Μια «ιστοριογράφος» της rap διηγείται την πορεία της μουσικής σκηνής από τα γκέτο του Μπρονξ μέχρι τις παραγκουπόλεις του Καράκας. Μια ιστορία με αρχή, μέση και αβέβαιο τέλος.
«Δεν εισαγάγαμε τη hip hop από το Μπρονξ, εμείς τη δημιουργήσαμε», μου λέει πριν καλά καλά ξεκινήσουμε τη συνέντευξη η Apolonia. Σαν να θέλει να ξεκαθαρίσει τους βασικούς κανόνες του παιχνιδιού, πριν κάνω κάποια «λάθος» ερώτηση.
Το «εμείς», στη συγκεκριμένη περίπτωση, αναφέρεται στους Πορτορικανούς, τους Δομινικανούς, τους Μεξικανούς και τους Βενεζουελάνους που βρέθηκαν στα αμερικανικά γκέτο μαζί με τον μαύρο πληθυσμό των ΗΠΑ. Η ιστορία που θέλει να μου διηγηθεί αφορά τους «ανέγγιχτους» των μεγάλων πόλεων, που έζησαν τις λαμπρές ημέρες ενός μουσικού ρεύματος πριν γίνει εμπορεύσιμο προϊόν ή εργαλείο πολιτικής προπαγάνδας.
Συνάντησα την Apolonia στο σπίτι της στο Los frailes de catia, ένα από τα πιο κακόφημα μπάριος (παραγκουπόλεις) του Καράκας. Καθίσαμε μαζί με τον Sekou, τον σύντροφό της από την Αβάνα, ο οποίος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους τραγουδιστές της ραπ στην Κούβα, αν και ζει εδώ και χρόνια στο Καράκας.
Ενας ακατάστατος χώρος που αποτελεί ταυτόχρονα, σπίτι, στούντιο, αλλά και ένα αυτοσχέδιο πνευματικό κέντρο, στο οποίο τα παιδιά της γειτονιάς παίζουν μουσική, φτιάχνουν γκράφιτι και μαθαίνουν να σκηνοθετούν και να μοντάρουν τα δικά τους μικρά βιντεάκια. Σήμερα η Apolonia έχει αφήσει για λίγο το μικρόφωνο και έχει μετατραπεί σε «ιστοριογράφο της hip hop», επιχειρώντας να καταγράψει ακόμη και τον τελευταίο καλλιτέχνη που άφησε το αποτύπωμά του στη συγκεκριμένη μουσική σκηνή της Βενεζουέλας.
Η ραπ, μου εξηγεί, επέστρεψε τη δεκαετία του ’90 στη Βενεζουέλα (σαν αντιδάνειο) από δύο διαφορετικά μονοπάτια. Τα πιο εύπορα στρώματα των ανατολικών συνοικιών του Καράκας, που είχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ, έφερναν τα νέα μουσικά ρεύματα που κυριαρχούσαν πλέον και εμπορικά στις ΗΠΑ.
Αντίθετα, τα παιδιά των μπάριος μπορεί να μην καταλάβαιναν καν τους στίχους των αμερικανικών τραγουδιών, αλλά ταυτίζονταν πολύ ευκολότερα με τις εικόνες των γκέτο, της φτώχειας και της εγκληματικότητας που πλάσαρε η αμερικανική hip hop σκηνή. Οσο η ραπ εμπορευματοποιείται στην Αμερική τόσο ριζοσπαστικοποιείται στις φτωχογειτονιές της Βενεζουέλας.
Ακούγοντας τις προσωπικές ιστορίες της Apolonia και του Sekou, σχηματίζεις αμέσως πλήρη εικόνα για τους ασύμπτωτους καλλιτεχνικούς δρόμους στο Καράκας και την Αβάνα. Ο Κουβανός καλλιτέχνης ήταν σχετικά περιθωριοποιημένος, καθώς η ραπ θεωρούνταν ένα εισαγόμενο (γιάνκικο) προϊόν για τη σοσιαλιστική κυβέρνηση της χώρας.
Αντίθετα, η Apolonia και η μουσική που εκπροσωπούσε γνώρισαν τρία διαφορετικά στάδια στη Βενεζουέλα: Την παρενόχληση από την αστυνομία πριν από την άνοδο του Τσάβες στην εξουσία, την αποθέωση από την μπολιβαριανή κυβέρνηση και ύστερα την «εργαλειοποίηση» της hip hop από ανθρώπους που μπορεί να μην καταλάβαιναν και πολλά από μουσική, αλλά πίστευαν ότι μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν σαν ένα στοιχείο προπαγάνδας.
«Πριν από την μπολιβαριανή επανάσταση», μου εξηγεί η Apolonia, ο πολιτικός στίχος ήταν σαφώς περιορισμένος. Υπήρχαν, βέβαια, αναφορές στην κοινωνική αδικία, την αστυνομική βαναυσότητα και τα ναρκωτικά, αλλά έρχονταν ως εισαγόμενα προϊόντα από το Μπρονξ. «Αντίθετα, ο Τσάβες κατάλαβε από πολύ νωρίς τη δύναμη της hip hop.
Κατάλαβε ότι αυτό που πραγματικά γεννούσε τη ραπ στο Μπρονξ ήταν ο αποκλεισμός των ανθρώπων και η αίσθηση πως δεν είχαν καμία δυνατότητα να καθορίσουν όσα συνέβαιναν στη ζωή τους. Γι’ αυτό αρκετά από τα πρώτα ονόματα που ασχολήθηκαν με τη hip hop στη Βενεζουέλα αναγνώρισαν τον εαυτό τους στην μπολιβαριανή επανάσταση».
Σε αυτή την περίοδο, η Apolonia ιδρύει την κολεκτίβα Hip Hop Revolution, η οποία χρηματοδοτείται από το κράτος για να δημιουργήσει 36 σχολές, στις οποίες διδάσκεται μουσική, μοντάζ και γραφικές τέχνες. Στο απόγειο της δράσης της, η κολεκτίβα αποκτά ακόμη και το δικό της κανάλι χάρη στις τηλεοπτικές συχνότητες που η κυβέρνηση παραχωρεί σε τοπικές πρωτοβουλίες σε όλη τη χώρα.
Στα χρόνια του Τσάβες, τα μπάριος θα κυριαρχήσουν στη hip hop σκηνή. Μαζί με την οικονομική κρίση και τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, όμως, το μικρόφωνο περνά και στην απέναντι πλευρά. Το 2014, με τις μεγάλες μαθητικές κινητοποιήσεις, ο NK Profeta τραγουδά για τον «θάνατο του μπολιβαριανού ονείρου» στο τραγούδι του la Carta Magna. Συνδυάζει αναφορές στον «απελευθερωτή Μπολιβάρ», στα επιτεύγματα του Τσάβες, αλλά και στον νέο ηγέτη της χώρας, «που μέθυσε από την εξουσία».
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Apache και το συγκρότημά του Cuarto Poder δεν σε αφήνουν να καταλάβεις πότε ασκούν κριτική στην κυβέρνηση και πότε στα εύπορα στρώματα της αντιπολίτευσης, όταν τραγουδούν: «να προσέχεις στον δρόμο τούς τσαντάκηδες με τις μηχανές που θα σου κλέψουν το blackberry κινητό και τα δολάρια στην τσέπη σου».
«Η δεξιά αντιπολίτευση», μου εξηγεί η Apolonia, «άρχισε να εκμεταλλεύεται με καθυστέρηση τη hip hop και συχνά πλήρωνε καλλιτέχνες να της γράφουν τραγούδια». Η ίδια δεν κρύβει την απέχθειά της για παλιούς συναδέλφους της που πούλησαν την τέχνη τους σε κάποια πλευρά. «Καταλαβαίνω ότι πρέπει να ζήσουν, αλλά, αν το μόνο σου ιδανικό είναι να μην έχεις ιδανικά, καταλήγεις να μην αισθάνεσαι καν ντροπή για όσα κάνεις», μου λέει.
*Η συνέντευξη της Apolonia έγινε στο πλαίσιο του νέου ντοκιμαντέρ Make the economy scream. Μάθε περισσότερα στη διεύθυνση maketheeconomyscream.com
INFO
Δείτε:
Hip hop revolution
Ενας Βρετανός ακτιβιστής και ένας Ιρακινός ράπερ ταξιδεύουν στη Βενεζουέλα, έναν χρόνο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2002, για να καταγράψουν την επανάσταση της hip hop
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών