Συνέντευξη του Michael Hudson, καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Missouri, για το Real News Network και τη δημοσιογράφο Sharmini Peries.
«Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για διεθνή προστασία των οφειλετών», υποστηρίζει ο οικονομολόγος Michael Hudson.
«Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για διεθνή προστασία των οφειλετών», υποστηρίζει ο οικονομολόγος Michael Hudson.
Sharmini Peries: Οι πιο πρόσφατοι οικονομικοί δείκτες δείχνουν ότι η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 0,4% κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2016. Το γεγονός αυτό αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για την Ελλάδα, καθώς οι δανειστές της προσδοκούν ετήσια ανάπτυξη της τάξεως του 3,5%, ώστε να έχει τη δυνατότητα να αποπληρώσει τα δάνεια διάσωσής της. Η Ελλάδα υποχρεούται να καταβάλει 10,5 δις. ευρώ το ερχόμενο καλοκαίρι για την αποπληρωμή του χρέους της, ωστόσο αναμένεται να αδυνατεί να πληρώσει, εάν δεν πάρει μία ακόμη δόση από το πρόγραμμα διάσωσής της, συνολικού ύψους 86 δις. δολλαρίων.
Το εντεινόμενο αδιέξοδο μεταξύ Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δηλαδή των δύο βασικών δανειστών της Ελλάδας, απειλεί να οδηγήσει τη χώρα σε χρεοκοπία και αποχώρηση από το ευρώ. Ταυτοχρόνως, η ελληνική κυβέρνηση, δήλωσε στους δανειστές της, που αποκαλούνται «Τρόικα», ότι δεν πρόκειται να συμφωνήσει σε νέα μέτρα λιτότητας. Σήμερα μαζί μας, προκειμένου να εξετάσουμε προσεκτικότερα την ελληνική κατάσταση, βρίσκεται ο Michael Hudson, διακεκριμένος Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Missouri. Έχει συγγράψει πολλά βιβλία, το πιο πρόσφατο εκ των οποίων είναι το “J Is for JunkEconomics: A Guide to Reality in an Age of Deception” (Σ.τ.Μ: σε ελεύθερη απόδοση «Οικονομικά για τα σκουπίδια: Ένας Οδηγός για την Πραγματικότητα στην Εποχή της Απάτης»).
Michael Hudson: Χαίρομαι που βρίσκομαι εδώ. Αλλά διαφωνώ πολύ με κάτι που είπες. Είπες ότι οι δανειστές αναμένουν από την Ελλάδα να αναπτυχθεί. Δεν είναι έτσι. Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα οι δανειστές να περίμεναν όντως την ανάπτυξη της Ελλάδας. Στην πραγματικότητα, το ΔΝΤ, που ήταν ο βασικός δανειστής, δήλωσε ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να αναπτυχθεί υπό τις συνθήκες που υπάρχουν εκεί σήμερα.
Τι κάνεις στην περίπτωση που δίνεις ένα δάνειο σε μια χώρα και ολόκληρο το προσωπικό σου υποστηρίζει ότι δεν είναι δυνατόν αυτή η χώρα να αποπληρώσει το δάνειο; Αυτό υποστήριξε το προσωπικό του ΔΝΤ το 2015. Το ΔΝΤ έδωσε το δάνειο όπως και να έχει – όχι όμως στην Ελλάδα, αλλά για να αποπληρωθούν οι δόσεις στις γαλλικές τράπεζες, στις γερμανικές τράπεζες και σε μερικούς ακόμη ομολογιούχους- η Ελλάδα δεν πήρε απολύτως τίποτα. Τα «οικονομικά για πέταμα»[i] που χρησιμοποίησαν υποτίθεται ότι αποτελούσαν ένα πρόγραμμα που διασφάλιζε ότι το ΔΝΤ θα βοηθούσε στην διαχείριση της ελληνικής οικονομίας, με σκοπό να καταστεί αυτή ικανή να αποπληρώνει τα δάνειά της. Δυστυχώς, όμως, το μυστικό της συνταγής ήταν η λιτότητα.
Τα τελευταία 50 χρόνια, κάθε πρόγραμμα βασισμένο στη λιτότητα που έχει εκπονήσει το ΔΝΤ έχει συρρικνώσει την εκάστοτε οικονομία που βρίσκεται στο ρόλο του θύματος. Κανένα πρόγραμμα λιτότητας δεν έχει βοηθήσει ποτέ μια οικονομία να αναπτυχθεί. Κανένα πρωτογενές πλεόνασμα δεν έχει βοηθήσει ποτέ μια οικονομία να αναπτυχθεί, επείδη πρωτογενές πλεόνασμα σημαίνει απορρόφηση χρημάτων από την οικονομία. Όσον αφορά τώρα τους όρους του δανείου, που αποκαλούνται και «μεταρρυθμίσεις», αυτές είναι μάλλον ένας οργουελικός όρος για να περιγράψουμε την αντι-μεταρρύθμιση, δηλαδή το κόψιμο συντάξεων και την αναχαίτιση της προόδου που πέτυχε το εργατικό κίνημα το τελευταίο μισό του αιώνα. Οι δανειστές, λοιπόν, γνώριζαν πολύ καλά ότι η Ελλάδα δεν θα αναπτυσσόταν και ότι η οικονομία της θα συρρικνωνόταν.
Το ερώτημα, λοιπόν, που ανακύπτει είναι γιατί αυτήν η οικονομική πολιτική «για πέταμα» συνεχίζεται, εδώ και τόσες δεκαετίες; Ο λόγος είναι ότι τα δάνεια δίνονται στην Ελλάδα ακριβώς επειδή η Ελλάδα δεν μπορεί να τα αποπληρώσει. Όταν μία χώρα δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της, οι κανόνες του ΔΝΤ, της Ε.Ε. και των γερμανικών τραπεζών που βρίσκονται πίσω της λένε «μην ανησυχείτε, θα επιμείνουμε απλώς να ξεπουλήσετε τον δημόσιο τομέα σας. Πουλήστε τη γη σας, τα μέσα μεταφοράς, τα ταχυδρομεία, τις υπηρεσίες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος». Αυτό είναι μέχρι σήμερα το πρόγραμμα που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Τώρα, προς μεγάλη μας έκπληξη, ο υποψήφιος πρέσβης των ΗΠΑ στην Ε.Ε., ο Ted Malloch, υποστήριξε στο Bloomberg καθώς και σε ελληνικά τηλεοπτικά δίκτυα ότι οι Έλληνες πρέπει να αποχωρήσουν από τη ζώνη του ευρώ και να συνεχίσουν μόνοι τους. Ο υποψήφιος του Τραμπ για πρέσβης των ΗΠΑ στην Ε.Ε. υποστηρίζει ότι η ευρωζώνη αποτελεί νεκρή ζώη. Ότι πρόκειται να συρρικνωθεί. Αν η Ελλάδα συνεχίσει την αποπληρωμή του δανείου, αν δεν αποσυρθεί από τη ζώνη του ευρώ, τότε θα βρεθεί σε μόνιμη ύφεση, μέχρις εκεί που μπορούμε να προβλέψουμε.
Η Ελλάδα υφίσταται τις συνέπειες αυτών των επισφαλών δανείων. Βρίσκεται ήδη σε μια μακρύτερη στο χρόνο και βαθύτερη ύφεση από αυτή που υπήρχε στη δεκαετία του ’30.
Sharmini Peries: Ναι, αυτό που λέτε είναι σημαντικό… Στην αρχή της απάντησής σας, λέγατε κάτι πολύ ουσιώδες, ότι παρά το γεγονός ότι οι δανειστές –που είναι κράτη-μέλη της ευρωζώνης- έθεσαν ένα στόχο για 3,5% πρωτογενές πλεόνασμα ως όρο στην Ελλάδα, προκειμένου να συναφθεί το πρώτο δάνειο διάσωσης, το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι το πλεόνασμα αυτό είναι αδύνατον να επιτευχθεί και ότι ο στόχος θα πρέπει να είναι το 1,5%.
Όμως, ισχυρίζεστε ότι κανείς από τους δύο στόχους δεν είναι ούτε πραγματικός ούτε επιτεύξιμος ούτε επιθυμητός, επειδή οι δανειστές επιθυμούν στην πραγματικότητα την αποτυχία της Ελλάδας. Γιατίτολέτεαυτό;
Michael Hudson: Διότι η αποτυχία της Ελλάδας θα αποτελέσει επιτυχία για τους ξένους επενδυτές που θέλουν να αγοράσουν τους ελληνικούς σιδηροδρόμους. Θέλουν να αποκτήσουν τον έλεγχο των λιμανιών. Θέλουν να αγοράσουν τη γη. Θέλουν τα τουριστικά αξιοθέατα. Αλλά περισσότερο από ο,τιδήποτε, θέλουν να δημιουργήσουν ένα παράδειγμα μέσω της Ελλάδας, για να δείξουν στη Γαλλία, στην Ολλανδία ή σε άλλες χώρες που σκέφτονται να αποχωρήσουν από το ευρώ –να αποχωρήσουν και να αποφασίσουν δηλαδή ότι προτιμούν την ανάπτυξη από τη φτωχοποίηση- ότι το ΔΝΤ και η Ε.Ε. θα τους κάνει ακριβώς ότι και στην Ελλάδα.
Χρησιμοποιούν, λοιπόν, την Ελλάδα ως παράδειγμα. Επιδιώκουν να αποδείξουν ότι κυβερνά ο χρηματοπιστωτικός κλάδος, και στην πραγματικότητα αυτός είναι και ο λόγος που αμφότεροι ο Τραμπ και ο Τεντ Μάλοχ υποστηρίζουν το αποσχιστικό κίνημα στη Γαλλία. Υποστηρίζουν τη Μαρίν Λε Πεν, όπως ακριβώς και ο Πούτιν. Υπάρχει μια αντίληψη σε όλον τον πλανήτη, ότι η οικονομία είναι στην πραγματικότητα μια μορφή πολέμου. Αν μπορούν να πείσουν με κάποιο τρόπο τα κράτη να υιοθετήσουν τα «οικονομικά για πέταμα» και να ακολουθήσουν πολιτικές που θα τα οδηγήσουν στην αυτοκαταστροφή, τότε θα αποτελούν εύκολα θύματα για τους ξένους επενδυτές και για τους υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης, που θα ελέγχουν τις οικονομίες τους. Αυτόαποτελεί, λοιπόν, μορφήπολέμου.
Sharmini Peries: Λέτε ότι ο Τεντ Μάλοχ, ο νέος πρέσβης της κυβέρνησης Τραμπ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δήλωσε πως η Ελλάδα θα έπρεπε να εξετάσει το ενδεχόμενο της αποχώρησής της από την Ε.Ε. ή από την ευρωζώνη συγκεκριμένα. Τι μπορούμε να κατανοήσουμε από αυτήν τη δήλωση, και είναι σύμφωνη μια τέτοια εξέλιξη με όσα υποστηρίζει η Ελλάδα; Επειδή η Ελλάδα λέει όχι σε περαιτέρω μέτρα λιτότητας, «δεν πρόκειται να συμφωνήσουμε σε αυτά». Το γεγονός αυτό θα εντείνει ένα αδιέξοδο που δεν θα μπορεί να επιλυθεί. ΘαπρέπειηΕλλάδαναφύγειαπότοευρώ;
Michael Hudson:Ναι, η Ελλάδα πρέπει να αποχωρήσει, αλλά το πραγματικό ερώτημα είναι πώς πρέπει να το κάνει και υπό ποιους όρους; Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στην αποχώρηση από το ευρώ. Το πραγματικό πρόβλημα είναι το εξωτερικό χρέος, το οποίο ήταν επαχθές χρέος που φορτώθηκε στην Ελλάδα από την Ευρωζώνη. Αν αποχωρήσεις από το ευρώ και συνεχίσεις να εξυπηρετείς το εξωτερικό χρέος, τότε βρίσκεσαι ακόμη σε κατάσταση μόνιμης ύφεσης, από την οποία δεν μπορείς ποτέ να ξεφύγεις.
Σε αυτήν την περίπτωση τίθεται ως ζήτημα μια μεγάλη ηθική αρχή: Αν δανείσεις χρήματα σε μία χώρα, για την οποία τα στατιστικά σου στοιχεία δείχνουν ότι δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της, υπάρχει εντέλει ηθική υποχρέωση αυτής της χώρας να αποπληρώσει το χρέος; Στην Ελλάδα, πριν από δύο χρόνια, υπήρχε μία κοινοβουλευτική επιτροπή που υποστήριζε ότι το αυτό το χρέος είναι απεχθές. Δεν είναι, όμως, αρκετό να υποστηρίζεις ότι το χρέος είναι επαχθές. Θαπρέπειναέχειςμιαπιοθετικήπρόταση.
Συνομιλώ με Έλληνες πολιτικούς και με την ηγετική ομάδα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για το τι είναι απαραίτητο να γίνει κι αυτό είναι μια Διακήρυξη Δικαιωμάτων. Μια διακήρυξη ανάλογη με τους κανόνες της Βεστφαλίας του 1648, που ήταν μια Παγκόσμια Διακήρυξη που όριζε ότι τα κυρίαρχα κράτη δεν μπορούν να δέχονται πολεμικές επιθέσεις και να ανατρέπονται από άλλα κράτη. Πιστεύω ότι η Διακήρυξη Αρχών του Διεθνούς Δικαίου θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι κανένα κράτος δεν πρέπει να εξαναγκάζεται να επιβάλλει συνθήκες φτώχειας στον πληθυσμό του και να ξεπουλάει το δημόσιο τομέα του, προκειμένου να αποπληρώσει τους ξένους πιστωτές του.
Η Διακήρυξη θα όριζε ότι εάν οι πιστωτές δημιουργούν ένα χρέος εξ υπαρχής μη βιώσιμο, το χρέος αυτό είναι εξ ορισμού απεχθές, συνεπώς δεν υπάρχει υποχρέωση αποπληρωμής του. Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να μην αποπληρώσει χρέη που είναι αδύνατον να αποπληρωθούν αν δεν προβεί σε χρεοκοπία και αν δεν εξαναγκαστεί να ξεπουλήσει τον δημόσιο τομέα του σε ξένα κράτη. Αυτόςείναιοαπόλυτοςορισμόςτηςεθνικήςκυριαρχίας.
Ευελπιστώ, λοιπόν, να συνεργαστώ με πολιτικούς από μεγάλο αριθμό χωρών, για να συντάξουμε αυτή τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Οφειλέτη. Αυτό είναι που μας λείπει. Υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη, ότι εάν η Ελλάδα αποχωρήσει από το ευρώ, μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της και να ελαστικοποιήσει περαιτέρω τους όρους εργασίας, να εξαφανίσει τις συντάξεις και με κάποιον τρόπο να «ξεζουμιστεί» αρκετά για να αποπληρώσει το χρέος.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι μόνο η Ευρωζώνη. Είναι αλήθεια ότι η προσχώρηση στο ευρώ σήμαινε για ένα κράτος ότι δεν του επιτρέπεται να χρηματοδοτήσει το έλλειμμά του για να παρέχει ρευστότητα στην οικονομία, ώστε αυτή να ανακάμψει – όπως έχει κάνει η Αμερική. Αλλά το πιο απειλητικό πρόβλημα είναι ότι μια χώρα είναι σήμερα υποχρεωμένη να αποπληρώνει χρέη που βρίσκονται πολύ άνω της δυνατότητας εξυπηρέτησης χρέους που έχει, με αποτέλεσμα να καταλήγει να κάνει ότι έκανε κι η Αϊτή όταν εξεγέρθηκε, μετά τη Γαλλική Επανάσταση[ii].
Η Γαλλία είπε «εντάξει, θα σας δώσουμε την ανεξαρτησία σας, αλλά θα πρέπει να μας αποζημιώσετε, επειδή δεν σας έχουμε πια για σκλάβους. Θα πρέπει να εξαγοράσετε την ελευθερία σας. Δεν μπορείτε να αμφισβητήσετε την σκλαβιά. Θα πρέπει να μας αποζημιώσετε πλήρως, εμάς τους ιδιοκτήτες σκλάβων». Η Αϊτή λοιπόν βρέθηκε με αυτό το τεράστιο εξωτερικό χρέος προς τη Γαλλία μετά την ανεξαρτησία της, και κατέληξε να αδυνατεί να αναπτυχθεί.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1824, η Ελλάδα επαναστάτησε και βρέθηκε αντιμέτωπη με το ίδιο πρόβλημα. Σύναψε δάνειο με τους αδερφούς Ρικάρντο, τους αδερφούς του Ντέιβιντ Ρικάρντο, οικονομολόγου και λομπίστα για τους τραπεζίτες του Λονδίνου. Ακριβώς όπως και το ΔΝΤ, έτσι και ο Ρικάρντο υποστήριξε ότι κάθε χώρα μπορεί να αποπληρώσει τα χρέη της, εξαιτίας της αυτόματης σταθεροποίησης[iii].ΟΡικάρντο σκαρφίστηκε μια οικονομική θεωρία «για πέταμα», η οποία διατηρείται ακόμη από το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που υποστηρίζει ότι οι υπερχρεωμένες χώρες μπορούν να πληρώσουν αυτόματα.
Τελικώς, η Ελλάδα πλήρωσε… αναλαμβάνοντας ένα τεράστιο χρέος, πληρώνοντας τους τόκους και παρόλα αυτά χρεοκοπώντας ξανά και ξανά. Μετά από κάθε χρεοκοπία, υποχρεωνόταν να εκχωρήσει όλο και μεγαλύτερο μέρος της εθνικής κυριαρχίας της. Το αποτέλεσμα ήταν κατά βάση μια μόνιμη κατάσταση ύφεσης. Οι αργοί ρυθμοί ανάπτυξης ήταν η αιτία της καθυστέρησης της Ελλάδας και μεγάλου μέρους των υπολοίπων χωρών της νότιας Ευρώπης.
Εάν, λοιπόν, δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του χρέους, τότε η συμμετοχή στην Ευρωζώνη ή την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί στην πραγματικότητα δευτερεύον ζήτημα.
[i] Σ.τ.Μ: Αποδίδει τον όρο “junkeconomics”, με τον οποίο ο Michael Hudson αναφέρεται υποτιμητικά στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ασκήθηκαν σε περιπτώσεις χωρών, όπως η Ελλάδα, των οποίων τα ομόλογα υποβαθμίστηκαν από τους οίκους αξιολόγησης στην κατηγορία junk.
[ii]Σ.τ.Μ: Η Αϊτή απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία το 1804. To 1825 η Γαλλία, απειλώντας την Αϊτή με πολεμικά πλοία, απαίτησε την καταβολή 90 εκ. φράγκων σε διάστημα 30 ετών ως αποζημίωση για απώλειες στρατιωτών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης και για την απευλευθέρωση των δούλων που αποτελούσαν περιουσία Γάλλων πολιτών. Το αστρονομικό ποσό, που σήμερα θα αντιστοιχούσε σε 21 εκ. δολάρια, αποπληρώθηκε τελικά το 1947. Η Αϊτή μπήκε έκτοτε σε ένα φαύλο κύκλο επαχθούς χρέους, αναδιαρθώσεων, χρεοκοπιών και ξένης επιτροπείας.
[iii]Αυτόματοι οικονομικοί σταθεροποιητές(automaticeconomicstabilisers) είναι χρηματοοικονομικά εργαλεία που μειώνουν το εύρος των οικονομικών διακυμάνσεων σε μια χώρα, χωρίς να χρειάζονται αλλαγές στην οικονομική πολιτική (υπό την έννοια της ενεργητικής κρατικής παρέμβασης). Πρόκειται για μία πολιτική που σταθεροποιεί αυτόματα, χωρίς την ανάγκη ανάληψης δράσης, την οικονομία σε περιόδους ύφεσης ήανάπτυξης.
Παράδειγμα:
Στην Ελλάδα το 2016, όταν η οικονομία βρισκόταν σε ύφεση, το ΔΝΤ συζητούσε την εφαρμογή αυτόματων σταθεροποιητών (κόφτες) σε περίπτωση που η χώρα δεν έπιανε τους δημοσιονομικούς της στόχους. (Πηγή: https://www.euretirio.com/automatoi-proairetikoi-statheropoiites-koftes/).
Μετάφραση: Ειρήνη Τσαλουχίδη
*Πηγή: antapocrisis.gr
Το εντεινόμενο αδιέξοδο μεταξύ Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δηλαδή των δύο βασικών δανειστών της Ελλάδας, απειλεί να οδηγήσει τη χώρα σε χρεοκοπία και αποχώρηση από το ευρώ. Ταυτοχρόνως, η ελληνική κυβέρνηση, δήλωσε στους δανειστές της, που αποκαλούνται «Τρόικα», ότι δεν πρόκειται να συμφωνήσει σε νέα μέτρα λιτότητας. Σήμερα μαζί μας, προκειμένου να εξετάσουμε προσεκτικότερα την ελληνική κατάσταση, βρίσκεται ο Michael Hudson, διακεκριμένος Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Missouri. Έχει συγγράψει πολλά βιβλία, το πιο πρόσφατο εκ των οποίων είναι το “J Is for JunkEconomics: A Guide to Reality in an Age of Deception” (Σ.τ.Μ: σε ελεύθερη απόδοση «Οικονομικά για τα σκουπίδια: Ένας Οδηγός για την Πραγματικότητα στην Εποχή της Απάτης»).
Michael Hudson: Χαίρομαι που βρίσκομαι εδώ. Αλλά διαφωνώ πολύ με κάτι που είπες. Είπες ότι οι δανειστές αναμένουν από την Ελλάδα να αναπτυχθεί. Δεν είναι έτσι. Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα οι δανειστές να περίμεναν όντως την ανάπτυξη της Ελλάδας. Στην πραγματικότητα, το ΔΝΤ, που ήταν ο βασικός δανειστής, δήλωσε ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να αναπτυχθεί υπό τις συνθήκες που υπάρχουν εκεί σήμερα.
Τι κάνεις στην περίπτωση που δίνεις ένα δάνειο σε μια χώρα και ολόκληρο το προσωπικό σου υποστηρίζει ότι δεν είναι δυνατόν αυτή η χώρα να αποπληρώσει το δάνειο; Αυτό υποστήριξε το προσωπικό του ΔΝΤ το 2015. Το ΔΝΤ έδωσε το δάνειο όπως και να έχει – όχι όμως στην Ελλάδα, αλλά για να αποπληρωθούν οι δόσεις στις γαλλικές τράπεζες, στις γερμανικές τράπεζες και σε μερικούς ακόμη ομολογιούχους- η Ελλάδα δεν πήρε απολύτως τίποτα. Τα «οικονομικά για πέταμα»[i] που χρησιμοποίησαν υποτίθεται ότι αποτελούσαν ένα πρόγραμμα που διασφάλιζε ότι το ΔΝΤ θα βοηθούσε στην διαχείριση της ελληνικής οικονομίας, με σκοπό να καταστεί αυτή ικανή να αποπληρώνει τα δάνειά της. Δυστυχώς, όμως, το μυστικό της συνταγής ήταν η λιτότητα.
Τα τελευταία 50 χρόνια, κάθε πρόγραμμα βασισμένο στη λιτότητα που έχει εκπονήσει το ΔΝΤ έχει συρρικνώσει την εκάστοτε οικονομία που βρίσκεται στο ρόλο του θύματος. Κανένα πρόγραμμα λιτότητας δεν έχει βοηθήσει ποτέ μια οικονομία να αναπτυχθεί. Κανένα πρωτογενές πλεόνασμα δεν έχει βοηθήσει ποτέ μια οικονομία να αναπτυχθεί, επείδη πρωτογενές πλεόνασμα σημαίνει απορρόφηση χρημάτων από την οικονομία. Όσον αφορά τώρα τους όρους του δανείου, που αποκαλούνται και «μεταρρυθμίσεις», αυτές είναι μάλλον ένας οργουελικός όρος για να περιγράψουμε την αντι-μεταρρύθμιση, δηλαδή το κόψιμο συντάξεων και την αναχαίτιση της προόδου που πέτυχε το εργατικό κίνημα το τελευταίο μισό του αιώνα. Οι δανειστές, λοιπόν, γνώριζαν πολύ καλά ότι η Ελλάδα δεν θα αναπτυσσόταν και ότι η οικονομία της θα συρρικνωνόταν.
Το ερώτημα, λοιπόν, που ανακύπτει είναι γιατί αυτήν η οικονομική πολιτική «για πέταμα» συνεχίζεται, εδώ και τόσες δεκαετίες; Ο λόγος είναι ότι τα δάνεια δίνονται στην Ελλάδα ακριβώς επειδή η Ελλάδα δεν μπορεί να τα αποπληρώσει. Όταν μία χώρα δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της, οι κανόνες του ΔΝΤ, της Ε.Ε. και των γερμανικών τραπεζών που βρίσκονται πίσω της λένε «μην ανησυχείτε, θα επιμείνουμε απλώς να ξεπουλήσετε τον δημόσιο τομέα σας. Πουλήστε τη γη σας, τα μέσα μεταφοράς, τα ταχυδρομεία, τις υπηρεσίες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος». Αυτό είναι μέχρι σήμερα το πρόγραμμα που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Τώρα, προς μεγάλη μας έκπληξη, ο υποψήφιος πρέσβης των ΗΠΑ στην Ε.Ε., ο Ted Malloch, υποστήριξε στο Bloomberg καθώς και σε ελληνικά τηλεοπτικά δίκτυα ότι οι Έλληνες πρέπει να αποχωρήσουν από τη ζώνη του ευρώ και να συνεχίσουν μόνοι τους. Ο υποψήφιος του Τραμπ για πρέσβης των ΗΠΑ στην Ε.Ε. υποστηρίζει ότι η ευρωζώνη αποτελεί νεκρή ζώη. Ότι πρόκειται να συρρικνωθεί. Αν η Ελλάδα συνεχίσει την αποπληρωμή του δανείου, αν δεν αποσυρθεί από τη ζώνη του ευρώ, τότε θα βρεθεί σε μόνιμη ύφεση, μέχρις εκεί που μπορούμε να προβλέψουμε.
Η Ελλάδα υφίσταται τις συνέπειες αυτών των επισφαλών δανείων. Βρίσκεται ήδη σε μια μακρύτερη στο χρόνο και βαθύτερη ύφεση από αυτή που υπήρχε στη δεκαετία του ’30.
Sharmini Peries: Ναι, αυτό που λέτε είναι σημαντικό… Στην αρχή της απάντησής σας, λέγατε κάτι πολύ ουσιώδες, ότι παρά το γεγονός ότι οι δανειστές –που είναι κράτη-μέλη της ευρωζώνης- έθεσαν ένα στόχο για 3,5% πρωτογενές πλεόνασμα ως όρο στην Ελλάδα, προκειμένου να συναφθεί το πρώτο δάνειο διάσωσης, το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι το πλεόνασμα αυτό είναι αδύνατον να επιτευχθεί και ότι ο στόχος θα πρέπει να είναι το 1,5%.
Όμως, ισχυρίζεστε ότι κανείς από τους δύο στόχους δεν είναι ούτε πραγματικός ούτε επιτεύξιμος ούτε επιθυμητός, επειδή οι δανειστές επιθυμούν στην πραγματικότητα την αποτυχία της Ελλάδας. Γιατίτολέτεαυτό;
Michael Hudson: Διότι η αποτυχία της Ελλάδας θα αποτελέσει επιτυχία για τους ξένους επενδυτές που θέλουν να αγοράσουν τους ελληνικούς σιδηροδρόμους. Θέλουν να αποκτήσουν τον έλεγχο των λιμανιών. Θέλουν να αγοράσουν τη γη. Θέλουν τα τουριστικά αξιοθέατα. Αλλά περισσότερο από ο,τιδήποτε, θέλουν να δημιουργήσουν ένα παράδειγμα μέσω της Ελλάδας, για να δείξουν στη Γαλλία, στην Ολλανδία ή σε άλλες χώρες που σκέφτονται να αποχωρήσουν από το ευρώ –να αποχωρήσουν και να αποφασίσουν δηλαδή ότι προτιμούν την ανάπτυξη από τη φτωχοποίηση- ότι το ΔΝΤ και η Ε.Ε. θα τους κάνει ακριβώς ότι και στην Ελλάδα.
Χρησιμοποιούν, λοιπόν, την Ελλάδα ως παράδειγμα. Επιδιώκουν να αποδείξουν ότι κυβερνά ο χρηματοπιστωτικός κλάδος, και στην πραγματικότητα αυτός είναι και ο λόγος που αμφότεροι ο Τραμπ και ο Τεντ Μάλοχ υποστηρίζουν το αποσχιστικό κίνημα στη Γαλλία. Υποστηρίζουν τη Μαρίν Λε Πεν, όπως ακριβώς και ο Πούτιν. Υπάρχει μια αντίληψη σε όλον τον πλανήτη, ότι η οικονομία είναι στην πραγματικότητα μια μορφή πολέμου. Αν μπορούν να πείσουν με κάποιο τρόπο τα κράτη να υιοθετήσουν τα «οικονομικά για πέταμα» και να ακολουθήσουν πολιτικές που θα τα οδηγήσουν στην αυτοκαταστροφή, τότε θα αποτελούν εύκολα θύματα για τους ξένους επενδυτές και για τους υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης, που θα ελέγχουν τις οικονομίες τους. Αυτόαποτελεί, λοιπόν, μορφήπολέμου.
Sharmini Peries: Λέτε ότι ο Τεντ Μάλοχ, ο νέος πρέσβης της κυβέρνησης Τραμπ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δήλωσε πως η Ελλάδα θα έπρεπε να εξετάσει το ενδεχόμενο της αποχώρησής της από την Ε.Ε. ή από την ευρωζώνη συγκεκριμένα. Τι μπορούμε να κατανοήσουμε από αυτήν τη δήλωση, και είναι σύμφωνη μια τέτοια εξέλιξη με όσα υποστηρίζει η Ελλάδα; Επειδή η Ελλάδα λέει όχι σε περαιτέρω μέτρα λιτότητας, «δεν πρόκειται να συμφωνήσουμε σε αυτά». Το γεγονός αυτό θα εντείνει ένα αδιέξοδο που δεν θα μπορεί να επιλυθεί. ΘαπρέπειηΕλλάδαναφύγειαπότοευρώ;
Michael Hudson:Ναι, η Ελλάδα πρέπει να αποχωρήσει, αλλά το πραγματικό ερώτημα είναι πώς πρέπει να το κάνει και υπό ποιους όρους; Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στην αποχώρηση από το ευρώ. Το πραγματικό πρόβλημα είναι το εξωτερικό χρέος, το οποίο ήταν επαχθές χρέος που φορτώθηκε στην Ελλάδα από την Ευρωζώνη. Αν αποχωρήσεις από το ευρώ και συνεχίσεις να εξυπηρετείς το εξωτερικό χρέος, τότε βρίσκεσαι ακόμη σε κατάσταση μόνιμης ύφεσης, από την οποία δεν μπορείς ποτέ να ξεφύγεις.
Σε αυτήν την περίπτωση τίθεται ως ζήτημα μια μεγάλη ηθική αρχή: Αν δανείσεις χρήματα σε μία χώρα, για την οποία τα στατιστικά σου στοιχεία δείχνουν ότι δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της, υπάρχει εντέλει ηθική υποχρέωση αυτής της χώρας να αποπληρώσει το χρέος; Στην Ελλάδα, πριν από δύο χρόνια, υπήρχε μία κοινοβουλευτική επιτροπή που υποστήριζε ότι το αυτό το χρέος είναι απεχθές. Δεν είναι, όμως, αρκετό να υποστηρίζεις ότι το χρέος είναι επαχθές. Θαπρέπειναέχειςμιαπιοθετικήπρόταση.
Συνομιλώ με Έλληνες πολιτικούς και με την ηγετική ομάδα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για το τι είναι απαραίτητο να γίνει κι αυτό είναι μια Διακήρυξη Δικαιωμάτων. Μια διακήρυξη ανάλογη με τους κανόνες της Βεστφαλίας του 1648, που ήταν μια Παγκόσμια Διακήρυξη που όριζε ότι τα κυρίαρχα κράτη δεν μπορούν να δέχονται πολεμικές επιθέσεις και να ανατρέπονται από άλλα κράτη. Πιστεύω ότι η Διακήρυξη Αρχών του Διεθνούς Δικαίου θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι κανένα κράτος δεν πρέπει να εξαναγκάζεται να επιβάλλει συνθήκες φτώχειας στον πληθυσμό του και να ξεπουλάει το δημόσιο τομέα του, προκειμένου να αποπληρώσει τους ξένους πιστωτές του.
Η Διακήρυξη θα όριζε ότι εάν οι πιστωτές δημιουργούν ένα χρέος εξ υπαρχής μη βιώσιμο, το χρέος αυτό είναι εξ ορισμού απεχθές, συνεπώς δεν υπάρχει υποχρέωση αποπληρωμής του. Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να μην αποπληρώσει χρέη που είναι αδύνατον να αποπληρωθούν αν δεν προβεί σε χρεοκοπία και αν δεν εξαναγκαστεί να ξεπουλήσει τον δημόσιο τομέα του σε ξένα κράτη. Αυτόςείναιοαπόλυτοςορισμόςτηςεθνικήςκυριαρχίας.
Ευελπιστώ, λοιπόν, να συνεργαστώ με πολιτικούς από μεγάλο αριθμό χωρών, για να συντάξουμε αυτή τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Οφειλέτη. Αυτό είναι που μας λείπει. Υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη, ότι εάν η Ελλάδα αποχωρήσει από το ευρώ, μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της και να ελαστικοποιήσει περαιτέρω τους όρους εργασίας, να εξαφανίσει τις συντάξεις και με κάποιον τρόπο να «ξεζουμιστεί» αρκετά για να αποπληρώσει το χρέος.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι μόνο η Ευρωζώνη. Είναι αλήθεια ότι η προσχώρηση στο ευρώ σήμαινε για ένα κράτος ότι δεν του επιτρέπεται να χρηματοδοτήσει το έλλειμμά του για να παρέχει ρευστότητα στην οικονομία, ώστε αυτή να ανακάμψει – όπως έχει κάνει η Αμερική. Αλλά το πιο απειλητικό πρόβλημα είναι ότι μια χώρα είναι σήμερα υποχρεωμένη να αποπληρώνει χρέη που βρίσκονται πολύ άνω της δυνατότητας εξυπηρέτησης χρέους που έχει, με αποτέλεσμα να καταλήγει να κάνει ότι έκανε κι η Αϊτή όταν εξεγέρθηκε, μετά τη Γαλλική Επανάσταση[ii].
Η Γαλλία είπε «εντάξει, θα σας δώσουμε την ανεξαρτησία σας, αλλά θα πρέπει να μας αποζημιώσετε, επειδή δεν σας έχουμε πια για σκλάβους. Θα πρέπει να εξαγοράσετε την ελευθερία σας. Δεν μπορείτε να αμφισβητήσετε την σκλαβιά. Θα πρέπει να μας αποζημιώσετε πλήρως, εμάς τους ιδιοκτήτες σκλάβων». Η Αϊτή λοιπόν βρέθηκε με αυτό το τεράστιο εξωτερικό χρέος προς τη Γαλλία μετά την ανεξαρτησία της, και κατέληξε να αδυνατεί να αναπτυχθεί.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1824, η Ελλάδα επαναστάτησε και βρέθηκε αντιμέτωπη με το ίδιο πρόβλημα. Σύναψε δάνειο με τους αδερφούς Ρικάρντο, τους αδερφούς του Ντέιβιντ Ρικάρντο, οικονομολόγου και λομπίστα για τους τραπεζίτες του Λονδίνου. Ακριβώς όπως και το ΔΝΤ, έτσι και ο Ρικάρντο υποστήριξε ότι κάθε χώρα μπορεί να αποπληρώσει τα χρέη της, εξαιτίας της αυτόματης σταθεροποίησης[iii].ΟΡικάρντο σκαρφίστηκε μια οικονομική θεωρία «για πέταμα», η οποία διατηρείται ακόμη από το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που υποστηρίζει ότι οι υπερχρεωμένες χώρες μπορούν να πληρώσουν αυτόματα.
Τελικώς, η Ελλάδα πλήρωσε… αναλαμβάνοντας ένα τεράστιο χρέος, πληρώνοντας τους τόκους και παρόλα αυτά χρεοκοπώντας ξανά και ξανά. Μετά από κάθε χρεοκοπία, υποχρεωνόταν να εκχωρήσει όλο και μεγαλύτερο μέρος της εθνικής κυριαρχίας της. Το αποτέλεσμα ήταν κατά βάση μια μόνιμη κατάσταση ύφεσης. Οι αργοί ρυθμοί ανάπτυξης ήταν η αιτία της καθυστέρησης της Ελλάδας και μεγάλου μέρους των υπολοίπων χωρών της νότιας Ευρώπης.
Εάν, λοιπόν, δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του χρέους, τότε η συμμετοχή στην Ευρωζώνη ή την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί στην πραγματικότητα δευτερεύον ζήτημα.
[i] Σ.τ.Μ: Αποδίδει τον όρο “junkeconomics”, με τον οποίο ο Michael Hudson αναφέρεται υποτιμητικά στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ασκήθηκαν σε περιπτώσεις χωρών, όπως η Ελλάδα, των οποίων τα ομόλογα υποβαθμίστηκαν από τους οίκους αξιολόγησης στην κατηγορία junk.
[ii]Σ.τ.Μ: Η Αϊτή απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία το 1804. To 1825 η Γαλλία, απειλώντας την Αϊτή με πολεμικά πλοία, απαίτησε την καταβολή 90 εκ. φράγκων σε διάστημα 30 ετών ως αποζημίωση για απώλειες στρατιωτών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης και για την απευλευθέρωση των δούλων που αποτελούσαν περιουσία Γάλλων πολιτών. Το αστρονομικό ποσό, που σήμερα θα αντιστοιχούσε σε 21 εκ. δολάρια, αποπληρώθηκε τελικά το 1947. Η Αϊτή μπήκε έκτοτε σε ένα φαύλο κύκλο επαχθούς χρέους, αναδιαρθώσεων, χρεοκοπιών και ξένης επιτροπείας.
[iii]Αυτόματοι οικονομικοί σταθεροποιητές(automaticeconomicstabilisers) είναι χρηματοοικονομικά εργαλεία που μειώνουν το εύρος των οικονομικών διακυμάνσεων σε μια χώρα, χωρίς να χρειάζονται αλλαγές στην οικονομική πολιτική (υπό την έννοια της ενεργητικής κρατικής παρέμβασης). Πρόκειται για μία πολιτική που σταθεροποιεί αυτόματα, χωρίς την ανάγκη ανάληψης δράσης, την οικονομία σε περιόδους ύφεσης ήανάπτυξης.
Παράδειγμα:
Στην Ελλάδα το 2016, όταν η οικονομία βρισκόταν σε ύφεση, το ΔΝΤ συζητούσε την εφαρμογή αυτόματων σταθεροποιητών (κόφτες) σε περίπτωση που η χώρα δεν έπιανε τους δημοσιονομικούς της στόχους. (Πηγή: https://www.euretirio.com/automatoi-proairetikoi-statheropoiites-koftes/).
Μετάφραση: Ειρήνη Τσαλουχίδη
*Πηγή: antapocrisis.gr
