Με χρέος-ρεκόρ άνω των 3,3 τρισ. ευρώ και πολιτικό αδιέξοδο που έχει παραλύσει τη χώρα μετά τις νέες εκλογές, έχει αναπτυχθεί μια επικίνδυνη δυναμική που οδηγεί σε κατάρρευση όλη των αγορά του ευρώ.
Μετά την αποτυχία να ψηφιστούν τα μέτρα ενός δραστικού προϋπολογισμού λιτότητας και την πτώση της κυβέρνησης, το Παρίσι βυθίζεται στο πολιτικό χάος, ενώ οι δαπάνες για τόκους εκτοξεύονται και γίνονται για πρώτη φορά το μεγαλύτερο κονδύλι του προϋπολογισμού – ακόμη και πάνω από την εκπαίδευση και την άμυνα.
Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα φέρει ένα ακόμη πιο «αιματηρό» μνημόνιο καθώς θα συνδεθεί βάσει των ευρωπαϊκών κανόνων με σκληρές μεταρρυθμίσεις, που θα σημάνουν το τέλος του γαλλικού κοινωνικού μοντέλου με βαθιές παρεμβάσεις κυρίως στο συνταξιοδοτικό σύστημα – δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι η πολιτική τάξη θα μπορέσει να περάσει τα μέτρα.
Και η οικονομική κρίση θα μετατραπεί σε πολιτικό χάος καθώς κάθε σκέψη για «χρήματα από το ελικόπτερο» δηλαδή χωρίς μεταρρυθμίσεις, θα διέλυε την όποια αξιοπιστία της νομισματικής πολιτικής από την κεντρική τράπεζα και θα οδηγούσε σε άμεση κατάρρευση την Ευρωζώνη.
Η καταλυτική επίδραση του σκληρού ευρώ
Από την άλλη, η πολιτική Donald Trump που έχει οδηγήσει σε μείωση της ισοτιμίας του δολαρίου προκειμένου να μειώσει τα εμπορικά ελλείμματα τον ΗΠΑ, έχει πλήξει την ανταγωνιστικότητα του «σκληρού» πλέον ευρώ, και κυρίως των γαλλικών επιχειρήσεων.
Οι μειώσεις των εξαγωγών μετά την Ημέρα της Ανεξαρτησίας (στις 2 Απριλίου) και τους ανταγωνιστικούς δασμούς που επέβαλλε ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου αναδεικνύουν μια νέα ζωτική πραγματικότητα την οποία οι Γάλλοι (σε αντίθεση με τους Γερμανούς που αρχίζουν να το συνειδητοποιούν) αρνούνται: η νέα γεωπολιτική και οικονομική πραγματικότητα με την ανάδειξη νέων κέντρων ισχύος στην Ασία, απαιτεί αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, με επίταση της ανταγωνιστικότητας και καταστροφή ενός υπέρ το δέον γενναιόδωρου κοινωνικού κράτους.
Με όποιες πολιτικοκοινωνικές συνέπειες έχει αυτό… ενώ οι Γαλλοι δεν φαίνονται έτοιμοι να θυσιαστούν για το κοινό νόμισμα – και γιατί να το κάνουν;
Αλλά αυτή η κρίση δεν είναι πλέον μόνο γαλλικό πρόβλημα.
Εξελίσσεται σε σοβαρή απειλή για τη σταθερότητα της Γερμανίας και ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η άνοδος των επιτοκίων, ο φόβος μαζικών πωλήσεων γαλλικών ομολόγων και οι αυξανόμενες ανησυχίες για μια νέα, ακόμη πιο καταστροφική κρίση του ευρώ ανησυχούν τις αγορές.
Οι ειδικοί προειδοποιούν: Αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία δεν είναι απλώς μια κρίση προϋπολογισμού, μια δημοσιονιμική κρίση – είναι μια υπαρξιακή δοκιμασία για την ανθεκτικότητα του ευρώ και το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης – μετα στοιχήματα να είναι ενάντια στην προοπτική εξομάλυνσης της οικονομίας.
Xρέος 55.000 ευρώ ανά κάτοικο
Γιατί η Γαλλία βρίσκεται σε τόσο σοβαρή κρίση χρέους;
Πώς εξελίχθηκε η κατάσταση σε απειλή όχι μόνο για τη χώρα, αλλά και για τη Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν ειδικούς, πολιτικούς και πολίτες, καθώς στο Παρίσι ξετυλίγεται μια δραματική διπλή πολιτική και οικονομική κρίση.
Οι διαστάσεις της κρίσης χρέους
Πόσο υψηλό είναι πραγματικά το χρέος της Γαλλίας;
Τα στοιχεία είναι ανησυχητικά: με πάνω από 3,3 τρισ., ευρώ η Γαλλία έχει το μεγαλύτερο ονομαστικό δημόσιο χρέος σε απόλυτα νούμερα από κάθε χώρα της Ευρωζώνης.
Αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 114% του ΑΕΠ. Έτσι κατατάσσεται ως η τρίτη πιο υπερχρεωμένη χώρα της Ευρωζώνης, μετά την Ελλάδα και την Ιταλία.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με υπολογισμούς του οικονομολόγου Friedrich Heinemann (ZEW), κάθε Γάλλος πολίτης –από νεογέννητο έως συνταξιούχο– αντιστοιχεί σε ετήσιο έλλειμμα 2.400 ευρώ και συνολικό βάρος χρέους 55.000 ευρώ.
Από το 2017, το εθνικό χρέος αυξήθηκε κατά 1 τρισ. ευρώ, ενώ στη Γερμανία η αύξηση ήταν μόλις η μισή.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα της Γαλλίας ανέρχεται σε 5,8% του ΑΕΠ – πολύ πάνω από το όριο του 3% που θέτει η ΕΕ.
Για το 2025 προβλέπεται να διαμορφωθεί στο ύψους του 5,4%, και πάλι σημαντικά υψηλότερο.
Από το 1999, έτος ίδρυσης της Ευρωζώνης, η Γαλλία έχει πετύχει να τηρήσει το κριτήριο του 3% ελάχιστες φορές.
Το πολιτικό αδιέξοδο και οι συνέπειες
Γιατί η Γαλλία δεν μπορεί να βγει από τη δίνη του χρέους;
Το κύριο πρόβλημα είναι η πολιτική αδυναμία.
Μετά τις πρόωρες εκλογές του καλοκαιριού 2024, όταν ο Πρόεδρος Emmanuel Macron διέλυσε τη Βουλή μετά την ήττα στις ευρωεκλογές, ούτε το προεδρικό στρατόπεδο ούτε τα αριστερά ή δεξιά μπλοκ διαθέτουν πλειοψηφία.
Ο τότε πρωθυπουργός François Bayrou παρουσίασε έναν αυστηρό προϋπολογισμό λιτότητας ύψους 43,8 δισ. ευρώ, με πάγωμα συντάξεων και κοινωνικών δαπανών, κατάργηση 3.000 θέσεων δημοσίων υπαλλήλων και ακόμη και δύο αργιών, μεταξύ αυτών και της Δευτέρας του Πάσχα. Περιλάμβανε επίσης αυξήσεις φόρων για μεγάλες επιχειρήσεις με έσοδα άνω των 3 δισ. ευρώ.
Όμως η κυβέρνησή του δεν είχε κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Στις 8 Σεπτεμβρίου 2025, όταν ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης, όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης –από Εθνικό Συναγερμό έως τους Σοσιαλιστές, τους Πράσινους και τους Κομμουνιστές– δήλωσαν ότι θα τον καταψηφίσουν. Το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο: η κυβέρνηση κατέρρευσε και η χώρα βυθίστηκε βαθύτερα στην κρίση
Οι αγορές έχουν αρχίσει να προεξοφλούν ότι καμία κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να περάσει τις απαιτούμενες διαρθωρικές μεταρρυθμίσεις, εκτοξεύοντας το πολιτικό premium για το χρέος ολοκληρης της Ευρωζώνης.
Οποιος νομίζει ότι οικονομίες όπως αυτή π.χ. της Ελλάδας δεν θα επηρεαστούν, θα βρεθεί προ σημαντικών εκπλήξεων.
Το βάρος των τόκων ως δημοσιονομικό πρόβλημα
Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους έχει εκτιναχθεί.
Η Γαλλία πληρώνει πλέον υψηλότερα επιτόκια στα νέα ομόλογα απ’ ό,τι η Ελλάδα και σχεδόν όσο η Ιταλία.
Για πρώτη φορά, το 2025, οι τόκοι θα είναι το μεγαλύτερο κονδύλι του προϋπολογισμού – μπροστά από την εκπαίδευση και την άμυνα – με 67 δισ. ευρώ μόνο για την εξυπηρέτηση χρέους.
Η διαφορά επιτοκίων (spread) μεταξύ γαλλικών ομολόγων και γερμανικών Bunds έχει αυξηθεί αισθητά.
Οι αποδόσεις πλησιάζουν αυτές των ιταλικών, καθιστώντας τον δανεισμό όλο και ακριβότερο.
Αυτή η τάση είναι ανατροφοδοτούμενη: υψηλότερα επιτόκια σημαίνουν μεγαλύτερο χρέος και αυτό οδηγεί σε ακόμη υψηλότερα επιτόκια.
Η απειλή για τη Γερμανία και την Ευρώπη – Τα όρια του TPI
Ο Friedrich Heinemann προειδοποιεί ότι η κρίση στη Γαλλία απειλεί ολόκληρη την Ευρωζώνη: αν η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία καταρρεύσει, η εμπιστοσύνη στο ευρώ θα κλονιστεί.
Η άνοδος των γαλλικών επιτοκίων αυξάνει και τα γερμανικά, καθώς οι αγορές ομολόγων είναι αλληλένδετες.
Έτσι αυξάνεται και το κόστος του γερμανικού χρέους, συμπεριλαμβανομένων ειδικών ταμείων όπως το “Sondervermögen” (πραγματοποιούν κοινωνικές μεταβιβάσεις και βρίσκονται εκτός προϋπολογισμού).
Η ΕΚΤ βρίσκεται σε δύσκολη θέση όσον αφορά τη δυνατότητα να παρέμβει – ελληνική κρίση αφορούσε άλλη οικονομική συγκυρία .
Ορισμένοι Γάλλοι προσδοκούν απεριόριστη στήριξη, αλλά κάτι τέτοιο θα υπονόμευε τη σταθερότητα του ευρώ.
Αν υπάρξει μαζική πώληση γαλλικών ομολόγων, η ΕΚΤ ίσως αναγκαστεί να παρέμβει μέσω του Transmission Protection Instrument (TPI).
Η πτώση της πιστοληπτικής ικανότητας της Γαλλίας συμπαρασύρει και την αξιοπιστία της ίδιας της ΕΕ, η οποία πλέον δανείζεται απευθείας μέσω εργαλείων όπως το Recovery Fund.
Τα διαρθρωτικά προβλήματα της γαλλικής οικονομίας
Η Γαλλία αντιμετωπίζει προκλήσεις παρόμοιες με τη Γερμανία: τεχνολογικές μεταβάσεις, ανταγωνισμός από την Κίνα, υψηλές τιμές ενέργειας. Η χαμηλή παραγωγικότητα επιβαρύνει περαιτέρω την ανάπτυξη.
Το 2024 πτώχευσαν πάνω από 66.000 επιχειρήσεις, απειλώντας 260.000 θέσεις εργασίας.
Από αυτού που προμηθεύουν με πρώτες ύλες την αυτοκινητοβιομηχανία έως τις κατασκευές και το λιανεμπόριο, οι περικοπές και τα λουκέτα αυξάνονται.
Η Banque de France (κεντρική τράπεζα) προβλέπει αύξηση ΑΕΠ μόλις 0,7% για το 2025, ενώ κάποιοι ειδικοί υπολογίζουν μόλις 0,2% στο επόμενο τρίμηνο.
Γιατί η ΕΚΤ δεν μπορεί να είναι σωσίβιο
Πολλοί Γάλλοι πολιτικοί προσβλέπουν στην ΕΚΤ, όμως ο Friedrich Heinemann προειδοποιεί ότι οι ελπίδες για «φθηνά» δάνεια εξατμίζονται.
Το TPI της ΕΚΤ επιτρέπει αγορές ομολόγων μόνο υπό όρους μεταρρυθμίσεων.
Μια μεγάλη παρέμβαση θα πολιτικοποιούσε τη νομισματική πολιτική και θα έπληττε την ανεξαρτησία της ΕΚΤ, δυναμιτίζοντας την αξιοπιστία της.
Ο Daniel Stelter προειδοποιεί ότι η γαλλική κρίση έχει τη δυναμική να προκαλέσει νέα κρίση του ευρώ – και αυτή τη φορά με πολύ χειρότερες συνέπειες από την ελληνική.
Η Γαλλία, μαζί με τη Γερμανία, αντιπροσωπεύουν το 47% της οικονομικής παραγωγής της Ευρωζώνης.
Αν παρασυρθεί στο χάος, απειλείται η ίδια η ύπαρξη της νομισματικής ένωσης.
H αντίδραση της ΕΚΤ μέσω της καμπύλης των επιτοκίων
Η πολιτική αστάθεια ως επιταχυντής της κατάρρευσης
Η παρατεταμένη ακυβερνησία εμποδίζει μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Η κοινωνία αντιδρά έντονα στα μέτρα λιτότητας. Τα συνδικάτα έχουν προκηρύξει γενική απεργία για τις 10 Σεπτεμβρίου 2025, θυμίζοντας το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων».
Διεθνείς συγκρίσεις και προειδοποιήσεις
Σε απόλυτους αριθμούς, η Γαλλία με 3,3 τρισ. ευρώ χρέους ξεπερνά τη Γερμανία (2,8 τρισ.ευρώ) και πλησιάζει την Ιταλία (3,1 τρισ. ευρώ).
Ως ποσοστό του ΑΕΠ (114%) βρίσκεται κάτω από την Ιταλία (137%) και την Ελλάδα (164%), αλλά πολύ πάνω από τη Γερμανία (60%).
Ο Pierre Moscovici μιλά για «δημοσιονομικό γκρεμό», ενώ ο Υπουργός Οικονομικών Éric Lombard προειδοποιεί ακόμη και για πιθανή παρέμβαση του ΔΝΤ.
Η Christine Lagarde το απέκλεισε, αλλά τόνισε ότι η Γαλλία πρέπει να «νοικοκυρέψει τα δημόσια οικονομικά της», αναζητώντας ρόλο για την επόμενη ημέρα μετά την επικείμενη καταστροφή.
Επιπτώσεις στα γερμανικά δημόσια οικονομικά
Η Γερμανία σχεδιάζει νέο χρέος 500 δισ. ευρώ για υποδομές και άμυνα.
Όμως η άνοδος επιτοκίων λόγω της Γαλλίας καθιστά τον δανεισμό ακριβότερο. Ήδη εκτιμάται ότι θα κοστίσει επιπλέον 1,5 δισ. ευρώ σε τόκους το 2025.
Μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι
Αν η Γαλλία δεν σταθεροποιήσει το χρέος της, κινδυνεύει να εισέλθει σε μια θάνασιμη σπείρα χρέους-ελλείμματος. Στο χειρότερο σενάριο, θα χάσει την πρόσβαση στις αγορές, όπως η Ιταλία στο παρελθόν.
Μια τέτοια κρίση θα έπληττε την ΕΕ στον πυρήνα της: τα νέα δημοσιονομικά πλαίσια, τον ρόλο της ΕΚΤ και την ίδια την εμπιστοσύνη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Πιθανές λύσεις – και τα όριά τους
Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις για αύξηση παραγωγικότητας, εξορθολογισμό του δημόσιου τομέα και δημοσιονομική εξυγίανση.
Ωστόσο, το πολιτικό σύστημα είναι τόσο πολωμένο που ακόμη και ήπιες προτάσεις –όπως η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από τα 60 στα 64 έτη– αποτυγχάνουν.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μπορεί να χαλαρώσουν οι κανόνες χρέους ή να δημιουργηθούν νέα εργαλεία στήριξης.
Όμως όλα αυτά απλώς κερδίζουν χρόνο, δεν λύνουν τα διαρθρωτικά προβλήματα.
Η προειδοποίηση και τα εθνικά νομίσματα
Ο Daniel Stelter τονίζει: «Η Γαλλία πρέπει να είναι προειδοποιητικό σήμα για εμάς.»
Και η Γερμανία συσσωρεύει χρέη χωρίς μεταρρυθμίσεις, σε 5-10 χρόνια μπορεί να βρεθεί στην ίδια δεινή δημοσιονομική θέση.
Το ακριβό ευρώ που έχει επιβάλει ως οικονομική πραγματικότητα η ελίτ των Βρυξελλών οδήγησε τους λαούς της Ευρώπης σε ευρεία φτωχοποίηση προκαλώντας τη μεγαλύτερη μεταφορά πλούτου μεταπολεμικά προς τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα…
Αρχίζει η λύση της επιστροφής στα εθνικά νομίσματα να μην εμφανίζεται τόσο εκτός των συμβατικών επιλογών – και μάλλον θα αποτελέσει το έργο των πατριωτικών δυνάμεων προκειμένου να διασωθεί ό,τι απέμεινε από την κατεστραμμένη ευρωπαϊκή οικονομία.