“.. (η “Συμβουλευτική”) εκδηλώνει την αμέριστον εμπιστοσύνην, τον σεβασμόν και την αγάπην του σώματος προς τον προσωρινόν Πρόεδρον της Ελληνικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας κ. Γεώργιον Παπδόπουλον”
Από Ψήφισμα της Συμβουλευτικής Επιτροπής (1973)
“… παραδίνουμε και τον εαυτόν μας και τας πράξεις μας στην αδέκαστη κρίση των επερχόμενων γενεών”
Νίκος Μέρτζος, αντιπρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής (1973)
Ο Νίκος Μέρτζος σταδιοδρομεί σε νεαρή ηλικία ως δημοσιογράφος και αρθρογράφος της υπερσυντηρητικής αντικομμουνιστικής εφημερίδας Ελληνικός Βορράς. Καθιερώνεται ως χρονικογράφος με τη στήλη “Βορεινά υστερόγραφα” και στα συγκεκριμένα γραπτά του χρησιμοποιεί ένα ψευδολυρικό και πομπώδες ύφος, ενώ το περιεχόμενο των κειμένων του βρίθει από κοινωνικά στερεότυπα και απλουστευτικά σχήματα. Οι τόνοι διατηρούνται χαμηλοί, όταν πραγματεύεται γενικόλογα ζητήματα, αλλά όταν επεκτείνεται στο πολιτικο-κοινωνικό πεδίο δε διστάζει να γίνει αψύς και χυδαίος.
Το περιεχόμενο των “Βορεινών Υστερόγραφων” είναι ένα καλό δείγμα για να εννοήσουμε σήμερα πως αντιλαμβανόταν ένας τύπος συντηρητικής-αντιδραστικής (μικροαστικής) συνείδησης τις αλλαγές που συντελούνταν στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης και, γενικότερα, στην ελληνική κοινωνία. Από τις αντιλήψεις για τις γυναίκες και τον καταπιεσμένο ερωτισμό των ανδρών, την αντιμετώπιση των πρώτων δειγμάτων της ελληνικής εκδοχής της “σιωπηρής επανάστασης” (Ronald Iglehart) και τη μετατροπή του αστικού περιβάλλοντος, την τουριστική πλημμυρίδα και τα πρώτα δείγματα καταναλωτισμού κ.α.
Την περίοδο της δικτατορίας αναλαμβάνει τη διεύθυνση της εφημερίδας “Εσπερινά Νέα” την οποία εκδίδει στη Θεσσαλονίκη το φιλικώς προσκείμενο προς το καθεστώς εκδοτικό συγκρότημα του “Ελληνικού Βορρά”. Το εγχείρημα αποτυγχάνει, αλλά κατά τη διάρκεια του σύντομου βίου του φύλλου τα γραφεία του επισκέπτεται ο τύραννος Γεώργιος Παπαδόπουλος: οικοδεσπότης ο Νίκος Μέρτζος.
Η σχέση με τη δικτατορία θα συνεχισθεί. Ο δημοσιογράφος από τη Θεσσαλονίκη θα εμπλακεί αργότερα στην “Συμβουλευτική”, ένα πολιτικό σώμα το οποίο υποτίθεται συνεπικουρούσε πολιτικώς στη λειτουργία του δικτατορικού καθεστώτος.
Αυτή την περίοδο διατυπώνονται ευθέως και με έκδηλο τρόπο και οι “αντιδυτικοί” φόβοι του δημοσιογράφου. Είναι προφανές ότι η σύμπλευση του Νίκου Μέρτζου με τη δικτατορία των συνταγματαρχών δεν οφείλεται απλώς και μόνον στον αντικομουνισμό του, αλλά και σε μια βαθύτερη αντιδυτική – φασιστικού τύπου- στάση. Ως μέλος, της “Συμβουλευτικής” για παράδειγμα, δε διστάζει να σχολιάσει ενώπιον κοινού του καθεστώτος και στρατιωτικών αρχών, την “ακατέργαστο εισαγωγή ευρωπαϊκών και γενικώς δυτικών αξιών εις την Ελλάδα”, η εισαγωγή των οποίων “όχι μόνον υποβιβάζει τον άγραφον αλλά πολυδύναμον ελληνικόν πολιτισμόν, αλλά και διαστρέφει βασικάς εννοίας του εις την αρχιτεκτονικήν, εις το δίκαιον, εις το εμπόριον, εις την αυτοδιοίκησιν και ακόμη εις την συγκρότησιν του κράτους και την διοίκησιν”. Η επιστροφή – όπως διατείνεται στην ίδια ομιλία σε κάποια Σερραϊκή Πολιτιστική Εταιρεία –“εις τας αξίας του ελληνισμού” είναι πολιτικώς αναγκαία, διότι η αντίθετη εξέλιξη θα έχει ολέθρια αποτελέσματα: “θα εκτρέψει τον εθνικόν χαρακτήρα και θα μεταβάλλει τον περιούσιο λαό των Ελλήνων εις ένα τμήμα της τεχνολογικής μηχανής”. [Ελληνικός Βορράς, Σάββατο 2 Δεκεμβρίου 1972 – για την διείσδυση παρομοίων απόψεων τα τελευταία χρόνια και σε άλλους πολιτικούς χώρους βλ. το άρθρο μου στο Διαδίκτυο: “Από τον Νίκο Μέρτζο στον Ευάγγελο Βενιζέλο και στους 58 >Κεντροαριστερούς<”]
Ο Ν. Μέρτζος, ωστόσο, δεν έχει τη θεωρητική σκευή για ένα πιο συνοπτικό βλέμμα επί της εποχής του και παραμένει εμπειροτεχνίτης στις αναλύσεις του, αλλά ως αντιστάθμισμα διαθέτει την ενεργητικότητα, την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα του κοινωνικού αναρριχητή.
Η “Συμβουλευτική” είναι ευκαιρία ζωής για τον ιδεοληπτικό και φιλόδοξο “δημοσιογράφο” – νομίζω ότι υπήρξε καθ΄ όλη την σταδιοδρομία του αυτό που αποκαλεί ο Β. Φλούσερ, “συνεργάτης εφημερίδας” και όχι “δημοσιογράφος” – ο οποίος πλευρίζοντας το καθεστώς αρχίζει να ξεδιπλώνει τα διάφορα “ταλέντα” του, τα “ταλέντα” όλων εκείνων που υπηρετούν τυραννίες. Με την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος για την κατάργηση του θεσμού της βασιλείας, ο Νίκος Μέρτζος, ως μέλος της “Συμβουλευτικής” αποφαίνεται για τη συγκεκριμένη εξέλιξη: “Το Έθνος εισήλθε, λαμπροφόρον με την ήρεμον σωφροσύνην της βαθείας ιστορικής συνειδήσεως εις νέαν εποχήν. Ζώμεν την Ημέραν Δύο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Και υπό την έννοιαν αυτήν χαιρετίζω ως εναρκτήριον την συνεδρίασιν του Σώματος τούτου [ της “Συμβουλευτικής”, Τ.Ο.], ως έκφρασιν και προφυλακήν βαθυσήμαντον του παλλαϊκού αισθήματος. Η Επανάστασις του Στρατευμένου Λαού ολοκληρώθη και συνεπληρώθη χθες. Και αισθάνομαι ωσάν να βλέπω και να ακούω τον ταχύπουν Οπλίτην του Μαραθώνος, όπου η Δημοκρατία του Ανθρώπου επεβλήθη επί της Δεσποτείας, ακούω και βλέπω τον ταχύπουν εκείνον Οπλίτην της Δημοκρατίας να καταφθάνει από τα παρυφάς του θρύλου και τα βάθη της εθνικής αυτοσυνειδησίας εις το μοναδικόν τούτο Άστυ της Οικουμένης και να αναφωνεί προς την Δημοκρατικήν συνέλευσιν του Λαού.
-Νενικήκαμεν Αθηναίοι”. [ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ, Κυριακή 3 Ιουνίου 1973]
Αυτές οι γελοίες κουβέντες θα αποτελούσαν υλικό για σάτιρα σε θεατρική επιθεώρηση, αλλά, σε καθεστώς φόβου και τρόμου, με παρόμοια περιτυλίγματα φενακιζόταν, από τους ιδεολογικούς παλιάτσους της κατάστασης, η επερχόμενη ηθική και πολιτική καταστροφή της χώρας.
Την περίοδο, κατά την οποία, ο υποτακτικός των τυράννων στην Ελλάδα βλέπει “ολοκλήρωση” και “συμπλήρωση” της “επανάστασεως”, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής διαμηνύει από το Παρίσι όπου διέμενε, μέσω των εφημερίδων, προς τους Έλληνες τους κινδύνους που διατρέχει η χώρα από τους ελιγμούς που επιχειρούσε το καθεστώς των δικτατόρων: “Η Ελλάς διέρχεται οξείαν εθνική κρίσιν και πλησιάζει η ώρα, που θα κληθεί ο κάθε πολίτης να αναλάβει την ευθύνη του. Από την στάσιν του θα εξαρτηθεί το μέλλον της χώρας και συνεπώς και το ιδικόν του μέλλον. Ήδη, η συμπεριφορά της κυβερνήσεως των Αθηνών επήρε μορφήν προκλητικήν. Τον καλεί εις τας κάλπας υπό την σκιά του στρατιωτικού νόμου με τον τύπο τελούντα υπό τας παγίδας ανελεύθερου νόμου, με την αντιπολίτευσιν υπό απαγόρευσιν και χωρίς τας στοιχειώδεις εγγυήσεις δια την αδιάβλητον διεξαγωγήν δημοψηφίσματος. Και τον καλεί όχι δια να εκλέξει την μορφήν του πολιτεύματός του ή τον πρόεδρον της δημοκρατίας, Αυτά τα απεφάσισεν η ιδία δια λογαριασμόν του και τα επέβαλε πραξικοπηματικώς. Τον καλεί απλώς δια να υιοθετήσει την μορφήν της δικτατορίας που του προτείνει και του προτείνει ένα είδος μονοκρατορίας που δεν συναντάται παρά εις ορισμένας χώρας της Λατινικής Αμερικής”. [ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 17 Ιουλίου 1973]
Αλλά ο Νίκος Μέρτζος έχει θέσει προ πολλού άλλους προσωπικούς στόχους και το όποιο συγγραφικό του ταλέντο στην εξύμνηση του καθεστώτος και του αρχιδικτάτορα. Από ομιλία του σε δημόσια συγκέντρωση, που διοργάνωσε το ελεγχόμενο από το καθεστώς Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης σταχυολογούμε μερικούς ύμνους του προς το καθεστώς και τον αρχιτύραννο: “Ο υπερήφανος ελληνικός βορράς, από την θεοφρούρητη τούτη έπαλξη της Μακεδονίας, στέλνει θερμό αγωνιστικό χαιρετισμό αγάπης και αδελφοσύνης σους Πανέλληνες. Και ασπάζεται τον αρχηγό της Επαναστάσεως Γεώργιο Παπαδόπουλο”. “Ο στρατευμένος λαός της Ελλάδος, συνεπλήρωσε και εδικαίωσε την απριλιανήν Επανάσταση. Την κατέστησε Εθνική. Στις ένοπλες δυνάμεις του Έθνους ανήκει η τιμή της πρωτοπορίας”. “Ελληνίδες μητέρες από σήμερα βυζαίνετε στα στήθη σας, με το γάλα της Ελλάδος, τον Ανώτατον Άρχοντα της χώρας. Είναι ο καλύτερος γιός σας. Ζήτω το Έθνος. Ζήτω η Ελληνική Δημοκρατία. Ζήτω ο Γεώργιος Παπαδόπουλος” [ Ελληνικός Βορράς, Σάββατον 9 Ιουνίου 1973]
Με δηλώσεις του από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής καλεί τους Έλληνες να ψηφίσουν “Όχι” στο δημοψήφισμα παρωδία που οργάνωνε το δικτατορικό καθεστώς: “Καθήκον όλων των Ελλήνων είναι να ψηφίσουν “Όχι”. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος δια να προστατεύσουν τας ελευθερίας των και τα συμφέροντα της χώρας”.
“Τα συμφέροντα της χώρας”: ο Νίκος Μέρτζος δεν πούλησε απλώς το τομάρι του στο καθεστώς της τυραννίας, αλλά υπέσκαψε και τα συμφέροντα της χώρας. Και αυτό δεν ξεχνιέται: είναι μέρος της εθνικής προδοσίας…
Υ.Γ.: Το άρθρο αφιερώνεται στη δημοκρατική ευαισθησία του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου και στους βουλευτές του ελληνικού κοινοβουλίου, οι οποίοι δέχονται αδιαμαρτύρητα τον εξευτελισμό κάθε έννοιας ιστορικής μνήμης. Υπενθυμίζω, επίσης, στον κ. Ν. Ι. Μέρτζο ότι ο χαμαιλέων προσλαμβάνει όλα τα χρώματα, εκτός από το λευκό, το χρώμα της αθωότητας.
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
