Μετά το σκοτάδι της νύχτας, αναπόφευκτα, έρχεται το φως της ημέρας
Ηγετική μορφή του διεθνούς τροτσκιστικού κινήματος, ο Μιχάλης Ράπτης, ευρέως γνωστός ως Πάμπλο (Michel Pablo), γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 24 Αυγούστου 1911.
Ο Ράπτης, ο οποίος θεωρούσε εαυτόν φορέα του αυθεντικού επαναστατικού μαρξισμού, διετέλεσε επί μακρόν γραμματέας της 4ης Διεθνούς, τηρώντας σαφείς αποστάσεις από το σταλινισμό και τα καθεστώτα του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού.
Το συγγραφικό έργο του Ράπτη, συνυφασμένο με την πολιτική του δράση, χαρακτηρίζεται από την κριτική και δημιουργική προσέγγιση του μαρξισμού, την προσήλωση στις ουμανιστικές αρχές, το όραμα για ένα σοσιαλισμό βασισμένο στην άμεση δημοκρατία και τη γενικευμένη κοινωνική αυτοδιαχείριση, της οποίας υπήρξε ο κύριος θεωρητικός.
Ο Μιχάλης Ράπτης απεβίωσε στην Αθήνα στις 17 Φεβρουαρίου 1996.
Η εφημερίδα «Τα Νέα» είχε επιχειρήσει να συνθέσει το πορτρέτο, να σκιαγραφήσει τη ζωή και το χαρακτήρα του Μιχάλη Ράπτη, όταν αυτός βρισκόταν σε προχωρημένη ηλικία, δύο χρόνια πριν από το θάνατό του.
Το σχετικό δισέλιδο δημοσίευμα (το λεγόμενο «σαλόνι») του φύλλου που είχε κυκλοφορήσει στις 16 Φεβρουαρίου 1994 περιελάμβανε ρεπορτάζ του Δημήτρη Τζάθα (1958-2018) υπό τον τίτλο «Με τον Πάμπλο στα μονοπάτια της ιστορίας».
«ΤΑ ΝΕΑ», 16.2.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Μια ζωή σαν μυθιστόρημα η ζωή του ευπατρίδη επαναστάτη, όπως αυτός χαρακτηρίζεται στο άρθρο των «Νέων», το γεμάτο αφηγήσεις, αναμνήσεις και αποκαλύψεις για εξέχουσες προσωπικότητες και σημαντικά ιστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα.
Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, όμως, είναι κάποια κομμάτια του όλου ρεπορτάζ που αναφέρονται στον πυρήνα της προσωπικότητας του Πάμπλο, στο βαθύτερο εγώ του, στην ψυχοσύνθεσή του και στην κοσμοαντίληψή του. Αυτά επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε εδώ:
«Το θάρρος του σε εκπλήσσει»
Ο γιατρός Σπύρος Μπαφαλούκος γνώρισε τον Πάμπλο το 1974. Βέβαια, ως νεαρός φοιτητής της Ιατρικής τα προηγούμενα χρόνια είχε διαβάσει κείμενά του και είχε ήδη εντυπωσιαστεί: «Σίγουρα επηρεάστηκα από τις πολιτικές του θέσεις για τη γενικευμένη σοσιαλιστική αυτοδιαχείριση και έτσι μπήκα κι εγώ σ’ αυτό το κίνημα», λέει.
Δίχως ίχνος υπερβολής, για τον Σ. Μπαφαλούκο ο Πάμπλο είναι homo universalis. «Δηλαδή», διευκρινίζει, «ένας καθολικός άνθρωπος. Ολοκληρωμένος σαν ιδανικό του πολιτισμού μας. Πάνω του συναντάει κανείς μια εξαιρετική ευφυΐα, πλατιά και βαθιά γνώση, μια εργατικότητα που σπανίζει. Μια συνέπεια και προσήλωση στις αρχές του, καθώς και ένα προσωπικό κουράγιο και θάρρος που εκπλήσσει».
Αυτά τα χρόνια της γνωριμίας τους έκαναν τον Σ. Μπαφαλούκο να ζήσει και προσωπικές στιγμές με τον Πάμπλο: «Θυμάμαι, την πρώτη φορά που πήγα σπίτι του, ήταν μαζί με τη γυναίκα του, την Ελνιώ, όπως την προσφωνεί. Μου έκανε εντύπωση ότι αυτός ετοίμασε να φάμε χωρίς να δεχθεί την παραμικρή βοήθεια. Εγώ τα κάνω όλα, μου εξήγησε».
Ως άνθρωπος ο Μιχάλης Ράπτης —κατά τον Σ. Μπαφαλούκο— έχει βοηθήσει άλλους, όχι κατ’ ανάγκη πολιτικούς και συντρόφους, αλλά αντίθετα ακόμη και πολιτικούς του αντιπάλους: «Να τους βρει γιατρό, να τους συμπαρασταθεί σε προσωπικές τους στιγμές».
Παρ’ όλα τα 82 χρόνια που βαραίνουν την πλάτη του, ο Πάμπλο εξακολουθεί να διακατέχεται από μια εφηβική ζωντάνια: «Είναι εξαιρετικά νέος στη σκέψη. Παρακολουθεί όλες τις εξελίξεις, ακόμη και τις πολιτικές και τις τεχνολογικές, έτοιμος να εκσυγχρονίσει τις θέσεις του».
«ΤΑ ΝΕΑ», 16.2.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Πενήντα επτά χρόνια στο πλευρό του
Πενήντα επτά χρόνια συμβίωσης δεν είναι και λίγα. Ιδιαίτερα όταν αυτά περνούν διά πυρός και σιδήρου, αποκτούν ξεχωριστή σημασία.
Για τον άνθρωπο Πάμπλο η Έλλη Δυοβουνιώτη μιλάει με απλά λόγια. Έτσι όπως το ίδιο απλά ζει όλα αυτά τα χρόνια στο πλευρό του:
«Τον βρίσκω εντάξει. Τίποτ’ άλλο δεν έχω να πω. Αυτό είναι το παν. Σκεπάζει τα πάντα…»
Η σύντροφος στη ζωή και στους αγώνες του Πάμπλο αρνείται να πει για τον σύντροφό της πίσω από την πλάτη του. Επειδή έμαθε να είναι έτσι όλη της τη ζωή:
«Ό,τι έχω να δηλώσω γι’ αυτόν, τα λέω urbi et orbi. Που στα λατινικά σημαίνει και στην πόλη και στον κόσμο. Η ζωή μας ήταν ωραιοτάτη. Όλα ήταν ωραία. Αλλά και σήμερα δεν έχουμε παράπονο. Είναι το ίδιο ωραία».
Τον προσφωνεί άλλοτε Μιχαλιό και άλλοτε Μισλί. Και στην ερώτηση εάν φοβήθηκε, κάποια στιγμή, αυτά τα 57 χρόνια κοινής ζωής, ανασκουμπώνεται, κοιτάζει ευθεία στα μάτια, υψώνει τη φωνή της και λέει:
«Εγώ να φοβηθώ; Αλίμονο. Εγώ είμαι μία Δυοβουνιώτη και θεωρώ πως είναι το πλέον άτιμο πράγμα για έναν άνθρωπο να φοβάται».
«ΤΑ ΝΕΑ», 16.2.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Το «μυστικό» του Πάμπλο
Όλα αυτά τα χρόνια δεν κύλησαν ήρεμα για τον Πάμπλο. Κάθε άλλο μάλιστα. Η ζωή του σ’ ένα τεντωμένο σκοινί. Θα τη ζήλευαν πολλοί. Οι επαναστατικές του αρχές, όλοι το παραδέχονται, συμβαδίζουν απόλυτα με την καθημερινή του πραγματικότητα. Κάπου ξεπερνούν και τα όρια για έναν 82χρονο. Και σ’ αυτή τη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» εξομολογείται το «μυστικό» του:
«Κάποτε, σ’ ένα αεροπλάνο, συνάντησα τον γιατρό Ραζέτα, αρχηγό του απελευθερωτικού κινήματος της Μαδαγασκάρης. Μου έκανε εντύπωση η απροσδιόριστη ηλικία του. Τη μία τον έκανα 50άρη και την άλλη στιγμή 80άρη. Δεν κρατήθηκα και τον ρώτησα σε τι οφείλει αυτές τις αλλαγές. Μία με μιάμιση ώρα την ημέρα περπάτημα, μου απάντησε, πνευματική και σωματική αποτοξίνωση για μία ημέρα κάθε δύο εβδομάδες, και πάντα σκέφτομαι πως μετά το σκοτάδι της νύχτας, αναπόφευκτα, έρχεται το φως της ημέρας. Έτσι κι εγώ, κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής μου ξέρω πολύ καλά ότι θα περάσει».