Τώρα με τις συζητήσεις για το Κυπριακό, ξαναμπήκαν επί τάπητος τα εθνικά μας θέματα. Αυτός ο όρος έχει καθιερωθεί για τα καλά και τον χρησιμοποιούμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Υπάρχουν άραγε κάποιοι που αμφισβητούν αυτόν τον όρο; Και όμως υπάρχουν. Ανάμεσα τους και ο έγκυρος ιστορικός Γιάννης Γιαννόπουλος, καθηγητής Πανεπιστημίου. Στο αξιόλογο βιβλίο του ”Η εθνική μας τύφλωση” υποστηρίζει πως χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Αυτή η ορολογία είναι παρμένη από την γαλλική Ακροδεξιά. Το λεγόμενο ”Σκοπιανό θέμα” γίνεται εθνικό θέμα και όχι ένα πρόβλημα εξωτερικής πολιτικής που θα μπορούσε να λυθεί σε μια βραδιά από μια ομάδα επαγγελματιών – διαπραγματευτών. Ούτε η ”Δημοκρατία της Μακεδονίας” (με αυτό το όνομα έχει αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα) μας απειλεί ούτε εμείς αυτήν τη χώρα. Και οι πρώτοι που την αναγνώρισαν ήταν οι Έλληνες επιχειρηματίες που εγκαταστάθηκαν από την πρώτη στιγμή εκεί. Αμφισβητούμε τον πατριωτισμό τους;
Και μια και το ‘φερε η κουβέντα, τελικά τι σημαίνουν οι όροι ”έθνος” και ”πατρίς”; Όπου και να ψάξει κανείς δεν θα βρει ούτε διεύθυνση, ούτε τηλέφωνο, ούτε ηλεκτρονική θυρίδα. Και φυσικά δεν υπάρχει υπουργείο με αυτά τα ονόματα. Ούτε καν μια υπηρεσία που να δίνει πληροφορίες. Εντούτοις μας καλούν να πεθάνουμε για την πατρίδα για να υπερασπίσουμε τα ιδανικά του έθνους. Αλλά τα χαρτιά που μας στέλνουν είναι από μια υπηρεσία του κράτους. Και εύλογα προκύπτει το ερώτημα και μια αναπόφευκτη σύγκριση με την Εκκλησία (της όποιας ομολογίας). Ο Θεός, που βρίσκεται στο επέκεινα και είναι άρρητος, άγνωστος και απροσπέλαστος για τον ανθρώπινο νου, αντιπροσωπεύεται στη γη από κάποιο ιερατείο που αυτό μόνο γνωρίζει ποιες είναι οι βουλές του Μεγαλοδύναμου. Όποια άλλη ερμηνεία είναι αίρεση. Ακόμα και η Ζαν ντ’ Αρκ, που αργότερα έγινε Αγία, κάηκε στην πυρά γιατί είχε μια απευθείας σύνδεση με τον Πανάγαθο.
Με αυτά τα κριτήρια ”έθνος” και ”πατρίδα” είναι μεταφυσικές έννοιες των οποίων το κράτος έχει την αποκλειστική αντιπροσωπεία και τις ερμηνεύει κατά το δοκούν. Άλλη πατρίδα του φασίστα Ι. Μεταξά και άλλη αυτή του Ελ. Βενιζέλου. Και οι δυο ήταν αρχηγοί κράτους. Ποια ερμηνεία ήταν η σωστή;
Αλλά υπάρχει και μια ιστορική εξήγηση του κοινωνικού φαινομένου που λέγεται έθνος και πατρίδα, την οποία έχει ενδιαφέρον να δούμε. Και ας πάρουμε τη δικά μας περίπτωση. Μιλάμε για την τρισχιλιετή ιστορία μας. Σαν εδώ και τριάντα αιώνες να είχαμε την ίδρυση του ελληνικού κράτους που άντεξε στις αλλεπάλληλες κατακτήσεις (Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Οθωμανοί), εξεγείρεται με την Επανάσταση του 1821 και αποτινάζει τον οθωμανικό ζυγό για να γίνει ανεξάρτητο και ελεύθερο κράτος. Και με αερογέφυρα συνδέεται με τους αρχαίους προγόνους μας, βρίσκουμε τις ρίζες μας και συνεχίσουμε τον πολιτισμό τους. Οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί και οι Οθωμανοί μας άφησαν ανεπηρέαστους. Αυτό είναι ακόμα και το κυρίαρχο εθνικό μας αφήγημα, που δίνει τροφή σε κάθε εθνικισμό και φασισμό, που κάνει τους Έλληνες ανώτερη φυλή και περιούσιο λαό.
Αλλά η ιστορική έρευνα μας λέει άλλα. Με την επικράτηση του χριστιανισμού, η λέξη Έλληνας έγινε ταυτόσημη του ειδωλολάτρη, του αιρετικού και του άθεου. Κανένας Βυζαντινός αυτοκράτορας δεν υποστήριξε πως συνεχίζει το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός και η συστηματική καταστροφή των αρχαίων μνημείων. Εξ ου και ο ταλιμπανισμός και η συστηματική καταστροφή των αρχαίων μνημείων. Μπορεί κάποιοι Βυζαντινοί λόγιοι να ασχολήθηκαν με την αρχαία ελληνική παιδεία. Αλλά αυτή δεν έφτασε ποτέ στον λαό, που θεωρούσε τους Έλληνες σαν κάτι μυθικό, μακρινό και οπωσδήποτε ξένο σε αυτούς. Έπρεπε να περιμένουμε τον 18ο αιώνα, όταν άρχισε η Ευρώπη να ανακαλύπτει την αρχαία Ελλάδα. Με την καθ’ ημάς λόγια παιδεία γίνεται μια σταδιακή ανακάλυψη της αρχαίας κληρονομιάς που συντελεί τα μάλα στην εθνική αφύπνιση. Ο Ρήγας θα τυπώσει μια χαλκογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου γιατί παραλλήλιζε Οθωμανούς και Πέρσες. Αλλά δήλωνε: ”Δεν έχω τους αρχαίους δικούς μου”. Και ο Κοραής μιλάει για την προϋπόθεση της ελληνικής χειραφέτησης, τον εξελληνισμό, δηλαδή τη σύνδεση του νεότερου ελληνικού πολιτισμού με τον αρχαίο – κατά κάποιο τρόπο ως ιδεολογία της Ελληνικής Επανάστασης – για τη δημιουργία ενός δημοκρατικού κράτους – έθνους (ενδεικτικά αναφορών του Ι.Θ Κακρίδη, Κ.Θ Δημαρά, Α. Αγγέλου, Π. Κιτρομηλίδη, Π. Κονδύλη κ.α που μελέτησαν διεξοδικά αυτό το θέμα).
Με αυτήν τη έννοια, το έθνος, [που συγκροτεί μια άλλη ταυτότητα στο πλαίσιο μια αυτοκρατορίας], είναι μια επαναστατική ιδεολογία. Και στην περίπτωση που αποβεί νικηφόρα αυτή η εξέγερση, τότε αποκτάμε και πατρίδα. Σε ποιον ανήκουν όλα αυτά; Στο κράτος ή στον λαό; Στην περίπτωση που ανήκουν στο κράτος, τότε έχουμε πάλι έναν υπόδουλο λαό. Πατρίδα και έθνος είναι λαϊκή υπόθεση.
Δε θέλω να σχολισω τις απόψεις του Π. Κοροβέση εδώ-που σε μεγάλο βαθμό δε με βρίσκουν σύμφωνη-.Θέλω μόνο να αναφερθώ σε μια μικρή λεπτομέρεια,ένα θέμα κουλτούρας,που οι περισσότεροι θα τη βρουν χωρίς καμιά σημασία,ωστόσο δεν είναι έτσι.Λοιπόν η Ζαν Ντ’Αρκ δεν ισχυρίστηκε ότι συνομιλούσε με τον Ύψιστο,αλλά με διάφορους αγίους.Το να λέει κάποιος,ότι συνομιλεί με το Θεό,είναι τουλάχιστο πάρα πολύ προβληματικό-δε λέω κάτι άλλο,για να μην είμαι απόλυτη-.Πάντως σε μια τέτοια περίπτωση,εύκολα θα πήγαινε ο νους μας στο ότι η Ζαν ήταν κοινή ψεύτρα ή στην καλύτερη περίπτωση φαντασιόπληκτη.Κάπως αλλιώς είναι με το πνεύμα ανθρώπων.Μόλις διάβασα για ένα θεατρικό έργο,όπου κάποιος δηλώνει,ότι συνομιλεί με τον Αισχύλο.
Για να εξηγηθώ πιο καθαρά.Ορισμένες φορές η λεπτομέρεια κά νει τη διαφορά.Να μην εξισώνομε τη Ζαν Ντ’Αρκ,που συνομιλούσε με κάποιους αγίους,για να σώσει το λαό της-κ τον έσωσε-,με έναν Έλληνα πρωθυπουργό-ονόματα δε λέμε-που συνομιλούσε με το Θεό,για να μας σώσει,και είδαμε το αποτέλεσμα.
Aν υποθέσουμε βέβαια ότι έχουμε μικρότερη σχέση με τους αρχαίους μας προγόνους απ’όση έχουν οι σημερινοί Κινέζοι με τους δικούς τους[κι ας λέει ο Βούδας ό,τι θέλει]…ή αν υποθέσουμε ότι η Αγία Ρωμαική Αυτοκρατορία του γερμανικού έθνους ήταν όντως γερμανική, ή αν δεχτούμε ότι οι σύγχρονοι Άγγλοι είναι απευθείας απόγονοι αυτών που κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους,τότε ναι,έχουμε πρόβλημα ταυτότητας…
Κάποια σχέση μάλλον έχει ο Πλήθων με τον Αλέξανδρο,τώρα τί σχέση μπορεί να έχει ο Πιρί Ρέις με τον Ερντογάν,ο Harold με τον William ή ο Πρώτος με τον Ιούλιο Καίσαρα,όπως και ο Βερσιγγετορίξ με τον Clovis,είναι απορίας άξιο,συγκριτικά και διαχρονικά πάντα…Ποιος φοβάται την σύγκριση?
Ξαναδιαβάζοντας τώρα αυτή την ανάρτηση,βρίσκω τον τρόπο σκέψης πολύ αλόκοτο.Είναι δυνατόν,να υφίσταται τόσα χρόνια τώρα το λεγόμενο “Σκοπιανό”,χωρίς να υπάρχει ένα πραγματικό επίδικο; Η εντύπωση που έχω,εγώ πάντως διαμορφώσει όλο αυτό το μεγάλο διάστημα είναι,πως όχι μόνο υπάρχει ζήτημα,πράμμα αυτονόητο στη βάση της λογικής,αλλά το χειρότερο,δεν έχει τολμίσει ακόμα κανείς να το ξεστομίσει με τ’ όνομά του.Και αυτό είναι τελικά,που κάνει πολλούς να μπερδεύονται.Αλλά όχι κ να λέγεται,πως μπορεί να λυθεί το πρόβλημα σε μια μέρα! Γιατί αν μπορούσε,ασφαλώς κ θα είχε λυθεί.Και το να μη συντρέχει απειλή στο τώρα,σε σχέση με ένα ( οποιοδήποτε) ζήτημα,δεν πάει να πει,ότι δεν μπορεί να συντρέξει απειλή στο μέλλον,λόγω κακού χειρισμού.Μετά είναι κ το άλλο ακατανόητο: Γιατί πρέπει να είναι πέραν από κάθε αμφισβήτηση ο πατριωτισμός κάποιων επιχειρηματιών;
Παρακάτω είναι το άλλο,το σχετικό με τους όρους έθνος κ πατρίδα.Σα να λέει δηλαδή,ότι για να υφίστανται οι έννοιες,πρέπει να έχουν διεύθυνση,τηλέφωνο κ ταχυδρομική θυρίδα κ ακόμα υπουργείο κ υπηρεσία που να δίνει πληροφορίες! Το ότι η κρατική εξουσία επικαλείται σε διάφορες περιστάσεις την έννοια του έθνους,δεν υποχρεώνει εξ άλλου κανένα,να συμφωνήσει αυτόματα με τις απόψεις της.Μα αυτό γίνεται κ στην καθημερινή μας ζωή κάθε λίγο,να επικαλείται ο ένας κι άλλος διάφορες έννοιες,όπως δημοκρατία,λαϊκή βούληση,κοινωνία,δικαιοσύνη κλπ.Μήπως αυτό τις αναιρεί;
Καμιά σχέση δε βλέπω,να έχουν οι παραπάνω έννοιες κ άλλες ανάλογες,με τη μεταφυσική κ τη θρησκεία,εκτός βέβαια αν θελήσει κανείς,να κάνει δόγμα την ανάθεσή κατ’ αποκλειστικότητα στο κράτος,της αντιπροσωπείας κ της ερμηνείας τους.