του Ανατολικού Αιγαίου. Ίσως παραμένει δυναμικό για περαιτέρω ενεργοποιήσεις, βόρεια από τη Σάμο ή βόρεια από τη Λέσβο. Δεν έχω συγκεκιρμένη επιστημονική ένδειξη, οπότε αυτό είναι μια πρόταση για περαιτέρω σεισμολογική έρευνα!!!
