Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν μπορεί να κοιτά το 2021 ικανοποιημένος, γνωρίζοντας ότι η Μόσχα έχει ενισχύσει την παρουσία της στη Μέση Ανατολή και τη βορειοδυτική Αφρική. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, από την πλευρά του, μπορεί μονάχα να συμπεράνει ότι το Παρίσι χάνει επιρροή σε ολόκληρη την τελευταία περιοχή, κυρίως σε χώρες-πρώην αποικίες της Γαλλίας.
Δύο παράγοντες έχουν αποδυναμώσει τα χαρτιά της Γαλλίας. Η επιλεκτική αποδέσμευση των ΗΠΑ από τα περιφερειακά δρώμενα έχει αποδυναμώσει συνολικά την επιρροή της Ευρώπης στη Βόρεια Αφρική, εν μέσω εσωτερικών διαφορών της ΕΕ, κυρίως των εντελώς διαφορετικών πολιτικών Γαλλίας και Ιταλίας στη Λιβύη. Οι νότιοι γείτονες της Ευρώπης περνούν επίσης μία αργή διαδικασία ενίσχυσης της εθνικής τους κυριαρχίας και διαφοροποίησης των συνεργασιών τους στους τομείς της ασφάλειας και της οικονομίας.
Το ξήλωμα της γαλλικής πολιτικής στη Λιβύη και το Μάλι, και η κακή διαχείριση των σχέσεων με την Αλγερία, ενός παίκτη-κλειδί στην περιοχή, απεικονίζουν μια ευρύτερη αποτυχία της Ευρωπαϊκής φαντασίας και μία έλλειψη στρατηγικής σκέψης για την Αφρική.
Η αναθεώρηση των στρατηγικών συμφερόντων, σε μία περιοχή όπου τα νεοαποικιακά στερεότυπα συχνά δείχνουν να υποστυλώνουν τις γαλλικές πολιτικές, είναι ειδικότερα αναγκαία αφότου η Τουρκία, η Κίνα και η Ρωσία — η οποία στο παρελθόν είχε δείξει μικρό ενδιαφέρον για την περιοχή — επεκτείνουν ενεργά τα οικονομικά, εμπορικά και στρατιωτικά τους συμφέροντα. Εν συντομία, οι γαλλικοί διπλωματικοί αλγόριθμοι είναι ξεπερασμένοι.
Οι διαφορές για τη Λιβύη
Αρχικά: Ο ηγετικός ρόλος της Γαλλίας στη στηριγμένη από το ΝΑΤΟ στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη το 2011 δίχασε τη Δυτική Ευρώπη. Η Ιταλία, μια πρώην αποικιακή δύναμη, δεν ήταν χαρούμενη για τον ρόλο που ανέλαβε η Γαλλία ως πρωταγωνιστής της απομάκρυνσης του Μουαμάρ Γκαντάφι. Η μετέπειτα στήριξη της Γαλλίας στον οπλαρχηγό Καλίφα Χάφταρ ενδυνάμωσε τη Λιβυκή διαμάχη και ενθάρρυνε τον αποστάτη στρατηγό στην προσπάθειά του να καταλάβει την Τρίπολη. Η γαλλική θέση επίσης άνοιξε την πόρτα στα ΗΑΕ και τη Ρωσία να αναμειχθούν στην υπόθεση στηρίζοντας τον Χάφταρ.
Αυτό οδήγησε άμεσα στην ανοιχτή παρέμβαση της Τουρκίας στις συγκρούσεις, αρχής γενομένης τον Ιανουάριο του 2020. Η Γαλλία γρήγορα αποδοκίμασε την τουρκική παρέμβαση, παραμένοντας ταυτόχρονα σιωπηλή για τον ρόλο των Αράβων συμμάχων της. Η πολιτική του Μακρόν εξόργισε την Αλγερία, της οποίας οι ηγέτες αντιτίθενται σε παρεμβάσεις στη Βόρεια Αφρική από τρίτες χώρες, εκτός της περιοχής. Συνολικά, η αποτυχία του σχεδίου της Γαλλίας να φέρει στην εξουσία τον Χάφταρ, ζημίωσε την αξιοπιστία της Ευρώπης και την επιρροή της στη σύγκρουση — αφήνοντας τη Ρωσία, την Τουρκία και τα ΗΑΕ επικεφαλής.
Ο Λίβυος πολέμαρχος Καλίφα Χάφταρ μιλά στη Βεγγάζη στις 16 Νοεμβρίου 2021 (AFP)Η εμμονή του Μακρόν με την Τουρκία έχει επεκταθεί και σε άλλους τομείς πολιτικής, όπως όταν πρόσφατα συνέκρινε την «αποικιοποίηση» της Αλγερίας από την Οθωμανική Τουρκία με την αποικιακή εξουσία της Γαλλίας από το 1830 έως το 1962. Στην πραγματικότητα, η Οθωμανική παρουσία ήρθε έπειτα από αίτημα του τοπικού πληθυσμού της Αλγερίας κατά τη διάρκεια της Ισπανικής επεκτατικότητας. Το ξαναγράψιμο της ιστορίας από τον Μακρόν εξόργισε τον πρόεδρο της Αλγερίας αλλά και πρόσωπα της αντιπολίτευσης — η ένωση των αλγερινών αντιμαχόμενων πολιτικών φραξιών ήταν ένα αυτογκόλ της Γαλλίας, που περιέπλεξε τις διμερείς συμφωνίες ασφαλείας.
Στον αντίποδα, η Αλγερία έχει διατηρήσει καλές σχέσεις με άλλα Μεσογειακά ευρωπαϊκά κράτη. Η εθνική της εταιρεία πετρελαίου, Sonatrach, πρόσφατα υπέγραψε συμφωνία έρευνας για πετρέλαιο και φυσικό αέριο με την Ιταλική ENI αξίας 1,4 δισ. δολαρίων, ενισχύοντας μακρόχρονους οικονομικούς και στρατιωτικούς δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών. Οι σχέσεις της Ισπανίας με την Αλγερία παραμένουν επίσης σε ισορροπία, παρά το κλείσιμο του αγωγού αερίου Μαγκρέμπ-Ευρώπης στα τέλη του προηγούμενου έτους.
Οι γαλλικές αντιφάσεις
Οι αντιφάσεις της γαλλικής πολιτικής στην περιοχή είναι απίθανο να ενισχύσουν τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της. Η Αλγερία απορεί με την ανοχή του Μακρόν στους Ρώσους μισθοφόρους στη Λιβύη και, πιθανόν, στο Μάλι μελλοντικά. Η Ρωσία, βασικός πάροχος οπλισμού στην Αλγερία, αντιτάχθηκε στο αλγερινό αντιπολιτευτικό κίνημα Χιράκ όταν αυτό ήταν στο απόγειό του πριν τρία χρόνια, μια πολιτική που μάλλον δεν ήταν υπέρ των γαλλικών συμφερόντων. Επιπρόσθετα, η ανεκτικότητα του Μακρόν στα ΗΑΕ, με τα οποία η Γαλλία πρόσφατα ολοκλήρωσε σημαντικά συμβόλαια οπλισμού, δεν συνάδει με την επιθυμία του Αμπού Ντάμπι να αναθερμάνει τη διένεξη Αλγερίας-Μαρόκου και τον ζήλο του να αναγνωρίσει την «κυριότητα» του Μαρόκου στη διαφιλονικούμενη περιοχή της Δυτικής Σαχάρας.
Πολλοί Δυτικοαφρικανοί ηγέτες πιστεύουν πως η παρεμβατικότητα της Γαλλίας έχει χειροτερεύσει πολλές από τις διενέξεις που στη Δύση συχνά παρουσιάζονται ως «τζιχαντιστές εναντίον όλων» — μια υπεραπλούστευση που δυσχεραίνει την κατανόηση της πολυεπίπεδης φύσης των κρίσεων που μαίνονται στην αχανή περιοχή του Σαχέλ. Στο Μάλι, είναι ξεκάθαρο πως η διαμάχη δεν θα λυθεί μονάχα με στρατιωτικά μέσα — είναι πολύ πιο σύνθετη.
Ενώ κάποιοι στο Μάλι έχουν παροτρύνει τις συνομιλίες με τις ένοπλες οργανώσεις, των οποίων οι στόχοι τείνουν να είναι περισσότεροι τοπικοί και εγκληματικοί παρά θρησκευτικοί ή ιδεολογικοί, το Παρίσι διαφωνεί. Εξ ου και οι δυτικοί σύμμαχοι της Γαλλίας διστάζουν να εμπλακούν στρατιωτικά. Καθώς η Γαλλία μειώνει τα στρατεύματά της στο Μάλι, οι ηγέτες της χώρας μπορεί να μπουν στον πειρασμό να στραφούν στους Ρώσους μισθοφόρους, κάτι που δεν θα έφερνε μακροχρόνια σταθερότητα.
Περισσότερο από ποτέ, οι γαλλικοί αλγόριθμοι πρέπει να προσαρμοστούν στο 21ο αιώνα. Η πλαισίωση μια συνεκτικής στρατηγικής στη βορειοδυτική Αφρική δεν είναι εύκολη υπόθεση σε μία περίοδο όπου οι μακροχρόνιες συμμαχίες και οι μετα-αποικιακές σφαίρες συμφερόντων έχουν δώσει τη θέση τους στην διακρατική διπλωματία. Η Γαλλία κρατά λιγότερα χαρτιά από ό,τι το 2011, και δεν μπορεί να απομακρύνει την αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας και της Ρωσίας με ευχές.
Ποτέ δεν ήταν μεγαλύτερη η ανάγκη μιας σοβαρής στρατηγικής συζήτησης μεταξύ της Γαλλίας, της ΕΕ και της Αλγερίας. Ο Μακρόν έχει προεδρεύσει σε μία πτώση της γαλλικής επιρροής στη Λιβύη. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας σοβαρός επανασχεδιασμός της γαλλικής στρατηγικής σε μία περιοχή στην οποία δεσμεύεται από κοινή ιστορία, πολιτισμό, οικονομικά και ασφάλεια. Αυτό πρέπει να συμβεί σε συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Γερμανία, αν είναι να έχει πιθανότητες επιτυχίας.
*Ο Francis Ghilès είναι ένας από τους κορυφαίους Ευρωπαίους ειδικούς για το Μαγκρέμπ. Senior associate research fellow στο Κέντρο Διεθνών Σχέσεων της Βαρκελώνης, ο Ghilès ειδικεύεται στις τάσεις στους τομείς της ασφάλειας, της ενέργειας και της πολιτικής στη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Μεσόγειο.
Πηγή: info-war.gr
