Η διεύρυνση με Αίγυπτο και Ιράν, η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, και η στροφή της Κίνας με νέο αναπτυξιακό ]αφήγημα σε Ασία και Νότο
Μία νέα πολυμερής παγκόσμια τάξη πραγμάτων αναμένεται να αναδυθεί από τις στάχτες του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο κόσμος που γνωρίζουμε θα αλλάξει διά παντός, καθώς νέες δυνάμεις αμφισβητούν τόσο σε γεωπολιτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο οικονομίας τη νέο-αποικιακή μονοκρατορία των ΗΠΑ που βασιζόταν στο δολάριο ως κύριο νόμισμα διενέργειας των διεθνών συναλλαγών αλλά και στους «κανόνες» της διεθνούς τάξης όπως ερμηνεύονταν μονομερώς από τις ΗΠΑ.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός πολυπολικού κόσμου τον οποίο κυοφορούν οι διεθνίες εξελίξεις, σύμφωνα με μελέτη του International Relations and Asian Studies;
Στις 7 Δεκεμβρίου 2022, χαρακτηριστικά, η Αίγυπτος επικύρωσε τη συμμετοχή της στη Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης (New Development Bank NDB) — μια πολυμερή αναπτυξιακή τράπεζα (MDB) που ιδρύθηκε το 2015 υπό την άμεση καθοδήγηση της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής (BRICS).
Ακολούθησε η Αίγυπτος μετά την αποδοχή του Μπαγκλαντές, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Ουρουγουάης το 2021.
Την ίδια ώρα, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την ενδυνάμωση των BRICS σε ένα νέο πλαίσιο διαμόρφωσης των διεθνών σχέσεων.
Ήδη το ενδιαφέρον χωρών με ειδικό βάρος στην περιοχή της Ασίας και του Νότου για ένταξη στους BRICS δημιουργεί νέα δεδομένα ενώ επί τάπητος έχει τεθεί και η αμφισβήτηση διεθνών θεσμών, όπως το δολάριο, ως νομισματικό… κανόνα γοα τα συναλλαγματικά διαθέσιμα, αλλά και οργανισμών που διαδιαμάτισαν κεντρικό ρόλο στον μεταπολεμικό κόσμο όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα.
Τους BRICS απαρτίζουν Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική ενώ μία σειρά από χώρες από Ιράν, Σαουδική Αραβία αλλά και Αργεντινή έχουν εκφράσει ζωηρό ενδιαφέρον για την ένταξή τους.
Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η επίσκεψη του Ιρανού προέδρου Ebrahim Raisi στην Κίνα, που αναλαμβάνει σημαντικές πρωτοβουλίες για την επέκταση των BRICS.
Η Κίνα σκοπεύει να διευκολύνει την ένταξη του Ιράν στην ομάδα BRICS δήλωσε ο Raisi σε συνέντευξη Τύπου μετά την επιστροφή του από την Κίνα την Πέμπτη 16 Φεβρουαρόου 2023.
«Είδαμε την προθυμία της Κίνας να βοηθήσει την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν να ενταχθεί στους BRICS και ο υπουργός Εξωτερικών θα παρακολουθήσει στενά το θέμα, ώστε η χώρα μας να μπορέσει να επωφεληθεί από τις δυνατότητες ένταξης σε αυτόν τον διαπεριφερειακό οργανισμό», ανέφερε ο Raisi σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Tasnim.
Ανοίγουν οι πόρτες για το Ιράν
Ο Ιρανός πρόεδρος χαρακτήρισε την επίσκεψή του στην Κίνα ως επιτυχημένη και γόνιμη.
Κατά την επίσκεψη υπεγράφησαν είκοσι μνημόνια συνεργασίας στους τομείς του εμπορίου, της οικονομίας, της ενέργειας, της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Οι δύο χώρες συμφώνησαν ότι η διμερής συνεργασία θα συνοδεύεται από μεταφορά τεχνολογίας.
Σύμφωνα με τον Ιρανό πρόεδρο, το ταξίδι συνάδει με τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει το Ιράν στην ασφάλεια, την οικονομία και το εμπόριο.
Η επίσκεψη του Ιρανού προέδρου στο Πεκίνο πραγματοποιήθηκε από τις 14 έως τις 16 Φεβρουαρίου μετά από πρόσκληση του Κινέζου προέδρου Xi Jinping.
Έργα υποδομής και βιώσιμης ανάπτυξης
Στο πλαίσιο απεγκλωβισμού από τους δυτικούς θεσμούς, η NDB στοχεύει στην «κινητοποίηση πόρων για έργα υποδομής και βιώσιμης ανάπτυξης σε χώρες BRICS και άλλες αναδυόμενες οικονομίες και αναπτυσσόμενες χώρες».
Στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ενός παγκόσμιου δικτύου, η τράπεζα έχει συνάψει συνεργασίες με άλλες πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης και βασικοί εθνικοί και παγκόσμιοι οργανισμοί, όπως η China Construction Bank και ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών.
Από την ίδρυσή της, η NDB έχει υπογράψει 35 Μνημόνια Συναντίληψης με διάφορους θεσμούς, όπως εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες, επιχειρήσεις και ακαδημαϊκό κόσμο.
Από το 2015, η NDB έχει εγκρίνει 84 έργα στους τομείς των μεταφορών, της αστικής ανάπτυξης, της δημόσιας υγείας, της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών, διαχείρισης υδάτινων πόρων και βιώσιμων υποδομών.
Μέχρι στιγμής, όλα τα έργα αφορούν τις χώρες που μετέχουν στη ομάδα των BRICS.
Ωστόσο, δεδομένων των διευρυμένων μελών της NDB και των ελλείψεων επενδύσεων και χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων χωρών για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης υποδομών, η τράπεζα πιθανότατα θα επεκτείνει τις χρηματοδοτικές της δραστηριότητες πέρα από τους BRICS.
Τα κριτήρια συμμετοχής
Θεωρητικά, η ένταξη είναι ανοιχτή σε οποιαδήποτε χώρα πέρα από τους πέντε ιδρυτές.
Αλλά στην πράξη, υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια αποδοχής που πρέπει να διαθέτουν οι χώρες.
Σε μια αδημοσίευτη συνέντευξη, ένας αντιπρόεδρος της NDB εξήγησε τα τρία κριτήρια της Task Force του NDB σχετικά με την επέκταση των μελών.
Αυτό περιλαμβάνει την ανάγκη χρηματοδότησης βιώσιμων έργων υποδομής, σταθερή δέσμευση για πολυμερή προσέγγιση, παράλληλα με μια υγιή αξιολόγηση πιστωτικού κινδύνου και την πολιτική ευθυγράμμιση που δεν θα ανταγωνίζεται κανένα μέλος της NDB.
Επενδυτικό κενό 230 δισ. δολ.
Οι κύριοι παράγοντες που ώθησαν το NDB να καλωσορίσει την Αίγυπτο ως νέο μέλος είναι λιγότερο προφανείς.
Σύμφωνα με έκθεση του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2018, η Αίγυπτος αντιμετωπίζει ένα σημαντικό χρηματοδοτικό κενό υποδομής τα επόμενα 20 χρόνια με συνολικό επενδυτικό κενό 230 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτό, παράλληλα με την ανάγκη της Αιγύπτου για εκσυγχρονισμό, προκάλεσε έναν ανακατεμένο ανταγωνισμό μεταξύ των δυτικών χωρών, της Κίνας και της Ρωσίας.
Η Αίγυπτος δεν μοιράζεται γεωγραφικά σύνορα με καμία χώρα των BRICS.
Αλλά έχει καλές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις τόσο με την Κίνα όσο και με τη Ρωσία.’
Η συμφωνία Ρωσίας – Αιγύπτου που άνοιξε το δρόμο
Το 2018, ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin και ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Abdel Fattah el-Sisi υπέγραψαν μια Συνολική Συνθήκη Συνεργασίας και Στρατηγικής Συνεργασίας.
Ο el-Sisi χαρακτήρισε τη συμφωνία ως ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της συνεργασίας Αιγύπτου-Ρωσίας.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, ο Putin ανακήρυξε την Αίγυπτο ως έναν από τους σημαντικότερους εταίρους της Ρωσίας στην Αφρική και στον αραβικό κόσμο. Καθώς αυξάνονται οι γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας, τα συμφέροντα της Μόσχας στον Παγκόσμιο Νότο – όπως η αύξηση του αριθμού των χωρών που δεν αντιτίθενται στην παραβίαση της κυριαρχίας της Ουκρανίας από τη Ρωσία – δεν μπορούν να υποτιμηθούν.
Οικονομική συνεργασία με την Κίνα
Η Κίνα και η Αίγυπτος είναι επίσης στρατηγικοί εταίροι και έχουν εντείνει την οικονομική τους συνεργασία.
Η Κίνα είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της Αιγύπτου και η Αίγυπτος είναι ο μεγαλύτερος αποδέκτης των άμεσων ξένων επενδύσεων της Κίνας στην Αφρική.
Η Αίγυπτος είναι επίσης η πρώτη χώρα της Μέσης Ανατολής που λαμβάνει οικονομική βοήθεια από την Asian Infrastructure Investment Bank, μια πολυμερή αναπτυξιακή τράπεζα υπό την ηγεσία της Κίνας.
Το Πεκίνο χτίζει ακόμη και μια νέα αιγυπτιακή πρωτεύουσα ως μέρος μιας επένδυσης 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Belt and Road.
Δέσμευση στην πολυμέρεια
Υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τον βαθμό στον οποίο οι BRICS ως ομάδα μπορούν να πλαισιώσουν συζητήσεις σχετικά με τη διεθνή ανάπτυξη και την παγκόσμια διακυβέρνηση.
Η XIV Σύνοδος Κορυφής των BRICS Διακήρυξη του Πεκίνου που έγινε τον Ιούνιο του 2022 επανέλαβε τη δέσμευση της ομάδας για πολυμέρεια μέσω του διεθνούς δικαίου και την πρόθεση να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Ωστόσο, η Διακήρυξη σηματοδοτεί επίσης την πρόθεση των χωρών BRICS να επεκτείνουν την παγκόσμια εμβέλειά τους και την γεωπολιτική τους ισχύ.
Το πράττει κάνοντας αναφορά στην προσέγγιση BRICS Outreach/BRICS+, ένα πλαίσιο που δημιουργήθηκε για «μεγαλύτερη αλληλεπίδραση και συνεργασίες μεταξύ των χωρών του Παγκόσμιου Νότου για τη διαμόρφωση της ατζέντας για την πραγματοποίηση αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία».
Κατά της λέσχης των Παρισίων
Η αποστολή της NDB πλαισιώνεται ως γεφύρωση χάσματος μεταξύ των αναγκών και της χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων χωρών και των κρατών χαμηλού εισοδήματος – κίνηση που θέτει εκποδών.. τη μονοπωλιακή ενασχόληση του ΔΝΤ με αυτό το θέμα και τους δυτικούς εκβιασμούς στα φτωχά κράτη.
Ωστόσο, η περιορισμένη εμπλοκή της με μέτρα παγκόσμιας διακυβέρνησης που αφορούν το μη βιώσιμο χρέος – όπως το Κοινό Πλαίσιο που εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2022 από το G20 με τη Λέσχη του Παρισιού – εγείρει ερωτήματα σχετικά με την πραγματική δέσμευση της NDB για επίλυση του ζητήματος του χρέους.
Το κινεζικό αφήγημα
Η προσέγγιση των BRICS στην παγκόσμια διακυβέρνηση και τη διεθνή ανάπτυξη φαίνεται επίσης πολύ σύμφωνη με το ανπτυξιακό αφήγημα και τα συμφέροντα της Κίνας.
Για την Κίνα, οι BRICS ως ομάδα αντιπροσωπεύουν μια ευκαιρία να προωθήσει το όραμά της για τη μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Ήταν η Κίνα που πρότεινε το μοντέλο συνεργασίας BRICS+, το οποίο οραματίστηκε ως έναν τρόπο «να αντικατοπτρίζονται καλύτερα οι θεμιτές ανησυχίες και οι εύλογες απαιτήσεις των περισσότερων χωρών, ιδιαίτερα των αναπτυσσόμενων χωρών».
Ο ηγετικός ρόλος
Η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων στις Υποδομές θεωρείται το πιο φιλόδοξο έργο της Κίνας για την αλλαγή του status quo της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης.
Αλλά είναι η διευρυμένη ιδιότητα μέλους της NDB που δείχνει εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της Κίνας να προωθήσει τον ηγετικό της ρόλο έναντι της υπό εξέλιξης μεταρρύθμισης της παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Η κοινή ατζέντα των BRICS για τη συνεργασία με χώρες του Παγκόσμιου Νότου μπορεί επίσης να αντιπροσωπεύει τον βασικό άξονα αυτής της στρατηγικής.
Η στόχευση της Κίνας για να ηγηθεί στον Παγκόσμιο Νότο τα επόμενα χρόνια πρόκειται να ενισχυθεί μέσα σε ένα μετα-δυτικό πολυμερές πλαίσιο.
Θα ενισχύσει τον ρόλο των BRICS στη διεθνή ανάπτυξη όσον αφορά την πολιτική, αλλά και την οικονομική και χρηματοπιστωτική συνεργασία — παράγοντες που συχνά υποτιμώνται από τις δυτικές χώρες.
www.bankingnews.gr