Η γνώση είναι ζήτημα θάρρους. Η διαπίστωση δεν είναι δική μου, αλλά την προσυπογράφω, χωρίς, ωστόσο, να παραγνωρίζω ότι επίσης είναι και (οφείλεται σε) πολλά άλλα πράγματα.
Συνήθως αποφεύγω να ασχολούμαι με ζητήματα φιλοσοφικής ή γενικότερης θεωρητικής προβληματικής σε παρόμοιες δημοσιεύσεις μου (κατά βάση δε θα το κάνω και τώρα), αλλά “προκλήθηκα” από κάποιο άρθρο του Κώστα Δουζίνα, βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ και καθηγητή της Πολιτικής και Νομικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, στην “Εφημερίδα των Συντακτών”. [“Πολιτική και σύγκρουση”, Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2017] Στα εισαγωγικά εδάφια του άρθρου ο συντάκτης θέλει να ενημερώσει τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες του για κάποιες εξελίξεις στη σφαίρα της πολιτικής θεωρίας για να τους οδηγήσει μετά στην ουσιαστική επιχειρηματολογία του, περί “πολιτικής και σύγκρουσης”.
Σε αυτά τα εδάφια, ο καθηγητής και βουλευτής, αναφέρεται στο ζήτημα της έννοιας “το πολιτικό”: “Η πρόσφατη πολιτική φιλοσοφία έχει εισαγάγει μια σημαντική διάκριση μεταξύ της “πολιτικής” (la politique, politics) και του “πολιτικού” (le politique, the political) δύο διαφορετικών και αλληλοσυνδεόμενων μορφών άσκησης της εξουσίας. Ο Νανσί, ο Μπαντιού, ο Λακλάου, ο Ζίζεκ, ο Ρανσιέρ, ο Νέγκρι ή ο Μπαλιμπάρ χρησιμοποιούν κάποια μορφή της διάκρισης. Κατά την Chantall Mouffe, η “πολιτική” αποτελείται από τις συνηθισμένες και καθημερινές πρακτικές της πολιτικής δραστηριότητας, απ΄ ό,τι γίνεται γύρω από τη Βουλή, τα υπουργεία, τους κομματικούς μηχανισμούς και τα συνδικάτα.
Το “πολιτικό”, από την άλλη πλευρά, αναφέρεται στον θεμελιώδη τρόπο οργάνωσης του κοινωνικού δεσμού, που χαρακτηρίζεται από βαθιές αντιθέσεις και ανταγωνισμούς. Η πολιτική οργανώνει θεσμούς και πρακτικές και δημιουργεί την τάξη και κανονικότητα της κοινωνίας. Αλλά η κοινωνική ευταξία στηρίζεται στη ριζική αντιπαράθεση και κυριαρχία των ισχυρών που εκφράζεται στο “πολιτικό”, το επίπεδο του βασικού ανταγωνισμού που θεμελιώνει και σταθεροποιεί την κοινωνική συνύπαρξη. Η σύγκρουση εξηγείται με διάφορους τρόπους”.
Η γνώση είναι ζήτημα θάρρους. Και ο Κώστας Δουζίνας φαίνεται ότι αδυνατεί να αναμετρηθεί με τις συνέπειες του κυριότερου δεδομένου στο οποίο προσφεύγει για να επιχειρηματολογήσει: το “πολιτικό”. Όντως “το πολιτικό’ εμφανίζεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στους διανοητές που αναφέρει – δεν τους γνωρίζω επαρκώς και δε με ενδιαφέρουν ιδιαιτέρως, γνωρίζω, ωστόσο, ότι ασκούν μεγάλη επιρροή σε τμήματα της αριστερής πανεπιστημιακής διανόησης της χώρας, μεταξύ των οποίων ευρίσκονται και κάποιοι γνωστοί και φίλοι -, αλλά είναι άκρως παραπλανητικός ο ισχυρισμός της πρώτης φράσεως του κειμένου, ότι δηλαδή “η πρόσφατη πολιτική φιλοσοφία έχει εισαγάγει μια σημαντική διάκριση κλπ.”.
Κατά πρώτον θα ήτο ορθότερο να σχετικοποιήσει την πρόταση, ότι δηλαδή κάποιες κατευθύνσεις στην πρόσφατη πολιτική φιλοσοφία (η σχετικοποίηση δεν αφορά στη διάκριση “συντηρητικής” και “προοδευτικής’ σκέψης, αλλά και την πολυμορφία του πολιτικού στοχασμού και της πολιτικής θεωρίας στην εποχή μας) χρησιμοποιούν την έννοια του πολιτικού. Λέγω χρησιμοποιούν, διότι η εισαγωγή του όρου ούτε νέα είναι, ούτε εφεύρεση των συγκεκριμένων διανοητών της σύγχρονης Αριστεράς. Ο Κώστας Δουζίνας αυτό το γνωρίζει, δεν μπορεί να μην το γνωρίζει, αλλά το αποκρύπτει. Και αυτό διότι η αποκάλυψη της προέλευσης της έννοιας “το πολιτικό” θα δημιουργούσε στον ελληνικό στενοκέφαλο και στενόμυαλο διανοητικό περίγυρο πλείστα όσα προβλήματα. Αυτά θέλει να αποφύγει ο συντάκτης του κειμένου. Έτσι επιχειρεί στο άρθρο μιας εφημερίδας να εξηγήσει στους αναγνώστες/στριες το πρόβλημα “πολιτικής και σύγκρουσης” επί της βάσεως του όρου “το πολιτικό”, αλλά ο ίδιος “δειλιάζει” να αντιμετωπίσει τις πιθανές “συγκρούσεις” που θα προκαλούσε η προέλευσή του, ακυρώνοντας στην πράξη την όποια επιχειρηματολογία του.
Εξηγούμε: Πριν το γαλλικό “le politique” και το αγγλικό “the political” υπήρξε το γερμανικό “das Politische” και αυτό θα δημιουργούσε αναρίθμητες δυσκολίες στον (π)ηθικίζοντα ελληνικό πνευματικό περίγυρο, όπου απουσιάζει και στο πανεπιστημιακό και στο επίπεδο της καθημερινότητας παντελώς η παιδεία των παραγωγικών συγκρούσεων. Ο Κώστας Δουζίνας σε μια προσπάθεια αυτοπροστασίας απέναντι στο σχηματισμό της όποιας αγέλης, απέφυγε επιμελώς να αναφέρει ότι “das Politische” έχει, ήδη από τη δεκαετία του 1920, την πρώτη ρίζα του στις πρωτοφασιστικές διανοητικές συλλήψεις του Carl Schmitt.
Πόσο σθένος και δύναμη θέλει για να αναφέρει δημοσίως ένας αριστερός πανεπιστημιακός και πολιτικός, ότι κάποια τμήματα της σύγχρονης αριστερής διανόησης, γνωστά ονόματα της οποίας απαριθμεί ο ίδιος ονομαστικώς, προσπαθούν να καλύψουν τη διαπιστωμένη έλλειψη πολιτικής θεωρίας στο χώρο της Αριστεράς με την προσφυγή στην εννοιολογία του αντιδραστικού θεωρητικού Carl Schmitt;
Η πρώτη φράση του άρθρου, “η σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία έχει εισαγάγει”, καταδεικνύει τη σχέση του θάρρους με τη γνώση, φανερώνει το φόβο του συντάκτη του άρθρου να μην εκτεθεί στη μήνι του μισογραμματισμένου αριστερού όχλου -υπάρχει και τέτοιος.
Κάποια στιγμή, ωστόσο, θα πρέπει οι εγχώριοι διανοούμενοι, όλων των “αποχρώσεων” να πάψουν να ομιλούν δημοσίως ερήμην της πραγματικότητας, της όποιας πραγματικότητας και, για να παραμείνουμε στο παράδειγμά μας, ο Carl Schmitt είναι μια πολύ οδυνηρή πραγματικότητα στο χώρο του ευρωπαϊκού στοχασμού, διότι η “σκέψη” του αποδεικνύει ότι και ένας “φασίστας”, δύναται να είναι οξύνους.
Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
