Πριν συμπληρωθεί ένα δεκαήμερο από τις πανηγυρικές ανακοινώσεις του πρωθυπουργού για επανεκκίνηση – επίσπευση των ερευνών για φυσικό αέριο στην Ελλάδα, μετά και τις δραματικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις των τελευταίων εβδομάδα, η γαλλική Total ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από την κοινοπραξία που έχει αναλάβει τις έρευνες σε δύο περιοχές της Κρήτης, ενώ θεωρείται πλέον σχεδόν βέβαιο ότι τον δρόμο της εξόδου θα ακολουθήσει και η αμερικανική Exxon Mobil, αφήνοντας στην κυβέρνηση ελάχιστες επιλογές για να προωθηθούν οι έρευνες.
Με μια κίνηση που προκάλεσε αίσθηση στους κύκλους της αγοράς και έντονη ενόχληση στην κυβέρνηση, λόγω της χρονικής εγγύτητας με τις δηλώσεις του Κ. Μητσοτάκη, η TotalEnergies ξεκαθάρισε ότι εγκαταλείπει τις έρευνες στην Κρήτη, που ήταν και οι περισσότερο υποσχόμενες για τον εντοπισμό μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου. «Μετά την ολοκλήρωση των μελετών που διεξήχθησαν σχετικά με τις περιοχές έρευνας στην “Δυτική Κρήτη” και “Νοτιοδυτική Κρήτη”, η TotalEnergies έλαβε την απόφαση να αποσυρθεί από τα δύο τεμάχια», ανακοίνωσε ο γαλλικός όμιλος, και ανέφερε ότι ενημέρωσε τις αρχές και τους εταίρους της για αυτή την απόφαση.
Γνώστες των πετρελαϊκών θεμάτων, τονίζουν ότι η αποχώρηση της Total αποτελεί τη χαριστική βολή στην κοινοπραξία με την Exxon και τα ΕΛΠΕ, καθώς, λόγω υψηλού κόστους, οικονομικού κινδύνου και τεχνικής πολυπλοκότητας αυτές οι έρευνες απαιτούν σύμπραξη τουλάχιστον δύο πετρελαϊκών ομίλων της κορυφαίας κατηγορίας, όπως η Total και η Exxon. Στις παρούσες συνθήκες και για πολλούς λόγους είναι απίθανο να βρεθεί κάποιος major παίκτης της πετρελαϊκής αγοράς για να εισέλθει στο σχήμα, κάτι που σημαίνει ότι η κοινοπραξία δεν έχει προοπτική να συνεχίσει.
Η Exxon είναι ενεργή στο upstream με αρκετή ένταση, προωθώντας αυτή την περίοδο μια μεγάλη επένδυση στη Γουιάνα, ύψους 10 δισ. δολ., ενώ στα τέλη Μαρτίου ολοκλήρωσε την ερευνητική γεώτρηση στην Κύπρο, στη θέση “Γλαύκος 2”. Δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμη τα αποτελέσματα, όμως η Exxon φέρεται να έχει εντοπίσει κοίτασμα υψηλής ποιότητας σε αυτή τη θέση και πλέον εξετάζεται κατά πόσο είναι οικονομική η εκμετάλλευσή του.
Για την Ελλάδα, όμως, πληροφορίες αναφέρουν ότι το ενδιαφέρον που υπήρχε από τους Αμερικανούς προ τετραετίας έχει πλέον «σβήσει», κάτι που αποδίδεται στις μεγάλες καθυστερήσεις που υπήρξαν, κυρίως λόγω προσφυγών στο Συμβούλιο της Επικρατείας, με την κυβέρνηση να δείχνει τα προηγούμενα χρόνια έλλειψη πολιτικής βούλησης για την προώθηση των ερευνών για υδρογονάνθρακες. Το αποτέλεσμα, σήμερα, από την οπτική γωνία των μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών, είναι ότι το… τρένο έχει χαθεί.
Για παράδειγμα, οι έρευνες της Exxon στην Κύπρο, που βρίσκονται στο στάδιο των ερευνητικών γεωτρήσεων, δηλαδή λίγα βήματα πριν την παραγωγή φυσικού αερίου, έχουν νόημα για τον αμερικανικό κολοσσό, καθώς η παραγωγή δεν βρίσκεται χρονικά μακριά και μπορεί να βρει τη θέση της στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται, λόγω της ανάγκης της Ευρώπης να απεξαρτηθεί γρήγορα από το ρωσικό αέριο.
Στην Κρήτη, όμως, ακόμη και αν δεν υπάρξουν άλλες καθυστερήσεις και εφόσον ανακαλυφθούν εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα, αυτά θα μπορούν στην παραγωγή το 2030. Ο χρόνος είναι τόσο μακρινός, που ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει με βεβαιότητα αν αυτά τα κοιτάσματα θα μπορέσουν να παίξουν κάποιο ρόλο στην απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.
Με αυτά τα δεδομένα, θεωρείται πλέον θέμα χρόνου να ανακοινώσει και η Exxon Mobil την αποχώρησή της από τις έρευνες στην Κρήτη, αφήνοντας την κυβέρνηση και την ΕΔΕΥ στην αμήχανη θέση να αναζητούν μια λύση για να αποφύγουν το τελικό φιάσκο, δηλαδή την ουσιαστική ματαίωση των ερευνών στην Κρήτη, για τις οποίες τόσες προσδοκίες είχαν καλλιεργηθεί.
Ίσως, πάντως, όλα αυτά να μην προκαλούν στην κυβέρνηση πραγματικό προβληματισμό, καθώς ως τώρα δεν είχε δείξει ότι είχε πραγματικά την πρόθεση να προωθήσει τις έρευνες για υδρογονάνθρακες, με τον υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Δένδια να δηλώνει χαρακτηριστικά: «Το Αιγαίο είναι ένας επίγειος παράδεισος και – με όλο το σεβασμό – δεν θα το κάνουμε, όσο ζούμε, έναν Κόλπο του Μεξικού».
Πέραν των περιβαλλοντικών ανησυχιών -που είναι μάλλον αβάσιμες για μια χώρα που έχει το παράδειγμα του Πρίνου, ο οποίος λειτουργεί από το 1981 δίπλα στην τουριστική περιοχή Καβάλας – Θάσου χωρίς το παραμικρό συμβάν ρύπανσης- πολλοί εκτιμούν ότι η κυβέρνηση θέλει να αποφύγει την προώθηση των ερευνών στην Κρήτη και για διπλωματικούς λόγους, προκειμένου να μην αυξηθούν οι εντάσεις στις σχέσεις με την Τουρκία.
Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση με τις έρευνες στην Κρήτη και τα όσα τραγελαφικά έχουν συμβεί ως τώρα δείχνει ότι δεν υπήρχε πραγματική προοπτική να γίνει έρευνα για υδρογονάνθρακες σε αυτή την περιοχή, ενώ η κυβέρνηση παρακολουθούσε τις εξελίξεις ως τώρα ως παθητικός θεατής.
Το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης αφιέρωσε σε τελευταία έκθεσή του αρκετές αναφορές στη μνημειώδη αναποτελεσματικότητα του ελληνικού κράτους στις έρευνες για υδρογονάνθρακες. Όπως γράφει, «οι ατέρμονες γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι καθυστερήσεις και η απουσία ενός κεντρικού σχεδιασμού που θα επιβάλλει fast track διαδικασίες για την πραγματοποίηση, τουλάχιστον των ερευνών σε περιοχές με ενδείξεις κοιτασμάτων, προβληματίζουν έντονα τους πετρελαϊκούς κολοσσούς, οι οποίοι διαπιστώνουν την ελληνική πραγματικότητα που λειτουργεί ως τροχοπέδη στις επενδυτικές τους επιδιώξεις».
Το ΙΕΝΕ αναφέρει ως «πρόσφατο και τρανταχτό» παράδειγμα την υπόθεση με τα θαλάσσια οικόπεδα της Κρήτης:
- Πρόσφατο και τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το έργο έρευνας και εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις θαλάσσιες περιοχές «Δυτικά» και «Νοτιοδυτικά της Κρήτης», το οποίο έχει αναλάβει η κοινοπραξία Τotal – ΕxxonMobil – EΛΠΕ. Το έργο έχει μείνει στάσιμο, για την ακρίβεια δεν έχει προχωρήσει ούτε στο στάδιο των προκαταρκτικών ερευνών, εξαιτίας των συνεχόμενων δικαστικών κωλυμάτων, που έχουν προκύψει από δικαστικές προσφυγές οικολογικών οργανώσεων.
- Από το 2019, όταν οι εν λόγω οργανώσεις κατέθεσαν προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) κατά της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που οριοθετεί την προστασία του περιβάλλοντος στις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές, το έργο έχει τελματώσει. Η τέταρτη κατά σειρά αναβολή στην εκδίκαση της προσφυγής, που αποφάσισε πρόσφατα το ΣτΕ, δεν προσθέτει απλώς χρονοκαθυστέρηση στο έργο, αλλά είναι πιθανό να τινάξει στον αέρα όλο το εγχείρημα.
- Το ΣτΕ όρισε νέα δικάσιμο για τις 5 Οκτωβρίου 2022, όταν βάσει της αρχικής σύμβασης που υπέγραψε η κοινοπραξία TotalEnergies-ExxonMobil-EΛΠE, λήγει στις 14 Οκτωβρίου 2022 το χρονικό περιθώριο για τη διενέργεια του πρώτου σταδίου των σεισμικών ερευνών. Υπό αυτές τις συνθήκες, έρευνες δεν δύνανται να πραγματοποιηθούν, «φουντώνοντας» έτσι τις φήμες που θέλουν TotalEnergies και ΕxxonMobil, να κάνουν δεύτερες σκέψεις για την παραμονή τους στην Ελλάδα.