Μετά από χρόνια εμπλοκής “με μισή καρδιά” στη Νοτιοανατολική Ασία, οι ΗΠΑ έχουν επιστρέψει. Τουλάχιστον αυτή είναι η γραμμή που προσπαθεί να “δουλέψει” η κυβέρνηση Μπάιντεν.
Το ερώτημα είναι, μετά τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ έφυγαν από το Αφγανιστάν και με τον οποίο αντιμετώπισαν τους βασικούς εταίρους τους, μπορούν οι ηγέτες των χωρών της ευρύτερης αυτής περιφέρειας να “αγοράσουν” το αμερικανικό αφήγημα;
Σκεπτικισμός
Πολλοί θα κοιτούν πλέον την Ουάσινγκτον με ακόμη μεγαλύτερο σκεπτικισμό και δυσπιστία, δεδομένης της επικίνδυνης κατάστασης που έχει εκτυλιχθεί στο αεροδρόμιο της Καμπούλ και της πιθανότητας αναζωπύρωσης της τρομοκρατίας η οποία θα προέρχεται από ένα Αφγανιστάν υπό τους Ταλιμπάν. Κι όλα αυτά στον απόηχο της πολυτάραχης προεδρίας Τραμπ.
Η επίσκεψη της αντιπροέδρου των ΗΠΑ Κάμαλα Χάρις στη Νοτιοανατολική Ασία αυτή την εβδομάδα θα δώσει μια ένδειξη για το πόσο διπλωματικό κεφάλαιο έχει απωλέσει ο Τζο Μπάιντεν λόγω του Αφγανιστάν, με τις αναπόφευκτες συγκρίσεις με την αμερικανική αποχώρηση από το Νότιο Βιετνάμ, την Καμπότζη και το Λάος το 1975.
Η επίσκεψη της Χάρις ακολουθεί τις επισκέψεις του υπουργού Άμυνας Λόιντ Όστιν και της αναπληρωτού υπουργού Εξωτερικών Γουέντι Σέρμαν, οι οποίοι προσπάθησαν να παρουσιάσουν μια εικόνα πιο ταπεινών και γειωμένων ΗΠΑ στην περιοχή – τέτοια που τους επιτρέπει να παραδέχονται τα λάθη της πολιτικής τους και τα εσωτερικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων των επιθέσεων σε ασιατικής καταγωγής Αμερικανούς εντός της χώρας – σαν έναν τρόπο αποκατάστασης εμπιστοσύνης σε όλο το μήκος και πλάτος της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Ανησυχία, αλλά και φόβος έναντι της Κίνας
Η Ουάσινγκτον χρειάζεται να συστρατεύσει ολόκληρη την περιοχή προκειμένου να ελέγξει τις κινεζικές κινήσεις – και μάλιστα έχει προσφέρει ήδη ένα σχέδιο για ένα ψηφιακό σύμφωνο εμπορίου που θα καλύπτει τις οικονομίες του Ινδο-Ειρηνικού. Ωστόσο ορισμένα κράτη διστάζουν να προσυπογράψουν την ιδέα – η οποία μένει πίσω προς το παρόν λόγω ενός συνδυασμού έλλειψης εμπιστοσύνης προς τις ΗΠΑ και φόβου για το πώς θα αντιδράσει το Πεκίνο. Οι μεγαλύτερες εταιρείες της Κίνας, όπως η Alibaba έχουν ηγηθεί ενός τεράστιου επενδυτικού κύματος στη Νοτιοανατολική Ασία – οπότε είναι λογικό να μην υπάρχει ενθουσιασμός για μια συμφωνία η οποία θα αποκλείει τη βασική ηπειρωτική δύναμη της περιοχής.
Η συγκεκριμένη περιφέρεια είναι αν μη τι άλλο σημαντική για την Ουάσινγκτον. Διαθέτει δύο συμμάχους μακράς πνοής των ΗΠΑ – τις Φιλιππίνες και την Ταϊλάνδη – και βασικούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένου του Βιετνάμ, της Ινδονησίας και της Σιγκαπούρης. Όμως, τα χρόνια παραμέλησης αυτών των σχέσεων οδήγησαν τους οικονομικούς δεσμούς των συγκεκριμένων χωρών σε στροφή προς το Πεκίνο, μολονότι αυτά τα κράτη έχουν σοβαρές ανησυχίες για τις κινεζικές ενέργειες στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και για την πιθανή παγίδα χρέους που συνιστά το project “Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος” του Σι Τζινπίνγκ.
Η Χάρις ήταν προσεκτική στο να δώσει έντονη έμφαση στη δέσμευση των ΗΠΑ στην περιοχή. Επικεντρώθηκε στην ανάγκη για έναν ελεύθερο και ανοικτό Ινδο-Ειρηνικό – διπλωματική γλώσσα που υποδηλώνει την αντιμετώπιση της διεκδικητικότητας του Πεκίνου στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας – καθώς και για την επέκταση της συνεργασίας στο πεδίο της ασφάλειας, της παγκόσμιας οικονομίας και της αντιμετώπισης των κυμάτων της πανδημίας του κορονοϊού. Το μάντα της ήταν “επιβεβαίωση, ενίσχύση και ανανέωση δεσμών” όταν μίλησε στη Σιγκαπούρη τη Δευτέρα, μετά τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό της χώρας, Λι Σιεν Λουνγκ.
Δεν υπήρξε ωστόσο παράκαμψη του Αφγανιστάν και του πώς η Νοτιοανατολική Ασία βλέπει την ατιμωτική αποχώρηση των ΗΠΑ από εκεί και τον αντίκτυπό της στην αξιοπιστία των δεσμεύσεων της Ουάσινγκτον στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Όπως είπε ο Λι, οι αντιλήψεις για την αποφασιστικότητα και τη δέσμευση των ΗΠΑ στην περιοχή θα επηρεαστούν τώρα από το τι θα κάνουν από εδώ και μπρός, πώς θα αναδιαταχθούν και πώς θα συνεχίσουν τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Ο ίδιος παρουσίασε την επίσκεψη ως ένδειξη “ανανέωσης των σχέσεων” με τις ΗΠΑ.
Το περιβάλλον βελτιώνεται
Τα πρόσφατα ταξίδια ανώτατων Αμερικανών αξιωματούχων στην περιοχή δείχνουν ότι η Ουάσινγκτον αναγνωρίζει ότι έχει κάποια δουλειά να κάνει εκεί. Η επίσκεψη του Όστιν είχε θετικό αντίκτυπο και είχε ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση ενός κομβικής σημασίας στρατιωτικού συμφώνου μεταξύ των Φιλιππίνων και των ΗΠΑ, εισάγοντας κάποια προβλεψιμότητα στις αμυντικές σχέσεις των δύο πλευρών και στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα στο Πεκίνο για τη συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία του σε αμφισβητούμενες περιοχές της Θάλασσας της Νότιας Κίνας.
Και, όπως σημείωσε ο Bec Strating, εκτελεστικός διευθυντής της La Trobe Asia και ανώτερος λέκτορας πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο La Trobe με έδρα τη Μελβούρνη, η αποχώρηση των ΗΠΑ από την Καμπούλ ενδεχομένως και να μην θεωρηθεί εντελώς αρνητική εξέλιξη για τη Νοτιοανατολική Ασία. Παρόλο που εγείρει ζητήματα αξιοπιστίας για την Ουάσινγκτον, η κίνηση μπορεί επίσης να απεικονιστεί ως μια στροφή από την εκτεταμένη στρατιωτική και διπλωματική ανάπτυξη δυνάμεων στο Αφγανιστάν και τη Μέση Ανατολή σε μια έμφαση στον Ινδο-Ειρηνικό.
Με άλλα λόγια, ανέφερε ο Strating, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια ευκαιρία για τις ΗΠΑ να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο και διπλωματικό βάρος στις γεωπολιτικές προκλήσεις τις οποίες θέτει η Κίνα.
Ένα μεγάλο μέρος αυτής της διπλωματικής δραστηριότητας μόλις που έχει κάνει την εμφάνισή του, δήλωσε ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη Σιγκαπούρη, Φρανκ Λάβιν, στην τηλεόραση του Bloomberg τη Δευτέρα. Ωστόσο, σημείωσε ότι οι επισκέψεις και η συνεργασιμότητα έχουν όρια – εναπόκειται στις ΗΠΑ να αναπτύξουν σημαντικές περιφερειακές πρωτοβουλίες οι οποίες θα επιτρέψουν στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας να επιστρέψουν με θέρμη στην αγκαλιά της Ουάσινγκτον και ταυτόχρονα δεν θα περιλαμβάνουν ένα σύμφωνο που θα θεωρείται εχθρικό προς την Κίνα. Ο Λάβιν είναι σήμερα πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Export Now, η οποία βοηθά τις εταιρείες να εισχωρήσουν στην αγορά ηλεκτρονικού εμπορίου της Κίνας.
Επιστροφή… ολοταχώς
Η διπλωματία των ΗΠΑ γύρω από τα εμβόλια αποτέλεσε για την Ουάσινηκτον μια καλή αρχή για την εκ νέου συνεργασία με την ευρύτερη περιοχή. Μέχρι στιγμής έχει δωρίσει περισσότερα από 23 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων και 158 εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια στην Ένωση Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας για την καταπολέμηση της Covid-19, καθώς και 500 εκατομμύρια δόσεις για διανομή από το πρόγραμμα Covax του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το οποίο παρέχει εμβόλια στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν στην ετήσια σύνοδο των 10 Υπουργών Εξωτερικών της ASEAN και άλλων χωρών και οι ξεχωριστές σύνοδοι όπως εκείνη των χωρών της υποπεριοχής του Κάτω Μεκόνγκ, Μιανμάρ, Καμπότζης, Λάος, Βιετνάμ και Ταϊλάνδης βοήθησαν επίσης να φανεί ότι η Ουάσινγκτον είναι σοβαρή ως προς τις προθέσεις της. Το ταξίδι της Χάρις συμβάλλει επίσης σε αυτήν την προσπάθεια. Τα τελευταία χρόνια οι ΗΠΑ συχνά δεν παρακολουθούσαν αυτές τις περιφερειακές συναντήσεις, ούτε καν στέλνοντας κατώτερους διπλωμάτες.
Τώρα οι ΗΠΑ πρέπει να καταλήξουν σε κάποιον συγκεκριμένο στόχο – σκοπό πίσω από τον οποίο να μπορούν να στοιχίσουν τις συγκεκριμένες χώρες – ένα σύμφωνο ή μια πρωτοβουλία που δεν θα είναι άμεσα αντικινεζικά. Εκεί θα αρχίσει η πραγματική δουλειά.
Ruth Pollard
