Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή θα προκαλέσουν ένα σοκ στην προσφορά πετρελαίου χειρότερο από αυτό του 1973, με τον τότε Δ’ Ισραηλινο-Παλαιστινακό Πόλεμο;
Οι ειδικοί λένε κατ΄αρχάς όχι..
Αλλά τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν ακόμη χειρότερα από το 1973 καθώς πέραν από τους κανόνες της αγοράς εμπλέκονται και οι αλλαγές στις γεωπολιτικές ισορροπίες ισχύος…
Πρώτον, η Δύση πλέον δεν έχει τη δυνατότητα της ηγεμονίας στον υπόλοιπο κόσμο και δη στον Παγκόσμιο Νότο καθώς ήδη έχει διαμορφωθεί ένα κύμα χειραφέτησης μετά την επιβολή των κυρώσεων στη Ρωσία για την Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση στην Ουκρανία.
Δεύτερον, η οικονομία των ΗΠΑ, της Γερμανίας και γενικότερα των δυτικών οικονομιών βρίσκεται σε φάση «ομαλής προσγείωσης» σύμφωνα με το θετικότερο σενάριο (τα άλλα κάνουν λόγο για βαθιά ύφεση) και δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει το κόστος της απεξάρτησης από τα ρωσικά ενεργειακά αγαθά και το ενεργειακό σοκ το οποίο ώθησε ανοδικά τις πληθωριστικές πιέσεις.
Τρίτον, η κατάρρευση της ισχύος του «πετροδόλαρου» το οποίο είχε προκύψει από τα σοκ της δεκαετίας του 1970 μετά τη διαπραγμάτευση ενεργειακών προίόντων στα τοπικά νομίσματα, δίνει σημαντικά πλεονεκτήματα στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες να αποτινάξουν την κυριαρχία του δολαρίου και να διαμορφώσουν ένα πολυμερές δίκτυο σχέσεων με τα κράτη της ομάδας των BRICS, η παραγωγική μηχανή των οποίων διψά για πετρέλαιο.
Τέταρτον, η οικονομία της Δύσης απέχει μακράν από το να επιτύχει την «πράσινη» μετάβαση και παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τα συμβατικά καύσιμα για να διατηρήσει τη ανταγωνιστικότητά της.
Η δυσκολη συγκυρία
Τα «Σιδερένια Ξίφη» βγήκαν και όλοι φοβούνται μία ευρύτερη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή.
Tην παραμονή της 50ής επετείου της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης στον κόσμο με τον τότε πόλεμο του Yom Kippur, οι παραλληλισμοί μεταξύ Οκτωβρίου 2023 και Οκτωβρίου 1973 είναι εύκολο να γίνουν: Μια αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισραήλ και οι τιμές του πετρελαίου αυξάνονται.
Τότε ο πόλεμος έφερε την πρώτη παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση με τις τιμές του μαύρου χρυσού να εκτινάσσονται στα ύψη, αφού οι χώρες του Αραβικού Κόλπου προέβησαν σε embargo στις εξαγωγές. Σήμερα η νέα σύγκρουση βρίσκει την αγορά πετρελαίου ήδη σε αναταραχή και τις τιμές κοντά στα 85 δολάρια το βαρέλι.
Θα πρέπει λοιπόν να περιμένουμε μία νέα ενεργειακή κρίση;
Σίγουρα οι εξελίξεις ναρκοθετούν τις ελπίδες για μία συμφωνία με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ που θα εξομάλυνε τις σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ και θα οδηγούσε σε πτώση τις τιμές.
Όταν οι αγορές ανοίξουν τη Δευτέρα 9/10 – ανάλογα και με τις σημερινές εξελίξεις – δεν αποκλείεται να δούμε άλμα των τιμών του πετρελαίου και βαθύ κόκκινο στα ταμπλό των χρηματιστηρίων.
Ο συνολικός αντίκτυπος της επίθεσης στο Ισραήλ από τους παλαιστίνιους μαχητές της Χαμάς πιθανότατα θα είναι περιορισμένος, ειδικοί στον τομέα της ενέργειας στο CNBC την Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2023.
Αυτό υπό την προϋπόθεση ότι η σύγκρουση δεν θα κλιμακωθεί περαιτέρω, επισήμανεν με νόημα.
«Μπορεί να δούμε μια απότομη άνοδο των τιμών του αργού όταν οι αγορές ανοίξουν », δήλωσε στο CNBC η Vandana Hari, διευθύνουσα σύμβουλος της Vanda Insights.
«Θα υπάρξει κάποιο ασφάλιστρο κινδύνου εν όψει των γεωπολιτικών αναταράξεων, έως ότου η αγορά είναι ικανοποιημένη ότι το γεγονός δεν προκαλεί αλυσιδωτή αντίδραση και ότι οι προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου της Μέσης Ανατολής δεν θα επηρεαστούν», είπε ο Hari.
Ο αντίκτυπος στην τιμή του πετρελαίου θα είναι περιορισμένος εάν δεν δούμε τον «πόλεμο» μεταξύ των δύο πλευρών να επεκτείνεται γρήγορα σε έναν περιφερειακό πόλεμο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg…
Ομοιότητες και διαφορές
Η παγκόσμια οικονομία απέχει από ένα αραβικό embargo πετρελαίου που θα τριπλασίαζε την τιμή ενός βαρελιού αργού.
Ωστόσο, θα ήταν λάθος να υποβαθμίσουμε τις πιθανότητες να αντιμετωπίσει η παγκίοσμια οικονομία υψηλότερες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τιμές πετρελαίου.
Το κόστος του αργού Arab Light, με βάση τον πληθωρισμό, απέχει πολύ από τα υψηλά του.
Η κατάσταση είναι ρευστή και για την αγορά πετρελαίου, τα πάντα εξαρτώνται από το πώς θα απαντήσει το Ισραήλ στη Χαμάς, που ξεκίνησε την επίθεση, και στο Ιράν, που συνήθως ασκεί το έλεγχο της παλαιστινιακής ομάδας και από το πόσο διευρυμένη θα είναι η έκταση των εχθροπραξιών.
Ωστόσο, μπορούμε να βγάλουμε μερικά ενδεικτικά συμπεράσματα:
1) Η κρίση δεν είναι επανάληψη του Οκτωβρίου του 1973, αλλά θα μπορούσε να εξελιχθεί ακόμη χειρότερα με ανοικτή την κρίση του Ουκρανικού.
Οι αραβικές χώρες δεν επιτίθενται από κοινού στο Ισραήλ.
Η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Συρία, η Σαουδική Αραβία και ο υπόλοιπος αραβικός κόσμος παρακολουθούν τα γεγονότα από το περιθώριο και δεν τα διαμορφώνουν.
2) Η ίδια η αγορά πετρελαίου δεν έχει κανένα από τα προ-Οκτωβρίου 1973 χαρακτηριστικά.
Τότε, η ζήτηση πετρελαίου αυξανόταν και ο κόσμος είχε εξαντλήσει όλη την πλεονάζουσα παραγωγική του ικανότητα.
Σήμερα, η αύξηση της κατανάλωσης έχει μετριαστεί και είναι πιθανό να επιβραδυνθεί περαιτέρω καθώς τα ηλεκτροκίνητα οχήματα γίνονται πραγματικότητα.
Εντούτοις, η λεγόμενη «πράσινη» μετάβαση την οποία προωθεί η Δύση με την «απανθρακοποίησης της οικονομίας» δεν έχει προχωρήσει και ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής εξαρτάται από το «μαύρο χρυσό».
Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν σημαντική πλεονάζουσα χωρητικότητα που χρησιμοποιούν για να περιορίσουν τις τιμές, εάν βεβαίως το επιλέξουν.
3) Εξίσου σημαντικό, σήμερα, τα κράτη του OPEC δεν φαίνεται προς το παρόν προσπαθούν να αυξήσουν τις τιμές πέρα από μερικά επιπλέον δολάρια.
Το Ριάντ θα ήταν ικανοποιημένο με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου κατά 10-20% υψηλότερα, λίγο πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι από τα 85 δολάρια που είναι σήμερα, αντί να τις ωθήσει περισσότερο από 100% υψηλότερα στα 200 δολάρια το βαρέλι.
Λίγο πριν από το εμπάργκο πετρελαίου του Οκτωβρίου 1973, τα κράτη του OPEC αύξησαν μονομερώς τις επίσημες τιμές του πετρελαίου κατά περίπου 70%.
Γεωπολιτικοί παράγοντες – καθώς το Παλαιστινιακό αποτελεί ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα π.χ. για τη Σαουδική Αραβία – θα μπορούσε να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα και σε εκτόξευση των τιμών.
4) Οι επιπτώσεις θα μπορούσαν ακόμη να έχουν αντίκτυπο στις αγορές πετρελαίου το 2023 και το 2024.
Ο πιο άμεσος αντίκτυπος θα μπορούσε να συμβεί εάν το Ισραήλ καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Χαμάς ενήργησε σύμφωνα με τις οδηγίες της Τεχεράνης.
Σε αυτό το σενάριο, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να αυξηθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Το 2019, το Ιράν έδειξε, μέσω αντιπροσώπων της Υεμένης, ότι είναι σε θέση να πλήξει ένα σημαντικό κομμάτι της ικανότητας παραγωγής πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Θα μπορούσε να κάνει το ίδιο με τα αντίποινα εάν βρεθεί υπό την επίθεση του Ισραήλ ή των Αμερικανών.
5) Ακόμα κι αν το Ισραήλ δεν απαντήσει αμέσως στο Ιράν, οι επιπτώσεις πιθανότατα θα επηρεάσουν την παραγωγή ιρανικού πετρελαίου.
Από τα τέλη του 2022, η Ουάσιγκτον έχει κάνει τα στραβά μάτια στην αύξηση των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου, παρακάμπτοντας τις αμερικανικές κυρώσεις.
Η προτεραιότητα στην Ουάσιγκτον ήταν μια άτυπη εκεχειρία με την Τεχεράνη.
Ως αποτέλεσμα, η ιρανική παραγωγή πετρελαίου έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 700.000 βαρέλια ημερησίως φέτος – η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εφοδιασμού το 2023, πίσω μόνο από τον αμερικανικό σχιστόλιθο. Ο Λευκός Οίκος είναι πλέον πιθανό να επιβάλει τις κυρώσεις
. Αυτό θα μπορούσε να είναι αρκετό για να ωθήσει τις τιμές του πετρελαίου στα 100 δολάρια το βαρέλι, και ενδεχομένως πολυ υψηλότερα – στα 200 δολάρια
6) Η Ρωσία θα ωφεληθεί από οποιαδήποτε πετρελαϊκή κρίση στη Μέση Ανατολή.
Εάν η Ουάσιγκτον επιβάλει κυρώσεις κατά του Ιράν, θα μπορούσε να δημιουργήσει χώρο για τα βαρέλια ρωσικού πετρελαίου, ώστε να κερδίσουν μερίδιο αγοράς και να επιτύχουν υψηλότερες τιμές.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Λευκός Οίκος έκλεισε τα μάτια στις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου είναι επειδή αυτό «πλήγωσε» τη Ρωσία.
Με τη σειρά της, η Βενεζουέλα θα μπορούσε επίσης να επωφεληθεί, με τον Λευκό Οίκο να χαλαρώνει τις κυρώσεις για να μειώσει την πίεση της αγοράς.
7) Η διπλωματική συμφωνία Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ, την οποία πολλοί είχαν τοποθετήσει στις αρχές έως τα μέσα του 2024, είναι ένα «θύμα».
Ακόμα κι αν το Ριάντ είναι πιθανότατα έξαλλο με τη Χαμάς, είναι δύσκολο να δούμε πώς ο πρίγκιπας διάδοχος Mohammed bin Salman θα μπορούσε να προωθήσει τη συμφωνία στο εσωτερικό.
Αυτό, με τη σειρά του, αφαιρεί τη δυνατότητα της Σαουδικής Αραβίας να προσφέρει περισσότερο πετρέλαιο για να βοηθήσει στην ψήφιση της συμφωνίας στην Ουάσιγκτον.
Το άλλο «θύμα» του πολέμου είναι η επαναπροσέγγιση Σαουδικής Αραβίας – Ιράν, η οποία από μόνη της ήταν ένα άλλο πτωτικό στοιχείο για τις τιμές του πετρελαίου.
8) Τέλος, μια βασική διαφορά από το 1973, η Ουάσιγκτον μπορεί να αξιοποιήσει το Στρατηγικό της Απόθεμα Πετρελαίου για να περιορίσει τον αντίκτυπο στις τιμές της βενζίνης – και στα ποσοστά δημοτικότητας του προέδρου Joe Biden.
Εάν οι τιμές του πετρελαίου αυξηθούν λόγω της έντασης στη Μέση Ανατολή, ο Λευκός Οίκος είναι βέβαιο ότι θα αξιοποιήσει τα στρατηγικά του αποθέματα. Αν και βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 40 ετών, τα στρατηγικά αποθέματα εξακολουθούν να έχουν αρκετό πετρέλαιο για να αντιμετωπίσει μια άλλη κρίση.
Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει άλλα προβλήματα, για παράδειγμα το ακριβό αμερικανικό LNG έχει υποκαταστήσει το φθηνό ρωσικό αέριο μέσα από τα του αγωγούς και η Ευρώπη θα μπορούσε να οδηγηθεί σε… ενεργειακή φτώχεια σε περίπτωση περικοπών των αμερικανικών εξαγωγών.
Η γεωπολιτική εμπλοκή
Πέρα από το πόσο η αγορά θα αποτιμήσει τον κίνδυνο και άρα να αυξήσει το ασφάλιστρο κινδύνυο επί των τιμών, αξίζει να σημειωθεί ότι έχει αλλάξει άρδην πρόσφατα διευρυμένη ομάδα των BRICS έχει δει το μερίδιο της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου να αυξάνεται σε ετήσια βάση.
Οι BRICS ελέγχουν πλέον το 40,9% της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου, εξάγοντας εκατομμύρια βαρέλια σε άλλες χώρες κάθε χρόνο, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της OilPrice.
Η παραγωγή πετρελαίου της Ρωσίας αυξήθηκε κατά 1,8% φέτος, παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ.
Η παραγωγή πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας αυξήθηκε κατά 10,8%, ενώ η Κίνα είδε αύξηση κατά 2,9% το ίδιο έτος.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν αύξησαν επίσης την παραγωγή τους κατά 10,4% και 4,6% αντίστοιχα.
Αυτά τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν προφανώς ότι οι BRICS έχουν τη δυνατότητα να κυριαρχήσουν στον τομέα του πετρελαίου τα επόμενα χρόνια – και να αποκτήσουν τη δυνατότητα καθορισμού των τιμών.
Το μερίδιο των εξαγωγών πετρελαίου από τα μέλη BRICS μεταξύ του έτους 2022-2023:
Σαουδική Αραβία – 12,9%
Ρωσία: 11,9%
Κίνα: 4,4%
ΗΑΕ: 4,3%
Ιράν: 4,1%
Βραζιλία: 3,3%
Εάν τα μέλη της ομάδας των BRICS αποφασίσουν να ξεφορτωθούν το δολάριο και να δεχτούν τοπικά νομίσματα για το εμπόριο πετρελαίου αυτό θα σημάνει σημαντικές απώλειες για το αμερικανκό νόμισμα.
Το δολάριο θα μπορούσε να χάσει ζήτησή στις διεθνείς αγορές και να καταστεί λιγότερο ελκυστικό για τους διεθνείς επενδυτές δυσχεραίνοντας τη δυνατότητα των ΗΠΑ να χρηματοδοτήσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματά τους τα οποία διογκώνοντα επικίνδυνα…
Η εξέλιξη θα επηρεάσει άμεσα την οικονομία των ΗΠΑ, η οποία θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε πληθωριστικό σοκ και μαζική ανεργία.
Το επίδικο είναι η ποσότητα του πετρελαίου που θα εμπλακεί στην σύγκρουση…
Τόσο το Ισραήλ όσο και η Παλαιστίνη δεν είναι σημαντικοί παίκτες πετρελαίου, αλλά η σύγκρουση βρίσκεται σε μια ευρύτερη βασική πετρελαιοπαραγωγική περιοχή, επισήμαναν οι αναλυτές στο CNBC, προειδοποιώντας ότι έχει τη δυνατότητα να πυροδοτήσει περαιτέρω.
Η Hari σημείωσε ότι ενώ η σύγκρουση δεν επηρεάζει άμεσα την παραγωγή ή την προσφορά πετρελαίου, εξακολουθεί να βρίσκεται «στο κατώφλι μιας σημαντικής πετρελαιοπαραγωγικής και εξαγωγικής περιοχής».
Το Ισραήλ διαθέτει δύο διυλιστήρια πετρελαίου με συνδυασμένη δυναμικότητα σχεδόν 300.000 βαρελιών την ημέρα. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών των ΗΠΑ (EIA), η χώρα «σχεδόν δεν έχει παραγωγή αργού πετρελαίου και συμπυκνώματος». Τα παλαιστινιακά εδάφη δεν παράγουν πετρέλαιο, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΙΑ.
Έχει τη δυνατότητα να διευρυνθεί σε ένα είδος περιφερειακού πολέμου.
«Ο αντίκτυπος στην τιμή του πετρελαίου θα είναι περιορισμένος εάν δεν δούμε τον «πόλεμο» μεταξύ των δύο πλευρών να επεκτείνεται γρήγορα σε έναν περιφερειακό πόλεμο όπου οι ΗΠΑ και το Ιράν και άλλοι υποστηρικτές των μερών εμπλέκονται άμεσα», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας συμβούλων ενέργειας στη Μέση Ανατολή. Facts Global Energy, δήλωσε στο CNBC ο Iman Nasseri.
Ομοίως, ο Γάλλος επιχειρηματίας και διαχειριστής hedge fund Pierre Andurand είπε ότι δεδομένου ότι το Levant δεν είναι μια μεγάλη πετρελαιοπαραγωγική περιοχή, ο πόλεμος είναι απίθανο να επηρεάσει την προσφορά πετρελαίου βραχυπρόθεσμα.
«Δεν πρέπει να περιμένουμε μεγάλη άνοδο της τιμής του πετρελαίου τις επόμενες ημέρες. Αλλά θα μπορούσε τελικά να έχει αντίκτυπο στην προσφορά και τις τιμές», είπε σε μια ανάρτηση στο X, την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που παλαιότερα ήταν το Twitter.
Ο Andurand είπε ότι τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου είναι χαμηλά και οι περικοπές παραγωγής από τη Σαουδική Αραβία, καθώς και τη Ρωσία, θα οδηγήσουν σε περισσότερες έλξεις αποθεμάτων τους επόμενους μήνες.
«Η αγορά θα πρέπει τελικά να εκλιπαρεί για περισσότερη προσφορά στη Σαουδική Αραβία, κάτι που πιστεύω ότι δεν θα συμβεί κάτω από τα 110 δολάρια για το Brent».
Οι τιμές του αργού πετρελαίου έφθασαν πρόσφατα στο υψηλότερο επίπεδο σε περισσότερο από ένα χρόνο πριν υποχωρήσουν.
Την Κυριακή 8 Οκτωβρίου 2023, η μαχητική ομάδα της Hezbollah του Λιβάνου επιβεβαίωσε ότι εξαπέλυσε επιθέσεις σε τρεις τοποθεσίες στα αγροκτήματα Shebaa – μια λωρίδα γης που βρίσκεται στη διασταύρωση των συνόρων Λιβάνου-Συρίας και των Υψωμάτων του Γκολάν, τα οποία είναι κατεχόμενα από το Ισραήλ.
Η Ισραηλινή Αμυντική Δύναμη επιβεβαίωσε ότι ανταπέδωσε τα πυρά και «χτύπησε την τρομοκρατική υποδομή της Hezbollah ».
Συμπέρασμα: Η συνεχιζόμενη ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση έχει τη δυνατότητα να διευρυνθεί σε περιφερειακές εχθροπραξία γεγονός που θα βυθίσει τον κόσμο σε ένα πρωτοφανές πετρελαϊκό σοκ.
