Τα πιο συζητημένο και πάντα επίκαιρο θέμα για τους εργαζόμενους είναι πότε θα πάρουν σύνταξη, πόσο θα είναι το μηνιαίο ποσό που θα τους καταβάλλεται και η ανησυχία που εκφράζεται από τους νέους αν θα υπάρχουν χρήματα στο ΤΚΑ για να πάρουν σύνταξη. Ένα θέμα το οποίο όταν κάποιος αρχίζει τον εργασιακό του βίο, συνήθως βλέπει ως κάτι με το οποίο θα ασχοληθεί στο μακρινό μέλλον, ωστόσο όσο περνάνε τα χρόνια απασχολεί όλο και πιο πολύ. Στην Ευρώπη επανήλθαν οι έντονες συζητήσεις γύρω από το δημογραφικό θέμα με στόχο την αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού και της ανάγκης για σταδιακή αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης.
Μέχρι πού μπορεί να φθάσει το όριο συνταξιοδότησης είναι κάτι που επανήλθε στο δημόσιο λόγο της Ευρώπης με αφορμή την Γερμανία όπου γίνεται λόγος για επέκταση του ορίου συντάξιμης ηλικίας στα 70 έτη. Στα τέλη του 2021 μόλις 8,3 εκατομμύρια Γερμανοί περιλαμβάνονταν στην πληθυσμιακή κατηγορία 15-24 ετών, δηλαδή ούτε καν ο ένας στους 10. Την ίδια στιγμή ο αριθμός των ηλικιωμένων, άνω των 65 ετών, ξεπερνούσε τα 18 εκατομμύρια. Η δημογραφική τάση δεν μπορεί να ανατραπεί με τις νέες γεννήσεις, ούτε με τη μετανάστευση. Και αυτό θα έχει συνέπειες για το συνταξιοδοτικό σύστημα, το οποίο στη Γερμανία, όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, βασίζεται σε μία διανεμητική λογική (Umlageverfahren), οι τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές είναι εκείνες που χρηματοδοτούν τις σημερινές συντάξεις.
Στην Κύπρο δεν υπάρχει στην παρούσα φάση συζήτηση για το συνταξιοδοτικό και πριν από μερικούς μήνες η πρώην υπουργός Εργασίας Ζέτα Αιμιλιανίδου είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν τίθεται θέμα αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης πέρα από τα 65 έτη. Ο «Φ» συγκέντρωσε στοιχεία σε ποια ηλικία βγαίνουν στη σύνταξη οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι και από την έρευνα αναδεικνύεται ότι κάθε χώρα έχει το δικό της όριο ηλικίας. Υπάρχουν προνομιούχοι σε κάποιες χώρες και δεν υπάρχει ομοιομορφία στο συνταξιοδοτικό σύστημα της Ευρώπης. Πάντως, όσες χώρες σχεδιάζουν αλλαγές στο συνταξιοδοτικό είναι κάτι που γίνεται σε βάθος δεκαετίας και μετά από διάλογο.
Συνταξιούχοι στην Ευρώπη
Συνταξιούχους ετών 65 ετών έχουν οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ προνομιούχοι είναι οι εργαζόμενοι της Λιθουανίας και της Μάλτας που μπορούν να βγουν στη σύνταξη στα 62 έτη. Δύο χώρες που έχουν τους νεαρότερους συνταξιούχους. Στην Κύπρο, στη Δανία, στην Αυστρία, το Λουξεμβούργο και τη Ρουμανία το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση είναι το 65ο έτος. Η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή των ηλικιακών ορίων για σύνταξη στα 67 έτη.
Για μερικές χώρες υπάρχει σχεδιασμός, σε βάθος πενταετίας ή δεκαετίας, το όριο ηλικίας για σύνταξη να αυξηθεί στο 67ο έτος. Σύμφωνα με τα επίσημα όρια συνταξιοδότησης στα κράτη – μέλη της ΕΕ: στην Ιρλανδία τα 66 για άνδρες και γυναίκες, στην Ιταλία τα 66 για άνδρες και 64 για γυναίκες. Στην Πορτογαλία το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση είναι τα 66 για άνδρες και γυναίκες, στην Ισπανία 65 + 3μήνες για άνδρες και γυναίκες και σταδιακή αύξηση στα 67 έως το 2027. Στη Γερμανία είναι τα 65 έτη +3 μήνες και σταδιακή αύξηση στα 67 έως το 2029, στη Γαλλία το 65ο έτος για άνδρες και γυναίκες και σταδιακή αύξηση στα 67 έως το 2023. Στην Ολλανδία το όρια συνταξιοδότησης είναι στα 65 +3 μήνες και σταδιακή αύξηση στα 67 έως το 2024, στην Πολωνία στα 65 + 7 μήνες για τους άνδρες και στα 60 + 7 μήνες για τις γυναίκες και σταδιακή αύξηση στα 67 για άνδρες έως το 2020 και εξίσωση ορίων γυναικών έως το 2040.
Στο Βέλγιο το όριο συνταξιοδότησης είναι τα 65 έτη, στη Βρετανία για τους άνδρες είναι το 65 έτος και για τις γυναίκες το 62ο έτος + 4 μήνες. Στόχος είναι η αύξηση στο 65ο έτος για γυναίκες έως το 2018 και στο 68ο έτος έως το 2046 και για τα δύο φύλα. Στη Βουλγαρία είναι τα 64 έτη + 4 μήνες για τους άνδρες και για τις γυναίκες τα 61 έτη + 4 μήνες. Στη Σλοβενία το όριο συνταξιοδότησης είναι τα 64 έτη +4 μήνες για άνδρες και γυναίκες. Στην Εσθονία το 63ο έτος και σταδιακή αύξηση στα 65 έως το 2023, στη Λιθουανία τα 63, 2 έτη για τους άνδρες και 61,4 έτη για γυναίκες και σταδιακή αύξηση στα 65 έτη έως το 2026.
Σκανδιναβική ευελιξία
Αξιοσημείωτο είναι το καθεστώς που ισχύει για τις Σκανδιναβικές χώρες. Για τη Νορβηγία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία τα όρια είναι ευέλικτα, κάτι που σημαίνει ότι κάποιος ή κάποια μπορεί να συνταξιοδοτηθεί σε ένα διάστημα ετών που για τη μεν Νορβηγία είναι μεταξύ 65 και 75, με μέσο όρο τα 67, για τη Σουηδία μεταξύ 61 και 75, με μέσο όρο τα 65 έτη, και για τη Φινλανδία μεταξύ 63 ετών και 3-6 μηνών έως 68, με μέσο όρο τα 65 έτη. Προσοχή όμως. Για τη Νορβηγία, προκειμένου κάποιος να συνταξιοδοτηθεί σε ηλικία κάτω των 67 ετών, πρέπει να έχει κατοχυρώσει ένα αξιοπρεπές ποσό σύνταξης, διαφορετικά δεν μπορεί να κάνει χρήση του ευέλικτου ορίου και πρέπει να περιμένει ώς τα 75.
Συνταξιούχοι και ΤΚΑ
Στην Κύπρο λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, η αναλογία των συνταξιούχων προς αυτούς που συνεισφέρουν στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων υπολογίζεται το 2060 να είναι 1:2 αρκετά μειωμένη από ό,τι σήμερα που είναι 1:3,3. Αυτό το στοιχείο σε συνάρτηση με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι παράμετροι που θα πρέπει συχνά να αξιολογούνται, καθότι είναι από τους βασικούς δείκτες που επηρεάζουν ένα συνταξιοδοτικό σύστημα. Οι συνταξιούχοι αποτελούν μια συνεχώς αυξανόμενη κατηγορία πληθυσμού, η μόνη που αυξάνεται σε αριθμό, και οι οποίοι συνήθως δεν αποταμιεύουν, κυρίως καταναλώνουν. Επομένως η καλή τους οικονομική κατάσταση βοηθά την κατανάλωση, τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων και γενικά την οικονομία.
Προσδόκιμο ζωής και αναθεωρήσεις ανά διαστήματα
Πολλές χώρες, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Αρχής, έχουν υιοθετήσει έναν μηχανισμό που συνδέει την ηλικία συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής, ενώ για τις περισσότερες η αναθεώρηση των ορίων που δε σχετίζεται απαραίτητα με τα δημοσιονομικά αλλά και με τη γήρανση του πληθυσμού. Στην Τσεχία, για παράδειγμα, οι αλλαγές στο προσδόκιμο ζωής παρακολουθούνται κάθε πέντε χρόνια και αναλόγως τροποποιούνται οι αποφάσεις που αφορούν στο συνταξιοδοτικό.
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης υπάρχουν ειδικές προβλέψεις για τις μητέρες ανάλογα με τα παιδιά που έχουν, ή τα έτη κατά τα οποία ήταν ασφαλισμένοι. Επίσης, σε χώρες όπως το Βέλγιο και η Αυστρία υπάρχει η πρόβλεψη της πρόωρης συνταξιοδότησης αν τα έτη εργασίας που έχει ο κάθε ασφαλισμένος είναι αρκετά ώστε να το επιτρέπουν. Στη Μάλτα, για παράδειγμα, αν ο εργαζόμενος έχει ασφαλιστεί για 35 συναπτά έτη, μπορεί να πάρει σύνταξη στα 61.