Η μονιμότερη αντιμετώπιση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο έφτασε στο τέλος του 2022 στο αστρονομικό ποσό των 20,15 δισ. ευρώ, μπορεί να γίνει η μεγαλύτερη δημοσιονομική πρόκληση για την κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές της 25ης Ιουνίου.
Η άνοδος του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών κοντά στο 10% του ΑΕΠ την προηγούμενη χρονιά ήταν σε μεγάλο μέρος συγκυριακή. Οφειλόταν κυρίως στην εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, που κόστισαν περίπου 6,5 δισ. ευρώ, δηλαδή 3,3% του ΑΕΠ. Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι το ισοζύγιο τρεχουσών είναι κρυφή πληγή για την οικονομία. Παρά την τελείως διαφορετική συγκυρία για την οικονομία, τα αποτελέσματα του 2022 ξύπνησαν εφιάλτες του 2008, όταν το έλλειμμα τρεχουσών είχε φτάσει τα 36,5 δισ. (15,1% του ΑΕΠ).
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννης Στουρνάρας, επισημαίνει την ανησυχητική εξέλιξη για το ισοζύγιο σε κάθε του αναφορά για την οικονομία. Η Κομισιόν δεν παρέλειψε να περιλάβει στην τελευταία έκθεση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, και στις “ακραίες δημοσιονομικές ανισορροπίες” που παρουσιάζει η Ελλάδα, το πολύ μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Τούτο παρότι παραδεχόταν ότι θα έχει μια σημαντική αποκλιμάκωση το 2023 στο 7,3% του ΑΕΠ, από 9,7% του ΑΕΠ το 2022. Εξηγώντας τον κίνδυνο, τόνιζε ότι το υψηλό έλλειμμα συντείνει στη συνεχή αύξηση του εξωτερικού χρέους της χώρας, ενώ επιβραδύνει και την αύξηση της διεθνούς επενδυτικής της θέσης.
Το πρόβλημα για το 2022
Το πρόβλημα ενός υψηλού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών είναι ότι φανερώνει ότι η χώρα είναι απολύτως εξαρτημένη από εισαγωγές και άρα, ως οικονομία, είναι εκτεθειμένη όχι μόνο σε μεγάλο εξωτερικό χρέος, αλλά και σε διεθνείς κρίσεις. Τρανό παράδειγμα τούτου αποτελεί η πρόσφατη ενεργειακή κρίση, κατά την οποία η Ελλάδα πλήρωσε βαρύτερο τίμημα από άλλες χώρες, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η μη ικανοποιητική εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων (αιολική, ηλιακή ενέργεια) για την παραγωγή ηλεκτρισμού, με αποτέλεσμα το ενεργειακό μείγμα για την παραγωγή ηλεκτρικού να αποτελείται κυρίως από το φυσικό αέριο. Ο δεύτερος είναι ότι η χώρα, εκτός από το φυσικό αέριο, έχει ακόμη πολύ μεγάλη εξάρτηση (περίπου κατά 47%) από το πετρέλαιο και τα τελικά προϊόντα του. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να πληρώνει πολύ ακριβά την ενέργεια που καταναλώνουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις για οικιακή χ ρήση, θέρμανση, ψύξη και μεταφορές.
Το μείγμα των εισαγωγών-εξαγωγών
Το μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών αφορά κυρίως το έλλειμμα στο ισοζύγιο αγαθών (δηλαδή τις εισαγωγές μείον τις εξαγωγές αγαθών), που έφτασε το 2022 στο τερατώδες ποσό των 39,06 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου 19,5% του ΑΕΠ, με πρωταγωνιστή την άνοδο των τιμών των καυσίμων.
Η δε αναλογία της αξίας εισαγωγών-εξαγωγών είναι επίσης ενδεικτική της κατάστασης. Το 2022 το σύνολο των εισαγωγών αγαθών ήταν 92,5 δισ. ευρώ, ενώ το σύνολο των εξαγωγών 53,5 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, το μεγαλύτερο μερίδιο στις εισαγωγές καταλαμβάνουν για το 2022 (ποσοστό 68,4%) ενδιάμεσα αγαθά, που περιλαμβάνουν βιομηχανικές προμήθειες, εξαρτήματα και καύσιμα.
Στα κεφαλαιουχικά αγαθά το σχετικό μερίδιο σε αξία εισαγωγών μειώθηκε από το 16,6% το 2008 στο 10,5% το 2019, με περαιτέρω εξασθένιση το 2022 στο 9,6%. Η μείωση μεταξύ 2008 και 2019 προήλθε από τη μεγάλη υποχώρηση του μεταφορικού εξοπλισμού για τη βιομηχανία, αλλά και τη μείωση του μεριδίου των κεφαλαιουχικών αγαθών (μηχανήματα, κ.ά.).
Μεγάλο τμήμα από τις εισαγωγές αφορά καταναλωτικά αγαθά. Μεταξύ 2008 και 2019 καταγράφεται σταθερό μερίδιο στην κατηγορία των καταναλωτικών αγαθών, κοντά στο 28% των συνολικών εισαγωγών, με πτώση όμως μέχρι το 2022, κοντά στο 22%. Η μείωση αυτή προέρχεται κυρίως από τα μη διαρκή αλλά και τα διαρκή καταναλωτικά αγαθά, όπως και από τρόφιμα και ποτά.
Οι επενδύσεις αυξάνουν ανάπτυξη και έλλειμμα
Σε ό,τι αφορά τα ενδιάμεσα και τα κεφαλαιουχικά αγαθά, οι εισαγωγές θα συνεχίζουν να αυξάνονται, όσο συνεχίζουν να αυξάνονται σημαντικά και οι επενδύσεις. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης 2023-2026, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των επενδύσεων για την περίοδο 2025-2026 θα είναι περίπου 8,5%. Ωστόσο μαζί με τις επενδύσεις θα συνεχίσουν να αυξάνονται και οι εισαγωγές, οι οποίες είναι απαραίτητες για να υλοποιηθούν οι επενδύσεις. Η ελπίδα είναι τα χρήματα που θα εισρεύσουν στην οικονομία να διατεθούν έτσι ώστε να αλλάξουν σταδιακά το παραγωγικό μοντέλο της χώρας, δημιουργώντας περισσότερες και υψηλής προστιθέμενης αξίας εξαγωγές, ώστε το εμπορικό ισοζύγιο να ισοσκελιστεί σε κάποιο μελλοντικό χρόνο.
Η ευκαιρία του ΤΑΑ και του ΕΣΠΑ
Η ευκαιρία να επιταχυνθεί κατά περίπου μια 10ετία η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου δίνεται από τους κοινοτικούς πόρους συνολικού ύψους 57 δισ. ευρώ, τους οποίους εξασφάλισε ή μπορεί να εξασφαλίσει σύντομα η Ελλάδα από το Ταμείο Ανάκαμψης (30,4 δισ. + 5,8 δισ. από το REPowerEU) και το ΕΣΠΑ 2021-2027, από το οποίο περιμένουμε άλλα 20,7 δισ. ευρώ.
Στην κατεύθυνση της βελτίωσης του ενεργειακού μείγματος για το σύνολο της οικονομίας, της μείωσης του ενεργειακού κόστους και των εκπεμπόμενων ρύπων μέσα από τις δύο βασικές κοινοτικές πρωτοβουλίες, έχουν δρομολογηθεί επενδύσεις συνολικού ύψους περίπου 26 δισ. ευρώ μέχρι και το 2029, από τις οποίες 21 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και 5 δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ.
Επίσης έχουν προγραμματιστεί επενδύσεις ψηφιοποίησης του κράτους και του ιδιωτικού τομέα συνολικού ύψους 4,3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,3 δισ. με ενίσχυση από το Ταμείο Ανάκαμψης και 2 δισ. μέσω του νέου ΕΣΠΑ.
Ακόμα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι προγραμματισμένες επενδύσεις συνολικού ύψους 7,5 δισ. ευρώ για τη βελτίωση της λειτουργίας των επιχειρήσεων, δημόσιες επενδύσεις ύψους 5,3 δισ. ευρώ για κατάρτιση και επανένταξη στην αγορά εργασίας ανέργων και μακροχρόνια ανέργων και ομάδων αποκλεισμένων σήμερα από την αγορά εργασίας.
Αν όλα αυτά τα χρήματα αξιοποιηθούν κατάλληλα, μπορεί να ισορροπήσουν το ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών λίγο μετά το τέλος της 10ετίας.
Nuntiusweb