Οι εκβιασμοί αποδίδουν – προς το παρόν. Και πάντως για τον Ταγίπ Ερντογάν αποτελούν, ανάμεσα στον κίνδυνο της εσωτερικής οικονομικής και εκλογικής κατάρρευσης και την ευκαιρία της περιφερειακής γεωπολιτικής αναβάθμισης, πραγματικό μονόδρομο.
Μία εβδομάδα πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, η οποία προβλεπόταν να δώσει διεθνώς μήνυμα συσπείρωσης και ταχείας διεύρυνσης της Συμμαχίας απέναντι στη ρωσική απειλή, η Τουρκία εξακολουθεί να εκμεταλλεύεται την ένταξή της στο δυτικό στρατόπεδο για να περιπλέξει και να υπονομεύσει τις επιλογές του με ποικίλους (αλληλοσυνδεόμενους) τρόπους. Είτε προβάλλοντας βέτο στην ένταξη της Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, είτε αναβαθμίζοντας τις απειλές έναντι της Ελλάδας, είτε προετοιμάζοντας νέα στρατιωτική εισβολή στη βόρεια Συρία με στόχο τούς υπό αμερικανική προστασία Κούρδους μαχητές, είτε διατηρώντας αλώβητα τα κανάλια συνεργασίας με τη Μόσχα, προβάλλοντας τώρα ως εγγυητής της απεμπλοκής των ουκρανικών εξαγωγών σιτηρών. Άλλωστε, το κλείσιμο πολλαπλών μεσανατολικών μετώπων (πρβ. τις πρόσφατες επισκέψεις του Ισραηλινού πρωθυπουργού και του Σαουδάραβα διαδόχου) διευκολύνει την Άγκυρα να επικεντρώσει τις φιλοδοξίες της προς Δυσμάς.
Οι εκτιμήσεις ότι, ειδικά στο ζήτημα της Σουηδίας και της Φινλανδίας, οι τουρκικές ενστάσεις επέπρωτο να “ξεφουσκώσουν”, με το κατάλληλο παζάρι, μέχρι τη διεξαγωγή της Συνόδου Κορυφής δεν επαληθεύονται. Αντιθέτως, ο Ερντογάν εμφανίζεται να σκληραίνει τη στάση του, ζητώντας από το Ελσίνκι, και κυρίως τη Στοκχόλμη, γραπτές εγγυήσεις και “έμπρακτα μέτρα” (βλ. απελάσεις) σε ό,τι αφορά την “τρομοκρατία”, δηλ. τις οργανώσεις της κουρδικής διασποράς που μέχρι τώρα είχαν βρει καταφύγιο στο έδαφός τους, όπως άλλωστε και το δίκτυο του κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν.
Το πώς θα μπορέσουν οι δύο πρωτεύουσες να ικανοποιήσουν τους όρους της Τουρκίας χωρίς να ταπεινωθούν πολιτικά και να παραιτηθούν από τις νομικές τους παραδόσεις ως προς την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του λόγου είναι ένα αίνιγμα. Εξού και οι τριμερείς διαβουλεύσεις της προηγούμενης εβδομάδας στις Βρυξέλλες απέβησαν άκαρπες, με τη Σουηδία να υποστηρίζει ότι όλες οι τουρκικές ανησυχίες καλύπτονται από τον αντιτρομοκρατικό νόμο που τίθεται σε ισχύ την 1η Ιουλίου, και τον εξ απορρήτων του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, να απαντά ότι για την τουρκική πλευρά η Ατλαντική Σύνοδος δεν αποτελεί deadline…
Το χάσμα του 2014
Αλλά ο πραγματικός αποδέκτης των εκβιασμών δεν βρίσκεται, βέβαια, στη βόρεια Ευρώπη, παρά στην Ουάσινγκτον. Και το χάσμα που άνοιξε το 2014, με την υιοθέτηση από τις ΗΠΑ των Κούρδων μαχητών του YPG νοτίως των τουρκο-συριακών συνόρων, δεν κλείνει με ανταλλάγματα συμβολικά, παρά απολύτως υλικά – της τάξης των F-16 και άνω.
Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, είναι αυτός που ως εκ της θέσεώς του αναλαμβάνει να υποβαθμίσει και να σχετικοποιήσει το πρόβλημα – υπενθυμίζοντας πόσο δύσκολη είναι η επίτευξη ομοφωνίας σε ένα σύνολο τριάντα χωρών και πόσες διαφωνίες ταλαιπώρησαν στο παρελθόν τη Συμμαχία, από την κρίση του Σουέζ και την έξοδο της Γαλλίας από την κοινή στρατιωτική διοίκηση μέχρι την αντίθεση της “παλαιάς Ευρώπης” προς την εισβολή στο Ιράκ. Αλλά, εννοείται, ο κατευναστικός ρόλος Στόλτενμπεργκ απλώς ενθαρρύνει την Άγκυρα να επιμένει στις απαιτήσεις της.
Η ειρωνεία της ιστορίας θα μπορούσε να φέρει στην επιφάνεια και την επί δεκαετία καθυστέρηση της εισδοχής της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ λόγω των ελληνικών αντιστάσεων. Όμως οι “πολυτέλειες” εκείνες αντιστοιχούν σε εποχές πριν τον τωρινό νεοψυχροπολεμικό πυρετό.
Εμβόλιμη συνεδρία
Προς το παρόν, οι ατλαντικοί ιθύνοντες προσανατολίζονται στη συμπερίληψη εμβόλιμης συνεδρίας στη Σύνοδο Κορυφής, με θέμα τις “προκλήσεις στη νότια πτέρυγα της Συμμαχίας”, προκειμένου η Τουρκία να έχει το πεδίο να ξεδιπλώσει τα κηρύγματά της για την “έλλειψη αλληλεγγύης” που αντιμετωπίζει, καίτοι είναι το κράτος που “έχει πληρώσει το βαρύτερο τίμημα στην τρομοκρατία”.
Υπενθυμίζεται ότι ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε την υπογραφή των πρωτοκόλλων προσχώρησης Σουηδίας και Φινλανδίας εντός δεκαημέρου από την κατάθεση των υποψηφιοτήτων τους στις 18 Μαΐου. Πλέον η μόνη πιθανή υποχώρηση του Ερντογάν είναι η καταρχήν συγκατάθεσή του στη διεύρυνση της Συμμαχίας, με προοπτική μακρών και δύσκολων ενταξιακών διαπραγματεύσεων μετά.
Τσαβούσογλου: “Δεν μπορούμε να εγκλωβιστούμε στα σύνορά μας”
Τι σημαίνει για τα ελληνοτουρκικά ο τρόπος με τον οποίο πολιτεύεται ο Ερντογάν έναντι της Δύσης και τι η επιθυμία της τελευταίας να κρατήσει την Τουρκία σταθερά στην τροχιά της, χάριν της μεγαλύτερης προτεραιότητας που αποτελεί η ανάσχεση της Ρωσίας;
Το κείμενο συμπερασμάτων των “27” ήταν σαφές. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο “εξέφρασε τη βαθιά ανησυχία του για τις πρόσφατες επανειλημμένες ενέργειες και δηλώσεις της Τουρκίας, η οποία πρέπει να σεβαστεί την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε.” και ζήτησε από τη γείτονα “να ακολουθήσει πλήρως το διεθνές δίκαιο, να αποκλιμακώσει τις εντάσεις προς το συμφέρον της περιφερειακής σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και να προωθήσει τις σχέσεις καλής γειτονίας με βιώσιμο τρόπο”.
Σαφής, όμως, ήταν και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος στο τελευταίο του ρητορικό ξέσπασμα δήλωσε: “Έχουμε ευθύνη απέναντι στην ιστορία μας, όπως και για το μέλλον μας. Διότι υπάρχει μια Τουρκία η οποία είναι μεγαλύτερη από την Τουρκία. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν μπορούμε να εγκλωβιστούμε στα σύνορά μας”.
Μεθοδική διεύρυνση ατζέντας
Η αναβάθμιση των απειλών έναντι της Ελλάδας, με τη “διασύνδεση” της κυριαρχίας των νησιών του ανατολικού Αιγαίου από την αποστρατιωτικοποίησή τους, δεν αποτελεί επικοινωνιακό πυροτέχνημα. Αποτελεί τμήμα μιας μεθοδικά διευρυνόμενης ατζέντας, η οποία στηρίζεται στην ανάγνωση του διεθνούς συσχετισμού και στο πλεονέκτημα της Τουρκίας να είναι επί της ουσίας αυτή η οποία έχει τον έλεγχο της κλιμάκωσης ή μη της κατάστασης.
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα στρατιωτικούς τυχοδιωκτισμούς σε άμεσο χρόνο – ούτε όμως και τους αποκλείει. Και πάντως, το “μενού” που προσφέρουν καθημερινά τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης στον απορροφημένο από πιο πεζά οικονομικά μελήματα τουρκικό πληθυσμό, άλλοτε επικεντρώνοντας στην Ψέριμο και άλλοτε στη διεύρυνση της αμερικανικής βάσης στην Κρήτη, προϋποθέτει έναν αντιδυτικισμό, ο οποίος δεν ορρωδεί προ αυστηρών κειμένων συμπερασμάτων.
Στα μάτια των Τούρκων ιθυνόντων η συγκυρία προσφέρει τη δυνατότητα να αποσπασθεί κάτι: εν προκειμένω, η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών – και η τυχόν μεσολαβητική παρέμβαση του συμμαχικού παράγοντα προκειμένου να αποφευχθεί μια “αχρείαστη” ρήξη δεν αποτελεί εμπόδιο στην υλοποίηση του τουρκικού στόχου, παρά μάλλον ένα εναλλακτικό ή συμπληρωματικό μέσο επίτευξής του.
