Fed, ΕΚΤ, BoE φέρνουν «βαρυχειμωνιά» σε οικονομία και αγορές
Προς ύφεση οδηγούν οι κεντρικές τράπεζες την παγκόσμια οικονομία… σύμφωνα με πλειάδα αναλυτών.
Παρότι καθυστέρησαν να αντιμετωπίσουν τον χειρότερο πληθωρισμό των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, τώρα δεν κρύβουν την αποφασιστικότητά τους να κερδίσουν τη μάχη ενάντια στις αυξανόμενες τιμές — ακόμη και με κόστος να δουν τις οικονομίες τους να συρρικνώνονται.
Περίπου 90 κεντρικές τράπεζες έχουν συσφίξει την πολιτική τους φέτος, με τις μισές από αυτές να έχουν προβεί σε αυξήσεις -τουλάχιστον- κατά 75 μονάδες βάσης.
Πολλές, δε, το έκαναν περισσότερες από μία φορές…
Σαν να πρόκειται για ένα διαγωνισμό επιτοκιακών αυξήσεων, λέει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Bank of America, Ethan Harris.
Το αποτέλεσμα είναι η πιο αυστηρή νομισματική πολιτική εδώ και 15 χρόνια – πρόκειται για μια αποφασιστική απομάκρυνση από την εποχή του φθηνού χρήματος, η οποία εγκαινιάστηκε μετά την οικονομική κρίση του 2008.
Το τρέχον τρίμηνο θα «δει» τις μεγαλύτερες αυξήσεις επιτοκίων από το 1980, σύμφωνα με την JPMorgan Chase & Co.
Πόνος…
Αυτή την εβδομάδα, η Fed πρόκειται να αυξήσει το βασικό της επιτόκιο κατά 75 μονάδες βάσης για τρίτη φορά, με πολλούς αξιωματούχους να συζητούν ακόμα και αύξηση 100 μ.β., καθώς ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ ξεπέρασε ξανά το 8% τον Αύγουστο.
Η Τράπεζα της Αγγλίας προβλέπεται να ενισχύσει τον επιτοκιακό δείκτη αναφοράς της κατά 50 μονάδες βάσης ενώ αυξήσεις αναμένονται σε Ινδονησία, Νορβηγία, Φιλιππίνες, Σουηδία και Ελβετία.
Και, φυσικά, οι policy makers δεν το αρνούνται:
Αν και με θλίψη, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής παραδέχονται ότι όσο υψηλότερα βαίνουν τα επιτόκια τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να βλαφτούν ανάπτυξη και απασχόληση.
Ο πρόεδρος της Fed Jerome Powell τον περασμένο μήνα δήλωσε ότι η προσπάθεια να μειωθούν οι τιμές «θα φέρει πόνο στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις».
Το μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Isabel Schnabel, κάνει ξανά και ξανά λόγο για «θυσίες» (ορολογία για την απώλεια της παραγωγής που θα χρειαστεί για τον έλεγχο του πληθωρισμού).
Η Bank of England φτάνει στο σημείο να προβλέψει ότι μια ύφεση στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι πολύ πιθανή μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους και μπορεί να εκταθεί έως το 2024.
Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία ότι η νομισματική πολιτική θα βλάψει.
Το ερώτημα είναι πόσο;
Οι αναλυτές της BlackRock Inc. εκτιμούν ότι η επαναφορά του πληθωρισμού στον στόχο του 2% για τις ΗΠΑ θα σήμαινε βαθιά ύφεση και συν 3 εκατομμύρια ανέργους, ενώ η επίτευξη του στόχου της ΕΚΤ θα απαιτούσε ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση.
Στην αβεβαιότητα προστίθεται η υστέρηση που διαπιστώνεται ήδη, επιπλέον της δομής του σημερινού πληθωρισμού, μεγάλο μέρος του οποίου οφείλεται σε ενεργειακά και άλλα σοκ προσφοράς, τα οποία οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν μπορούν να ελέγξουν.
Φυσικά, οι επενδυτές δεν θα ξεφύγουν από τις συνέπειες.
Ο υψηλότερος από τον αναμενόμενο πληθωρισμός στις ΗΠΑ για τον Αύγουστο οδήγησε την αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά στην πιο απότομη βουτιά της εδώ και περισσότερα από δύο χρόνια.
Ο ιδρυτής του hedge fund Bridgewater Ray Dalio «βλέπει» ισχυρή την πιθανότητα για μια πτώση άνω του 20% στις αγορές μετοχών, καθώς τα επιτόκια συνεχίζουν να αυξάνονται.
«Η αξιοπιστία είναι το παν»
Οι κεντρικοί τραπεζίτες θα προτιμούσαν να κρατήσουν τις οικονομίες τους αδρανείς.
Μπορεί κάποια στιγμή να υποστηρίξουν την επιθετική τους πολιτική για να προσπαθήσουν να το διασφαλίσουν.
Αλλά προτεραιότητά τους τώρα είναι να αποφύγουν την επανάληψη του λάθους της δεκαετίας του 1970, όταν οι προκάτοχοί τους χαλάρωσαν πρόωρα τη νομισματική πολιτική ως απάντηση στην επιβράδυνση των οικονομιών χωρίς πρώτα να θέσουν υπό έλεγχο τον πληθωρισμό.
Αυτή η ανησυχία υπογραμμίζει ότι πρέπει να προχωρήσουμε δυναμικά με τις αυξήσεις των επιτοκίων, επειδή εάν ο πληθωρισμός ξεφύγει οι οικονομίες θα διακινδυνεύσουν μεγαλύτερο οικονομικό πόνο μακροπρόθεσμα.
Η Anna Wong, επικεφαλής οικονομολόγος των ΗΠΑ στο Bloomberg Economics, εκτιμά ότι η Fed θα πρέπει τελικά να ανεβάσει το επιτόκιο αναφοράς στο 5%, ήτοι σε διπλάσια επίπεδα από τα τρέχοντα – παρότι περαιτέρω σύσφιξη θα προκαλούσε στην οικονομία 3,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και περαιτέρω πλήγματα σε ήδη «καταπονημένες» αγορές.
Ο Powell «πέρασε» μεγάλο μέρος του 2021 περιγράφοντας το σοκ του πληθωρισμού ως «παροδικό», ενώ ο ίδιος και οι συνάδελφοί του προβλέπουν ότι τα επιτόκια θα έπρεπε να αυξηθούν μόνο κατά 75 μονάδες βάσης το 2022.
(Η Fed τα έχει ήδη αυξήσει τρεις φορές).
Τον περασμένο Νοέμβριο, η Πρόεδρος της ΕΚΤ Christine Lagarde είχε αποκλείσει αύξηση επιτοκίων στη ζώνη του ευρώ το 2022, ενώ τώρα εξετάζει το ενδεχόμενο να προβεί σε αυξήσεις, για δεύτερη φορά, κατά 75 μονάδες βάσης.
«Η αξιοπιστία είναι το παν για τις κεντρικές τράπεζες και καταστράφηκε με το να περιγράφουν τον πληθωρισμό ως παροδικό» λέει ο Rob Subbaraman, επικεφαλής οικονομολόγος στη Nomura Holdings Inc.
«Παίρνει χρόνο»
Εις ένδειξη ότι στις ΗΠΑ οι επενδυτές αναμένουν ύφεση, οι αποδόσεις των βραχυπρόθεσμων τίτλων χρέους του αμερικανικού δημοσίου έχουν αυξηθεί περισσότερο από τα πιο μακροπρόθεσμα ισοδύναμά τους, με ορισμένους traders ομολόγων να στοιχηματίζουν ότι η Fed θα χαλαρώσει την πολιτική στα επόμενα στάδια του 2023.
Στο μεταξύ, ο δείκτης βαρόμετρο του αμερικανικού χρηματιστηρίου S&P 500 οδεύει προς τη μεγαλύτερη βουτιά του από το 2008…
Μια έρευνα της BofA διαπίστωσε ότι οι προσδοκίες για την παγκόσμια ανάπτυξη είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Ένας λόγος για αυτήν την ανησυχία είναι ότι η νομισματική πολιτική λειτουργεί με καθυστέρηση.
Αποδυναμώνει πρώτα τις χρηματοπιστωτικές αγορές, μετά την οικονομία και τέλος τον πληθωρισμό.
Έτσι, οι επαναλαμβανόμενες jumbo επιτοκιακές αυξήσεις καθίστανται επικίνδυνες.
«Χρειάζεται χρόνος για να μετριαστεί ο πληθωρισμός», αναφέρει η Harris της BofA.
Ο Harris βλέπει το Ηνωμένο Βασίλειο και τη ζώνη του ευρώ να περιπίπτουν σε ύφεση το δ’ τρίμηνο, καθώς το αυξανόμενο κόστος ενέργειας θα επηρεάσει τις οικονομίες, ενώ ύφεση αναμένει και στις ΗΠΑ το επόμενο έτος.
Σημειώνεται πως η αμερικανική οικονομία- και ειδικά η αγορά εργασίας – έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής εκπληκτικά ανθεκτική.
Αλλά οι οικονομολόγοι λένε ότι αυτό σημαίνει απλώς ότι η Fed θα πρέπει να πιέσει πολύ πιο σκληρά για να μετριαστεί η ζήτηση.
«Ο πληθωρισμός και η αγορά εργασίας έχουν αποδειχθεί πιο ανθεκτικοί παράγοντες, οπότε η Fed θα αναγκαστεί να αυξήσει τα επιτόκια υψηλότερα επίπεδα από ό,τι εκτιμούσε» λέει ο πρώην αντιπρόεδρος της Fed Donald Kohn.
Μέχρι πρότινος, φαινόταν ότι δεν ήταν παράλογο για τις κεντρικές τράπεζες να συσφίξουν την πολιτική τους.
Ο πληθωρισμός ήταν στα ύψη, οι αγορές εργασίας ήταν ισχυρές και τα επιτόκια ήταν σε χαμηλά επίπεδα.
Ωστόσο, οι αντισταθμίσεις γίνονται σκληρότερες καθώς τα υψηλά επιτόκια αρχίζουν να πλήττουν τις οικονομίες που ήδη υποφέρουν από τους μετασεισμούς της παρατεινόμενης πανδημίας και του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Το κόστος δανεισμού σε πολλές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, μετατρέπεται από «τονωτικός» σε «περιοριστικό» παράγοντα.
Η άνοδος του δολαρίου πλήττει τις υπερχρεωμένες αναδυόμενες αγορές.
Μια απότομη μείωση στις προμήθειες φυσικού αερίου από τη Ρωσία εντείνει τον κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού στην Ευρώπη, καθώς οι τιμές εκτινάσσονται στα ύψη ενώ πλησιάζει η ύφεση.
Όχι τώρα, μετά
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εξακολουθούν να εκφράζουν την ελπίδα ότι μπορούν να επιβραδύνουν τον πληθωρισμό χωρίς να εκτροχιάσουν την ανάπτυξη και ότι τελικά θα περιορίσουν τη σύσφιξη – αλλά όχι ακόμη.
«Πρέπει να σκεφτείτε τη μέση λύση κάποια στιγμή», είπε η πρόεδρος της Fed του Κλίβελαντ, Loretta Mester.
«Αλλά αυτό δεν λαμβάνεται υπόψη σε αυτό το σημείο.
Αυτό είναι μια σκέψη για το μέλλον».
Η εστίαση στη μείωση του πληθωρισμού αυξάνει τις πιθανότητες η Fed και άλλες κεντρικές τράπεζες να το παρακάνουν, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν οι οικονομίες τους.
Ο καθηγητής του Dartmouth College, David Blanchflower, πρώην υπεύθυνος χάραξης πολιτικής της BOE, κατηγορεί τους κεντρικούς τραπεζίτες των ΗΠΑ ότι βρίσκονται σε τροχιά να χτυπήσουν μια αποδυναμωμένη οικονομία για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό που ήδη διαλύεται.
Σε κάθε περίπτωση, ο πληθωρισμός οφείλεται εν μέρει στην αύξηση του ενεργειακού κόστους, στο οποίο οι Ευρωπαίοι policy makers έχουν ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Ευρώπη, αν και δεν απέτρεψε την την αύξηση των επιτοκίων.
Οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο πιέζουν προς την ίδια κατεύθυνση και αυτό εντείνει τον κίνδυνο, λέει ο Maurice Obstfeld, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
«Κινδυνεύουν να ενισχύσουν ο ένας τις πολιτικές επιπτώσεις του άλλου», λέει ο Obstfeld, ο οποίος είναι τώρα ανώτερος συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics.
Επίσης, εμπλέκονται αποτελεσματικά στην ανταγωνιστική ανατίμηση των νομισμάτων τους και, κατά τη διαδικασία, εξάγουν πληθωρισμό στο εξωτερικό, προσθέτει.
Από το 1980 η παγκόσμια οικονομία έχει σημειώσει μέσο ρυθμό ανάπτυξης 3,4%.
Αυτήν τη στιγμή, με τη νομισματική σύσφιξη να προσθέτει βάρος, ο Obstfeld βλέπει τον κίνδυνο να επιβραδυνθεί σε «περίπου 1%».
Με άλλα λόγια, ο πρώην κυβερνήτης της Fed Kevin Warsh, τώρα επισκέπτης συνεργάτης στο Ίδρυμα Hoover, λέει:
«Πληρούνται όλες τις προϋποθέσεις για μια παγκόσμια ύφεση».