Η τελευταία τετραετία υπήρξε μια πολύ δύσκολη περίοδος για την Αριστερά στην Ελλάδα. Όχι ότι η Αριστερά σε ευρωπαϊκή και σε διεθνή κλίμακα βρίσκεται σε ανοδική κατάσταση- η στρατηγική κρίση της Αριστεράς όλων των μορφών (σοσιαλιστικής, κομμουνιστικής, αυτόνομης, δικαιωματικής κλπ) είναι δεδομένη. Ιδίως στην κλασσική Δύση ( ΗΠΑ-ΕΕ-Αυστραλία-Καναδάς) μπορεί να μιλήσει κανείς και για υπαρξιακή κρίση υπόστασης.
Όμως, η ελληνική (υπαρκτή) Αριστερά βιώνει ένα δικό της, πολύ ιδιαίτερο «τραύμα» και αποτυχία. Το μεγαλύτερο ποσοτικά τμήμα της υπό την μορφή του ΣΥΡΙΖΑ διακυβέρνησε με τραγικά αποτελέσματα: ακύρωσε συντριπτικά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του καλοκαιριού του 2015, ψήφισε και εφάρμοσε σκληρά το Τρίτο Μνημόνιο, προώθησε την λιτότητα και τις ιδιωτικοποιήσεις, πέρασε την Συμφωνία των Πρεσπών, υπήρξε ως κυβέρνηση νατοϊκότερη του ΝΑΤΟ (μεταξύ άλλων και με τη διαπραγμάτευση και προετοιμασία της συμφωνίας για τη δημιουργία ενός τεράστιου πλέγματος αμερικανικών βάσεων, συμφωνία που τελικά υπέγραψε η ΝΔ). Αυτό παγίωσε την αίσθηση στην κοινωνία ότι όλες οι παρατάξεις «είναι το ίδιο» και ότι η δημόσια πολιτική έχει αποτύχει (μεταδημοκρατική κατάσταση). Το τμήμα της Αριστεράς που αντιτάχθηκε σε αυτήν την εξέλιξη ( ΚΚΕ, ΛΑΕ, Ανταρσύα, ΜΕΡΑ25) διαφοροποιήθηκε μεν ηθικά και αξιακά, αλλά δεν μπόρεσε να ανατρέψει για μια σειρά λόγους (και προγραμματικούς) αυτήν την κατάσταση κατάπτωσης. Οι επόμενες μεγάλες κρίσεις (υγειονομική κρίση, πόλεμος στην Ουκρανία, διεθνής οικονομική κρίση και διαμόρφωση δύο μεγάλων στρατοπέδων) βρήκαν την ελληνική Αριστερά πιο απροετοίμαστη ακόμη και από την μέση στάθμη της διεθνούς. Το γεγονός ότι μια τόσο μεγάλη τραγωδία και κρατικό έγκλημα όπως τα Τέμπη δεν προκάλεσαν μια διαρκέστερη κοινωνική αντίδραση σχετίζεται με την κατάσταση της Αριστεράς και την έλλειψη εμπιστοσύνης της κοινωνίας σε αυτήν.
Η διαμόρφωση μιας πολιτικής συμμαχίας στην Αριστερά, όπως αυτή μεταξύ του ΜΕΡΑ25 και άλλων αριστερών δυνάμεων (ΛΑΕ) υπό το σχήμα ΜΕΡΑ25- Συμμαχία για τη Ρήξη ( στο εξής Μ-ΣΡ) κατ’ αρχάς δεν είναι μια αρνητική εξέλιξη. Το να μπορούν να συζητούν μεταξύ τους αριστερές πολιτικές οργανώσεις και να συγκλίνουν ξεπερνώντας τον «διάλογο κουφών» είναι κάτι το αρχικά επιθυμητό. Αρκεί αυτό να γίνεται με όρους διαφάνειας στον δημόσιο διάλογο και να προωθεί και εμπλουτίζει προγραμματικά σε μια μαχητική κατεύθυνση την τοποθέτηση της Αριστεράς, καθώς επίσης να λαμβάνει υπ’ όψιν του τα τραύματα και αποτυχίες του παρελθόντος. Αρκεί να μην είναι μια τεχνητή και ευκαιριακή συγκόλληση και να μην αναπαράγει όσα οδήγησαν στην μεγάλη ήττα του 2015.
Συμβαίνει κάτι τέτοιο με το Μ-ΣΡ και με τις πολιτικές πρωτοβουλίες εδώ και καιρό του Γιάνη Βαρουφάκη; Το παρόν άρθρο συνιστά μια διερεύνηση, κατά το δυνατόν ψύχραιμη και μη εμπαθή, αυτού του προβλήματος, που φαίνεται μπροστά στις κάλπες να είναι ζωτικό για τους αριστερούς και τις αριστερές στην Ελλάδα και ευρύτερα για τα ενεργά κοινωνικά τμήματα της ελληνικής κοινωνίας. Ως σημαντικό μέτρο και δείκτη θα λάβουμε το βασικό προγραμματικό κείμενο του Μετώπου Μ-ΣΡ[1] «Όλα μπορούν να είναι αλλιώς». Επίσης, θα επικαλεστούμε δημόσιες πολιτικές τοποθετήσεις του ΓΒ, ο οποίος είναι ο αδιαμφισβήτητος επικεφαλής της συμμαχίας αυτής, καθώς και παραπομπές από το σημαντικό, χορταστικό και πολύ κατατοπιστικό βιβλίο του «Ανίκητοι Ηττημένοι» (Αθήνα 2017, εκδόσεις Πατάκη , μετάφραση στα ελληνικά από το πρωτότυπο στα αγγλικά “Adults in the Room: My Battle with Europe’s Deep Establishment” 2016).
1. Η σχέση του προγράμματος του Μ-ΡΣ με την Ευρωπαϊκή Ένωση: Back to 2015?
Στο πολύ αξιόλογο μυθιστόρημά του “Replay” ( στα ελληνικά: «Replay– Ζωή σε επανάληψη», Αθήνα 2007 Κέδρος), ο Αμερικανός συγγραφέας Ken Grimwood βάζει τον μυθιστορηματικό του ήρωα διαρκώς να πεθαίνει στην ίδια ηλικία και να ανασταίνεται σε νεαρή ηλικία, ξαναζώντας πάλι από την αρχή. Το φιλοσοφικό ερώτημα είναι, βεβαίως, αν την επόμενη φορά τα πράγματα θα εκτυλίσσονταν διαφορετικά. Στο προκείμενο που μας απασχολεί: κατά πόσο το προγραμματικό πλαίσιο του Μ-ΣΡ καταφέρνει να αποφύγει την ανακύκλωση του 2015 και να κάνει μια τομή προς το μέλλον;
Το παραπάνω προγραμματικό κείμενο περιγράφει αρκετά πειστικά και ορθά την άγρια νεοφιλελεύθερη και μνημονιακή πολιτική της Νέας Δημοκρατίας καθώς και τις ιστορικές και παρούσες συνένοχες ευθύνες των ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ για αυτήν την πολιτική. Επίσης, πολλά από τα μέτρα που αντιπροτείνει ( πχ κοινωνικοποίηση παιδείας και υγείας, ανάκτηση ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων, κοινωνικοποίηση ΔΕΗ κλπ) είναι πολύ σωστά και αναγκαία. Βεβαίως, δεν είναι η πρώτη φορά που αυτά προτείνονται από τον, ας πούμε, Συριζογενή χώρο της Αριστεράς. Τα περισσότερα υπήρχαν και στο πρόγραμμα του παλιότερου ΣΥΡΙΖΑ ιδίως της περιόδου 2010-2013 και λιγότερο της περιόδου 2013-2015 και σταδιακά ροκανίστηκαν στην συνέχεια. Υπήρχαν, κάπως ροκανισμένα και στην πολιτική απόφαση του Ιδρυτικού Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο του 2013. Το βασικό ζήτημα ήταν αν αυτά μπορούν να εφαρμοστούν εντός της ευρωζώνης και της ΕΕ. Εντός του ΣΥΡΙΖΑ ως το 2015 υποστηρίζονταν κυρίως από την τάση της Αριστερής Πλατφόρμας ότι κάτι τέτοιο ήταν πρακτικά απίθανο ως αδύνατο, ενώ η πλειοψηφία αλλά και ο ΓΒ έλεγαν ότι είναι εφικτό. Στην Αριστερή Πλατφόρμα η μεγαλύτερη ποσοτικά συνιστώσα ήταν το Αριστερό Ρεύμα που τώρα ως συνιστώσα της ΛΑΕ συνεργάζεται με το ΜΕΡΑ25.
Στο παραπάνω βιβλίο του, ο ΓΒ περιγράφει μια σειρά συστηματικών επαφών με τον Αλέξη Τσίπρα από το 2011 και εξής ( σελ.112 και επ.) . Από την περιγραφή καθίσταται σαφές ότι βασικός του σκοπός ήταν να πείσει τον Τσίπρα να αποδεσμευθεί από την αντι-ευρώ λογική που τότε υπήρχε στο κόμμα του ( υπό την έννοια, όπως το περιγράφει, ότι η αντιμνημονιακή λύση εντός ευρώ ήταν η βέλτιστη λύση, η έξοδος η μεσαία, και η παραμονή στα μνημόνια εντός ευρώ η χειρότερη). Γράφει λοιπόν:
«Σύντομα κατέστη σαφές ότι, για πολιτικούς λόγους, ο Αλέξης αμφιταλαντευόταν ως προς ένα βασικό ζήτημα: αν έπρεπε η Ελλάδα να παραμείνει στο ευρώ. Ήδη από το 2011 ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν βαθιά διχασμένος με έντονες διαφωνίες στο εσωτερικό του … ( ως προς το ευρώ)…Κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας η στάση του Αλέξη απέναντι στο ζήτημα μου φάνηκε επιπόλαιη και ανώριμη….. Από τις ματιές όλο νόημα που μου έριχνε ο (Νίκος) Παππάς κατάλαβα ότι εκείνος συμφωνούσε μαζί μου κι ήλπιζε να τον βοηθήσω να απομακρύνει τον αρχηγό του από τυχόν αυθαίρετους πειραματισμούς με την ιδέα του Grexit….. …Στη μια ώρα που ακολούθησε έκανα ό,τι μπορούσα για να εντυπώσω στο μυαλό του Τσίπρα την ιδέα ότι η μετατροπή του Grexit σε στρατηγικό στόχο θα συνιστούσε εξίσου μεγάλο σφάλμα με την έλλειψη προετοιμασίας για ένα τέτοιο ενδεχόμενο….. Αυτό θα σήμαινε ότι θα απέρριπτε το Grexit ως απειλή (πόσο μάλλον ως στρατηγικό στόχο) και από την άλλη θα προσπαθούσε να περάσει στη διεθνή κοινότητα το μήνυμα ότι ο χειρότερος φόβος μας ήταν όχι ένα τυχόν Grexit αλλά η συνέχιση της παρούσας κατάστασης..» (οπ.π. σελ. 114-115).
Πώς, όμως, έχοντας απορρίψει το Grexit ακόμη και ως «απειλή» από την κυβερνητική ατζέντα, θα είχε η τότε κυβέρνηση ικανοποιητικά μέσα διαπραγμάτευσης; Ακόμη και κατά την διαπραγμάτευση στο Eurogroup της άνοιξης 2015 ο ΓΒ δέχεται στο βιβλίο του ότι διαρκώς έδινε ως ΥπΟικ την εικόνα στους ισχυρούς της ΕΕ ότι το ζήτημα του Grexit δεν υπήρχε στην κυβερνητική ατζέντα. Παρά το ότι, κατά την εκφρασθείσα στο βιβλίο του γνώμη του, ήταν η μεσαία και όχι η χειρότερη δυνατή λύση.
Φαίνεται λοιπόν, από την περιγραφή του ίδιου, ότι η συνεννόηση του ΓΒ με τον Τσίπρα κινήθηκε σχεδόν εξαρχής στο να τον «αποσπάσει» από τις αντι-ευρώ απόψεις ή επιρροές μέσα στον τότε ΣΥΡΙΖΑ, τις οποίες θεωρούσε «επικίνδυνες». Στην ίδια συζήτηση, περιγράφει ότι ενώ η είσοδος στο ευρώ θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, η έξοδος θα είχε πολύ αρνητικά αποτελέσματα (σελ. 113) . Αυτήν την άποψη την κράτησε διαχρονικά, αφού ως Υπουργός Οικονομικών είπε σε συνέντευξή του στον Ν. Χατζηνικολάου στις 2/3/2015 ότι «η επιστροφή στην δραχμή θα σήμαινε επιστροφή στη λίθινη εποχή για την Ελλάδα, δεν υπερβάλλω»[2].
Πώς λοιπόν η έξοδος από το ευρώ δεν ήταν η χείριστη και όχι η μεσαία λύση αφού θα έστελνε την χώρα στη «λίθινη εποχή»;
Επιπλέον, ο ΓΒ ήταν Υπουργός Οικονομικών στους 7 πρώτους μήνες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και κατά την διαπραγμάτευση. Τι ακριβώς έκανε στο διάστημα αυτό για να υπάρχει και η προετοιμασία για το «μεσαίο ενδεχόμενο» της εξόδου;
Το ότι ο ΓΒ θεωρούσε την αντι-ευρώ γραμμή στο κόμμα ως μείζον πρόβλημα φαίνεται και από αυτό που έντιμα γράφει ότι αντιτάχθηκε στην παραχώρηση μεγάλου οικονομικού Υπουργείου στον Π. Λαφαζάνη μετά τον Ιανουάριο 2015 γιατί αυτό θα έδινε την εικόνα μιας ισχυρής αντι-ευρώ τάσης μέσα στην κυβέρνηση (σελ. 238):
« Όμως, δεδομένου ότι, ως ηγέτης της Αριστερής Πλατφόρμας, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης διαφωνούσε με τον στόχο μιας συμφωνίας εντός του ευρώ (προκρίνοντας, αντί γι’ αυτήν, την άμεση επιστροφή στη δραχμή) θεωρούσα μεγάλο λάθος να του δοθεί ένα από τα τρία οικονομικά υπουργεία..». ( οπ.π. σελ. 243).
Εδώ , αξίζει ακόμη να σχολιασθεί το ότι απέναντι σε μια συλλογική κομματική διαδικασία του τότε ΣΥΡΙΖΑ και με προβλήματα αλλά και με πρόδηλο πολιτικό ενδιαφέρον από το 2011 ως το 2015 ο ΓΒ τοποθετείται με αδιαφορία και τελείως εξωτερικά έως και με σχετική εχθρότητα. Σαν να είναι λογικό οι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις να λαμβάνονται αποκλειστικά μεταξύ ηγετών και συμβούλων τους και μέσα σε αδιόρατες δομές λήψης αποφάσεων. Αν αυτό ίσχυσε στο παρελθόν, τι μας πείθει ότι στο μέλλον το Μ-ΣΡ θα λειτουργεί δημοκρατικότερα και συλλογικότερα; Η αυτοκριτική του ΓΒ; Η καλή βούληση των νυν συμμάχων και το δικό τους πολύ συλλογικό παρελθόν;
Ενδιαφέρον έχει επίσης η παρατήρηση ότι αντί για την συμμαχία του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο 2015 με τους ΑΝΕΛ του Καμμένου θα μπορούσε να επιλεγεί το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη, λύση προς την οποίαν μάλλον έκλινε, παρά τα προβλήματα που αναφέρει, ο ΓΒ ( οπ.π. σελ. 236-239 ). Όποιαν αρνητική γνώμη και να έχει κανείς για τους ΑΝΕΛ, μπορεί να φανταστεί το σενάριο συγκυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ τότε με το Ποτάμι (!!!).
Ανάλογα γράφει και προς υπεράσπιση της Συμφωνίας της 20ης Φλεβάρη που σε μεγάλο βαθμό συνέβαλε, κατά την γνώμη μας πάντοτε, στην τελική θλιβερή κατάληξη. Και εδώ υπερασπίζεται, στο βιβλίο του του 2017, την θέση περί του «θετικού 70% του Μνημονίου». Ειδικότερα:
«Ως λογικοί εταίροι, που δεν θέλουν τη ρήξη, θα περιλάβουμε στην ατζέντα των μεταρρυθμίσεων το 70% των μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνονται στο υφιστάμενο γραπτό μνημονιακό κείμενο ( δηλαδή , τα μνημονιακά κείμενα περιλάμβαναν 70 % θετικές μεταρρυθμίσεις; Ποιες ήταν αυτές; Και άξιζε τον κόπο τόση φασαρία αντίδρασης για τα μνημόνια τελικά ή ήταν μια σκέτη ιδεοληψία; ). Αντί να το «σκίσουμε» θα αφαιρέσουμε τα υφεσιακά, ταξικά και τοξικά μέρη του (που ήταν στοιβαγμένα στο 30% των διατάξεων του μνημονίου), θα αντικαταστήσουμε την πολιτική λιτότητας και ξεπουλήματος που το διαπνέει με λογικούς και φιλικούς προς την ανάπτυξη δημοσιονομικούς στόχους, θα προσθέσουμε τις θεσμικές μας προτάσεις για δημόσια αναπτυξιακή τράπεζα διαχείρισης των κόκκινων δανείων και τέλος θα είμαστε άτεγκτοι στην προσθήκη ενός συνεκτικού προγράμματος καταπολέμησης της ανθρωπιστικής κρίσης..».(οπ.π. σελ. 375).
Έτσι, η διαπραγμάτευση θα καταργούσε το μικρό κακό τμήμα των μνημονίων και θα εμπλούτιζε το μεγάλο καλό. Δεδομένου ότι το μνημονιακό πλαίσιο μπορεί να υπάρχει και μετά την λήξη της δανειακής σύμβασης, αυτά θα μπορούσαν με μια επικαιροποίηση να ειπωθούν και τώρα. Ή η τωρινή διαπραγμάτευση εκ μέρους του Μ-ΣΡ, αν αποκτήσει πολιτική ισχύ, θα είχε τελείως άλλα χαρακτηριστικά από εκείνα που δεν μπόρεσε να έχει η διαπραγμάτευση του ΣΥΡΙΖΑ μετά την εκπαραθύρωση του ΓΒ το καλοκαίρι του 2015 υπέρ του Τσακαλώτου;
Όμως, η « πραγματική διαπραγμάτευση» συνέβη το 2015 και δεν παρέμεινε το «ανεκπλήρωτο αντικείμενο του πόθου» των αριστερών ευρωπαϊστών για να θυμηθούμε και τον μεγάλο σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ. Είχε ως αντικείμενο και ως κατάληξη την συντριβή μιας προσπάθειας κυβερνητικής διαπραγμάτευσης ( ακόμη και αν την θεωρήσουμε a priori ως «καλών προθέσεων») για ένα θετικό για τον λαό φιλοκοινωνικό συμβιβασμό μέσα στην ευρωζώνη. Ο ΓΒ έπαιξε κορυφαίο ρόλο σε αυτήν την διαπραγμάτευση και συχνά αμφιλεγόμενο. Ορισμένες φορές, διαβάζοντας το κομμάτι του ΓΒ για την διαπραγμάτευση, μένει κανείς με την αίσθηση ότι οι κυρίαρχοι της ΕΕ και insiders της ελίτ και του Eurogroup ήταν άνθρωποι όχι τόσο «κακών προθέσεων» ή υπέρ των μεγάλων συμφερόντων αλλά μη ενημερωμένοι, αντιφατικοί, δυσπρόσιτοι, φορείς παρεξηγήσεων κλπ που μια καλύτερη και πιο μαχητική εκπροσώπηση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, όπου ο ίδιος θα είχε μεγαλύτερη ισχύ και δεν θα του έβαζε τρικλοποδιές ο Τσίπρας ή ο Δραγασάκης, θα μπορούσε να τους μεταστρέψει σε μια καλύτερη λύση και να τους πείσει. Όμως όλα αυτά είναι πια γραμμένη Ιστορία. Ούτε η Κύπρος το 2013 ούτε η Έλλάδα το 2015 πέτυχαν έναν θετικό για τον λαό συμβιβασμό μέσα στην ευρωζώνη και την ΕΕ. Αντίθετα, καταβαραθρώθηκαν. Ο Τσίπρας κεφαλαιοποίησε την καταβαράθρωση για να μείνει στην εξουσία, αλλά η καταβαράθρωση μιας γραμμής συνέβη πραγματικά και όχι virtual.
Τα πολιτικά μέτρα που προτείνει η συμμαχία Μ-ΣΡ είναι απολύτως απίθανο και «μη ρεαλιστικό» να εφαρμοστούν μέσα στο πλαίσιο της ευρωζώνης ή και της ΕΕ ακόμη. Δεν το ξέρουν αυτό, άραγε, οι εκπρόσωποι του Μ-ΣΡ; Με ένα ελληνικό χρέος πελωρίων διαστάσεων που κανείς δεν θα δεχθεί να μειωθεί ονομαστικά και μάλιστα εντός πια μιας μεγάλης διεθνούς οικονομικής και πολιτικής κρίσης, ποιά πολιτική σύνθεση της ευρωζώνης και της ΕΕ θα υποχωρούσε στην σωστή «διαπραγμάτευση νο2» ; απολύτως καμιά. Πόσο μάλλον που η κρατικοποίηση της ΔΕΗ, η ανάκτηση ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων, η απαγόρευση ιδιωτικών πανεπιστημίων, η άρση μνημονιακών μέτρων, η εθνικοποίηση των τραπεζών και είναι μέτρα αντίθετα ρητώς στο θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ αλλά και θα ξεσήκωναν ένα πόλεμο κατά της Ελλάδας. Ο ΣΥΡΙΖΑ «μπήκε στη θέση του» για πολύ λιγότερα.
Όμως, παρ’ όλα αυτά η θέση της συμμαχίας Μ-ΣΡ για την ΕΕ είναι ασαφής τουλάχιστον. Οι αναφορές στην ΕΕ και την ευρωζώνη απουσιάζουν πλήρως από την ανάλυση της κατάστασης αλλά και από το σκέλος των προτεινόμενων μέτρων. Λες και όλα όσα γίνονται στην Ελλάδα από το 2015 και μετά τα αποφάσισε μόνος του ο Τσίπρας και μετά μόνος του ο Κυριάκος Μητσοτάκης και οι Βρυξέλλες ήταν αμέτοχες. Λες και η χώρα δεν είναι όχι μόνο υπό πολιτικοστρατιωτική κηδεμονία (ΝΑΤΟ) αλλά και υπό κοινωνικοοικονομική (νεοφιλελευθερισμός υποκείμενος στην ηγεμονία ΗΠΑ και Βρυξελλών) παραμένοντας καταφρονημένη «αποικία χρέους».. Οι ίδιες οι λέξεις «ευρωζώνη» και ΕΕ είναι ανύπαρκτες πλην του τέλους του κειμένου. Υπάρχει, όντως, μόνο μια διατύπωση στο προγραμματικό κείμενο προς το τέλος, ως εξής:
«Για την υπεράσπισή της (της προωθούμενης οικονομικής και εισοδηματικής πολιτικής , είναι απαραίτητη η προετοιμασία για το ενδεχόμενο της εξόδου από την Ευρωζώνη και της ρήξης με την ολιγαρχική, αντιδημοκρατική ΕΕ και τις πολιτικές της».
Το αν είναι επαρκής είναι ρητορικό καθαρά ερώτημα. Θα πρέπει άλλη μια φορά η όποια «προοδευτική» κυβέρνηση να μπει στους εκβιασμούς της ΕΕ για να διαπιστωθεί ότι μια ριζοσπαστική πολιτική δεν χωρά σε αυτά τα πλαίσια; Προς τι;
«Προετοιμασία και ενδεχόμενο της εξόδου». Η διατύπωση, μετά από όλα τα παραπάνω ιστορικά διδάγματα, είναι πιο ήπια από εκείνη των εναλλακτικών κειμένων της Αριστερής Πλατφόρμας στα σώματα του ΣΥΡΙΖΑ πριν από το 2015. Και ναι μεν ο ΓΒ λογικό είναι να επιμένει σε μια θέση, παρά το ότι η ιστορική πραγματικότητα την έχει λογικά καταδικάσει, που είχε πάντοτε. Το Αριστερό Ρεύμα; Άλλες οργανώσεις εντός της ΛΑΕ, όπως η εξωκοινοβουλευτικής γενεαλογίας και τροπισμού Αριστερή Αντικαπιταλιστική Συσπείρωση; Σημαντικοί οικονομολόγοι διεθνούς κύρους όπως ο Κώστας Λαπαβίτσας, που συνδέθηκαν και προσωπικά με την αντι-ευρώ τοποθέτηση ; Μπορεί, βέβαια, να έχουν αλλάξει γραμμή ή να θεωρούν, πλέον, ότι η σύγκρουση με την ΕΕ είναι πια καταδικασμένο διακύβευμα. Ενδιαφέρον που το εκτιμούν αυτό σε μια συγκυρία όπου η ΕΕ είναι σε κρίση κατάρρευσης και είναι πιο αισιόδοξοι τελικά για το μέλλον της από την ίδια την ηγεσία της ΕΕ. Αν όμως το εκτιμούν, ας βγουν να το πουν. Επίσης, χρειάζεται να θυμηθούμε ότι ο ΓΒ έχει τοποθετηθεί το 2016 κατά του Brexit και συντείνει σημαντικά στην υιοθέτηση αυτής της γραμμής από το Εργατικό Κόμμα του τότε Corbyn, όπως επίσης ότι επανειλημμένα έχει πάρει θέση υπέρ του Ε. Μακρόν και μάλιστα όχι μόνο στο δίλημμα των προεδρικών εκλογών του 2017 και του 2022 (Μακρόν ή Λεπέν) αλλά και γενικότερα. Στο παραπάνω βιβλίο του («Ανίκητοι Ηττημένοι» σελ. 315-318) αναφέρεται σε ειδικότερες συζητήσεις του κατά την διαπραγμάτευση με τον τότε Υπουργό Οικονομικών της Γαλλίας Σαπέν καθώς και με τον Μακρόν και αναρωτιέται αν τα πράγματα θα ήταν καλύτερα για την Ελλάδα εφόσον θα ήταν Υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας ο «με κατανόηση» Μακρόν αντί του Σαπέν. Ειδικότερα:
« Ο Γάλλος Υπουργός Οικονομίας (Μακρόν) ήταν το ακριβώς αντίθετο του Υπουργού Οικονομικών (Σαπέν). Εκεί που ο Μισέλ Σαπέν απέφευγε, ανέβαλε ή προσποιούνταν, ο Εμμανουέλ Μακρόν ήταν ενεργός ακροατής και εμπλεκόταν άμεσα στη συζήτηση. Ενώ τα μάτια του ακτινοβολούσαν και ήταν έτοιμα να εκφράσουν τη συμφωνία ή διαφωνία τους…. …..Μετά από εκείνη την πρώτη μας συζήτηση, πραγματικά λυπήθηκα που αυτός που εκπροσωπούσε τη Γαλλία στο Eurogroup ήταν ο Σαπέν και όχι ο Μακρόν. Αν οι ρόλοι ήταν αντεστραμμένοι, ποιος ξέρει, ίσως τα πράγματα να είχαν διαφορετική εξέλιξη..» (οπ.π. σελ. 317-318).
Σήμερα, ο «με κατανόηση» Μακρόν έχει γίνει προεδρικός δικτάτορας και πνίγει στην καταστολή την ηρωϊκή γαλλική εξέγερση. Δεν μπορεί κανείς να είναι τελικά με όλους όσοι συγκρούονται μεταξύ τους.
Τέλος, αξίζει να ρωτήσει κανείς αν η έξοδος από το ευρώ τώρα, που αφήνει ως οριακό ενδεχόμενο το πρόγραμμα του Μ-ΣΡ είναι κάτι το ριζικά διαφορετικό από την έξοδο που το 2011 θα επέστρεφε την χώρα στην λίθινη εποχή.
Και, επίσης, μήπως αυτή η χαλαρή παραμονή στο «ενδεχόμενο ή την πιθανότητα ρήξης» του 2012-2015 βοηθά την προγραμματική «προοδευτική» συνεννόηση με τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ μετεκλογικά; Μήπως, παρά τις διαψεύσεις του Μ-ΣΡ, οι αντιφάσεις αυτές υποβοηθούν το σενάριο «προοδευτικής διακυβέρνησης»; Μπορεί να μην είμαστε κακοπροαίρετοι, αλλά διαθέτουμε καλή μνήμη. Η υποβάθμιση της τοποθέτησης περί ρήξης με την ευρωζώνη και την ΕΕ έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ήττα του 2015. Ακόμη και η Αριστερή Πλατφόρμα και μετέπειτα ΛΑΕ δεν τεκμηρίωσε πειστικά την εναλλακτική γραμμή της, πράγμα που επίσης συνέβαλε στην όλη ήττα.
Τέλος, όσον αφορά το ψηφιακό νόμισμα συναλλαγών («σύστημα Δήμητρα»), και αυτό δεν είναι καινούρια ιδέα. Την έχει περιγράψει ο ίδιος ο ΓΒ το 2015 ως εναλλακτική κατά το κλείσιμο των τραπεζών και στα πλαίσια μιας κρίσης με την ευρωζώνη[3]. Σε εκείνη την συγκυρία, είναι πιθανόν να είχε κάποια αξία. Στα πλαίσια μιας διεθνούς συγκυρίας όπου οι δυτικές ελίτ σκέφτονται το ψηφιακό νόμισμα ως μέσο εποπτικού ελέγχου όλης της κοινωνίας , πιθανόν αυτός ο συνειρμός να μην είναι και πιο επωφελής σε σχέση με τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών .
2. Η Ουκρανία και ο «εγκληματίας Πούτιν»
Η βασική τοποθέτηση του Μ-ΣΡ είναι η ουδετερότητα και η τοποθέτηση εκτός στρατοπέδων στην προοπτική ενός «Νέου Κινήματος Αδεσμεύτων». Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Το πρόγραμμα απαντά : μη συμμετοχή στον πόλεμο, μη αποστολή όπλων, κατάργηση και κλείσιμο των βάσεων ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, όχι στις κυρώσεις. Σωστά όλα αυτά. Σε σχέση με το ΝΑΤΟ; Θα κάνει μια τέτοια κυβέρνηση πολιτική «αστερίσκων» στο ΝΑΤΟ σαν τον Ανδρέα Παπανδρέου; Ή θα βγει; Η διατύπωση είναι :
«Τερματισμός της νατοϊκής πρόσδεσης της χώρας» και όχι «έξοδος» . Είναι πιο ήπια από την μέσα στην ίδια παράγραφο φράση « Απόσυρση από τον μιλιταριστικό-εξορυκτικό Άξονα «Ισραήλ-Κύπρος- Αίγυπτος-Εμιράτα», έναν άξονα που καθόλου δεν τον συμπαθούμε αλλά δεν πολυϋπάρχει πια. Ενώ το ΝΑΤΟ όχι μόνο υπάρχει αλλά επιχειρεί έναν χαμηλής έντασης Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Ουκρανία αλλά και αλλού.
Και για να έρθουμε και στο ζήτημα της ουκρανικής σύγκρουσης που παραδόξως δεν υπάρχει καθόλου στο Πρόγραμμα Μ-ΣΡ ως ζωτικό παγκόσμιο πρόβλημα. Δεν λέμε να είναι φιλο-Ρώσοι οι άνθρωποι, αλλά να λάβουν μια πιο σαφή θέση ως συμμαχία. Δεν έχουν καμία από ό,τι φαίνεται. Ούτε για την παγκόσμια οικονομική κρίση που προκάλεσαν οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ούτε για την στροφή προς την αποδολλαριοποίηση της διεθνούς οικονομίας, ούτε για την μεγάλη κρίση της ΕΕ, ούτε για την σύσφιξη των BRICS με την Ρωσία και την Κίνα. Πώς η πολιτική συμμαχία αυτή θα ασκήσει αδέσμευτη πολιτική χωρίς να λάβει θέση στα μεγάλα αυτά προβλήματα;
Συμβαίνουν σημεία και τέρατα: α) συμφωνία Σαουδικής Αραβίας και Ιράν β) σύσφιξη σχέσεων Ινδίας και Ρωσίας γ) κρίση στην Αφρική δ) διεθνής έξοδος από τον κανόνα του δολλαρίου. Όμως, το Μ-ΣΡ ενδιαφέρεται στο πρόγραμμά του πιο πολύ για τον άξονα Κύπρου-Ισραήλ και τους υδρογονάνθρακες καθώς και για την ισότητα αποδοχών και παροχών ασφάλισης που αφορά την «ταυτότητα φύλου». Δεν λέμε να μην ενδιαφέρεται για αυτά, αλλά δεν μπορεί να αγνοεί παράλληλα μια κοσμογονία διεθνών εξελίξεων. Πέραν της ιστορικής παραχάραξης ότι το παλιό «Κίνημα Αδεσμεύτων» ήταν ακριβώς στην μέση μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Χωρίς να τρέφουμε καμία ιδιαίτερη συμπάθεια προς τον «Υπαρκτό Σοσιαλισμό» είναι ιστορικά βέβαιο ότι το Κίνημα Αδεσμεύτων κυρίως συγκρουόταν με την ιμπεριαλιστική Δύση και πολύ λιγότερο με την « σοσιαλιστική» Ανατολή. Αντίθετα, αρκετές φορές ο «δεύτερος» και ο «τρίτος» κόσμος βρέθηκαν πρακτικά αλληλέγγυοι έναντι της δυτικής ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας ( πχ Κρίση της Κούβας το 1962, Βιετνάμ κλπ).
Όμως, αν η συμμαχία Μ-ΣΡ δεν έχει θέση για την σύγκρουση, ο ΓΒ, που τυχαίνει να την εκπροσωπεί ηγετικά, φαίνεται να έχει. Σε δηλώσεις του λίγο μετά την έναρξη της ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης, ο ηγέτης τότε του ΜΕΡΑ25 δήλωνε την 1-3-2022 ότι «Τρέμω μήπως ο εγκλήματίας Πούτιν κάνει ό,τι και στην Τσετσενία»[4]. Είπε κιόλας (και τα γραπτά μένουν) ότι ο ίδιος έχει πρώτος κατονομάσει τον Πούτιν ως «εγκληματία πολέμου» από το 2001, εννοώντας τον τότε πόλεμο των Ρώσων στην Τσετσενία. Επίσης, είπε ότι στηρίζει τον ηρωικό αγώνα των Ουκρανών κατά του εισβολέα Πούτιν όχι μόνο με μολότοφ αλλά με κάθε μέσο. Είπε, βεβαίως, ότι δεν επιθυμεί την εμπλοκή της Ελλάδας και αυτό είναι προς τιμήν του. Καθώς και ότι η Νατοϊκή εμπλοκή δημιουργεί πρόβλημα και στην Ουκρανία. Ξέχασε, όμως, να πει ότι η Νατοϊκή εμπλοκή στην Ουκρανία δεν ξεκίνησε στις 24-2-2022 αλλά από τις αρχές του αιώνα και πάντως το αργότερο από τα γεγονότα στο Μαϊντάν την άνοιξη του 2014. Ότι οι ανατολικοί Ρωσόφωνοι Ουκρανοί μακελεύονται συστηματικά από το καθεστώς του Κιέβου από το 2014.
Θα πει κανείς, εδώ ίσες αποστάσεις φτάνει να έχει το ΚΚΕ και εσύ ζητάς να μην έχει το Μ-ΣΡ; Δεν είμαι σίγουρος, όμως, αν είναι ίσες αποστάσεις. Όταν υποστηρίζεις ως ο ηγέτης ενός κόμματος ή ενός μετώπου ότι θες μια Αδέσμευτη Πολιτική και μια πολιτική ανεξαρτησίας για την χώρα (ακόμη και εντός ΝΑΤΟ), πόσο είναι «ίση απόσταση» το να χαρακτηρίζεις ως «εγκληματία πολέμου» και ουσιαστικά ως «φασίστα εγκληματία» τον ηγέτη μια μεγάλης δύναμης και ενός από τα δύο μεγάλα κρατικά μπλοκ που συγκρούονται; Επειδή οι μεγάλες δυνάμεις δεν είναι «χάπατα» και διαβάζουν δια των εκπροσώπων τους σε κάθε χώρα ό,τι δημοσιεύεται, είναι δυνατόν να πιστεύει κανείς ότι η Ρωσία θα διαπραγματευόταν με μια «προοδευτική» κυβέρνηση που θα περιλάμβανε τον ΓΒ και το Μ-ΣΡ ή θα την στήριζε ; Γιατί να έκανε κάτι τέτοιο; Δεν το λες και πολύ λογικό. Άρα, έχει κάψει τις γέφυρες προς αυτήν την κατεύθυνση. Γιατί άραγε; Από αντιολοκληρωτική εσωτερική παρόρμηση μόνο;
Τις έχει κάψει και προς την πλευρά του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ, που σήμερα κυβερνά την χώρα αυτήν και υποκινεί κυρίως τον πόλεμο ; Δεν προκύπτει κάτι τέτοιο. Πέραν του ότι με αρκετή ακαδημαϊκή υπερηφάνεια μάλλον νοιώθει πολύ καλά που έχει στενό φίλο των πρώην Υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ Lary Summers και σημαντικό διεθνή παράγοντα ( βλ. και την νουάρ σκηνή συνάντησής τους στην αρχή των « Ανίκητων Ηττημένων» σελ. 33-37, που ειλικρινά μου άρεσε πολύ λογοτεχνικά) καθώς και άλλους διεθνείς οικονομικούς παράγοντες ή insiders, δεν γνωρίζουμε να έχει κατηγορήσει ως «εγκληματία πολέμου» τον Κλίντον για την Γιουγκοσλαβία του 1999, τον Ομπάμα, τον Μπους για το Ιράκ του 2003 κλπ. Ενδιαφέρον έχει ότι η άποψή του περί «εγκληματία Πούτιν» ένας μόνιμος, πάγιος άξονας της αντίληψής του για την παγκόσμια κατάσταση που την εκφράζει με συνέπεια και πολύ πριν την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία[5]. Μετά και την «άσκηση ποινικής δίωξης» κατά του Πούτιν ως «εγκληματία πολέμου» για το ουκρανικό, έχει γίνει σαφές ότι αυτού του τύπου οι κατηγορίες είναι η αιχμή του ακραίου ΝΑΤΟϊκού και Ψυχροπολεμικού (αν όχι Θερμοπολεμικού) μετώπου, πράγμα που δίνει και μια διαφορετική διάσταση σε τέτοιου τύπου «ευθυγραμμιζόμενες» πολιτικές δηλώσεις.
Ούτε ξεκαθαρίζεται αν τα «αντιδραστικά καθεστώτα» με τα οποία πρέπει να διακοπούν οι σχέσεις της Ελλάδας κατά τις «7+1 τομές» του προγράμματος του ΜΕΡΑ25 ( βασικού πυλώνα της συμμαχίας») περιλαμβάνουν και τις ΗΠΑ , οι οποίες από το 1999 μέχρι σήμερα έχουν επιτεθεί σε μια σειρ χωρών, ορισμένες από τις οποίες σχεδόν ή πλήρως έχασαν και την κρατική τους υπόσταση (Λιβύη, Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, η Συρία έφτασε κοντά κα). Κατά το ΜΕΡΑ25, στις επιθέσεις αυτές ποιος ήταν ο αντιδραστικός ή ο πιο αντιδραστικός ; Οι ΗΠΑ ή τα καθεστώτα που δέχθηκαν την επίθεση; Και αυτό, επίσης, παραμένει αδιευκρίνιστο και σκοτεινό.
Σε γενικές γραμμές, ο ΓΒ, καλώς ή κακώς, τοποθετείται εντός της διαμάχης, πιο κοντά ή ορθότερα πιο μέσα στον δυτικό παρά στον ανατολικό άξονα. Αυτό δεν είναι ακριβώς μια «αδέσμευτη στάση», πράγμα που συνδέεται και με τις ελλιπείς διατυπώσεις του Μ-ΣΡ για την ευρωζώνη-ΕΕ, με την λογική του replay αυτού που συνέβη το καλοκαίρι του 2015, καθώς και με την παράλειψη ρητής αναφοράς στην έξοδο από το ΝΑΤΟ προγραμματικά. Δεν ξέρουμε αν αυτό ισχύει συνολικά για το Μ-ΣΡ, αλλά όσον αφορά τον χαρισματικό ηγέτη της συμμαχίας, οι δεσμοί του φαίνεται να γέρνουν σημαντικά προς την «δυτική πλευρά της Ιστορίας». Αυτό, προφανώς, είναι σημαντική διάσταση μιας πολιτικής που δύσκολα μπορεί να πραγματοποιήσει ρήξεις είτε εσωτερικές είτε διεθνείς. Και δεν είναι η πιο ασήμαντη.
Του Δημήτρη Μπελαντή,
Δρ. Νομικής, Συγγραφέα
