Εκατοντάδες χιλιάδες 60χρονοι και άνω Έλληνες που δεν είχαν προγραμματίσει τον εμβολιασμό τους κατά του κορονοϊού μέχρι τα μέσα του Γενάρη -και για κάθε μήνα που θα ακολουθεί- καλούνται να πληρώνουν πρόστιμο-χαράτσι, που αναμένεται να «φουσκώσει» το λογαριασμό της εφορίας για πολλούς και αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε περιπτώσεις αδυναμίας πληρωμής ληξιπρόθεσμων οφειλών. Σε ετήσια βάση ο λογαριασμός μπορεί να φτάσει τα 1200 ευρώ, ποσό διόλου ευκαταφρόνητο για μισθωτούς και συνταξιούχους. Το σχετικό πρόστιμο-χαράτσι βεβαιώνεται και εισπράττεται αμελλητί από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), σύμφωνα με τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων.
Αναμφίβολα, η πανδημία του κορονοϊού έχει συνέπειες για όλους. Σε πολλές χώρες -και ειδικά στην Ελλάδα- δεν απειλεί όμως μόνο τη Δημόσια Υγεία, αλλά και την ποιότητα της Δημοκρατίας καθώς και την κοινωνική συνοχή. Η απειλή της φτώχειας και της οικονομικής εξαθλίωσης αυξάνεται δραματικά και οι συνέπειες της πανδημίας είναι ιδιαίτερα επώδυνες αναφορικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διασφάλιση των βασικών αρχών της Δημοκρατίας, όπως της ισότητας, της διαφάνειας και της αξιοπρέπειας του ατόμου.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, επιβλήθηκε το εκδικητικό-τιμωρητικό μέτρο από την ελληνική Πολιτεία, το οποίο στοχοποιεί τους άνω των 60 ετών με πρόστιμο 100 ευρώ τον μήνα, εάν δεν εμβολιαστούν.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης, ένας σημαντικός διεθνής οργανισμός στον οποίο συμμετέχουν 47 κράτη της Ευρώπης και της ανατολικής περιφέρειας της και έχει ως σκοπό -μεταξύ άλλων- την προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων ελευθεριών και την δημοκρατική ανάπτυξη, έχει πάρει σαφή θέση κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε γενικές κατηγορίες του πληθυσμού.
Ειδικότερα, στο ψήφισμα 2361 του 2021,το οποίο υπερψηφίστηκε από την συντριπτική πλειοψηφία των μελών του (και με τις ψήφους των βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος), ορίζει ότι «ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός και ότι κανείς δεν πιέζεται πολιτικά, κοινωνικά ή με άλλον τρόπο να εμβολιαστεί, εάν δεν το επιθυμεί».
Εξάλλου, το πρόστιμο των 100 ευρώ που επιβλήθηκε στους πολίτες άνω των 60 ετών που αρνούνται να εμβολιαστούν, αντίκειται στον Θεμελιώδη Νόμο του κράτους, το ελληνικό Σύνταγμα. Σύμφωνα με τα άρθρα 2 παράγραφος 1 (Σεβασμός της αξίας του ανθρώπου) και 5 παρ. 1 (Ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας) του Συντάγματος δεν επιτρέπεται να γίνονται παρεμβάσεις στο σώμα χωρίς συναίνεση, καθώς παραβιάζονται όλες οι αρχές της δημοκρατίας και ισοδυναμούν με έμμεσο καταναγκασμό.
Η Πολιτεία μπορεί, βέβαια, στο πλαίσιο της συνταγματικά επιβεβλημένης μέριμνας της για τη Δημόσια Υγεία και για την αποφυγή της διασποράς του ιού, να επιβάλλει περιορισμούς στις κινήσεις των ανεμβολίαστων πολιτών. Δηλαδή, με την απαγόρευση της εισόδου σε καταστήματα εστίασης, σε κέντρα διασκέδασης, σε θεατρικές παραστάσεις και σε διάφορες άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, όχι όμως και να τους εξαναγκάσει να εμβολιαστούν, με την επιβολή άνισων κυρώσεων. Όσοι δεν θέλουν να εμβολιαστούν, έχουν το δικαίωμα απλά να κάτσουν στο σπίτι τους.
Επίσης, το χαράτσι των 100 ευρώ παραβιάζει τις θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές της ισότητας (άρθρο 4Σ) και της αναλογικότητας (άρθρο 25Σ).Με βάση την αρχή της ισότητας, για να μπορούσε το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού να έχει κάποιο νομικό έρεισμα, δεν θα έπρεπε να επιβληθεί μόνον στην συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα (των 60 ετών και άνω),αλλά στο σύνολο του πληθυσμού.
Η κυβέρνηση φαίνεται να τιμωρεί τους μεγαλύτερους σε ηλικία πολίτες, μια κατηγορία που την ψήφισε μαζικά στις τελευταίες εκλογές και επιχειρεί να τους νουθετήσει, χτυπώντας τους εκεί που πονούν, δηλαδή στην τσέπη. Κάνει το λάθος να τους θεωρεί δεδομένους και δεν είναι απαραίτητο να αναφερθεί ότι εάν χάσει την συγκεκριμένη δεξαμενή ψηφοφόρων συνιστά «πολιτική αυτοχειρία».
Το μέτρο είναι προβληματικό, ακόμη, καθώς δεν τηρείται η αρχή της αναλογικότητας και χαρακτηρίζεται από απολυτότητα τόσο ως προς το ύψος του προστίμου όσο και στον τρόπο είσπραξης του. Το ποσό των 100 ευρώ μπορεί να είναι αδιάφορο για ένα οικονομικά ευκατάστατο πολίτη, αλλά για ένα χαμηλοσυνταξιούχο-χαμηλόμισθο των 300-400-500 ευρώ το μήνα, είναι μια μεγάλη οικονομική θυσία και του στερεί τα αναγκαία μέσα διαβίωσης. Σε μια εποχή που η φτώχεια «θερίζει» την Ελλάδα και η ακρίβεια «πνίγει» την ελληνική οικογένεια, εκατοντάδες χιλιάδες πτωχοί συμπολίτες μας υποχρεούνται να καταβάλλουν το ποσό των 100 ευρώ στο κράτος!
Επιπροσθέτως, πρέπει να τονιστεί πως η πρόσβαση της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα υγείας των Ελλήνων πολιτών, προκειμένου να επιβληθεί το διοικητικό πρόστιμο, παραβιάζει τόσο το άρθρο 9Α (Προστασία προσωπικών δεδομένων) του Συντάγματος όσο και το ευρωπαϊκό Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων που έχει ενσωματωθεί και στην ελληνική έννομη τάξη.
Είναι άξιο μνείας, τέλος, ότι το Συμβούλιο Επικρατείας έχει κρίνει, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 20 παρ. 2 Σ (Δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης),πως η επιβολή οποιουδήποτε προστίμου από την φορολογική αρχή είναι άκυρο, αν προηγουμένως δεν έχει κληθεί σε ακρόαση ο φορολογούμενος, προκειμένου να δώσει εξηγήσεις και να προσκομίσει στοιχεία. Επομένως, η επιβολή του διοικητικού προστίμου των 100 ευρώ χωρίς και την προηγούμενη ακρόαση του άμεσα ενδιαφερομένου, είναι και πάλι αντισυνταγματική.
Τούτων λεχθέντων, είναι αντιδημοκρατικό, αντισυνταγματικό και άδικο να τιμωρείται η ηλικιακή ομάδα των 60 ετών και άνω, καθώς δεν πρέπει -μεταξύ άλλων- να εκφεύγει της προσοχής μας ότι η συγκεκριμένη κατηγορία πολιτών δεν είναι ιδιαίτερα δραστήριοι σε κοινωνικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις και αποτελούν μικρότερο κίνδυνο για μετάδοση του ιού σε σχέση με νεότερους ανεμβολίαστους. Είναι το λιγότερο κωμικοτραγικό, το κράτος να μην παίρνει κανένα μέτρο σχετικά π.χ. με την μαζική μετακίνηση πολιτών στα μέσα μεταφοράς ή με την ενίσχυση του Ε.Σ.Υ. και να έχει βάλει στο στόχαστρο τους 60αρηδες και άνω.
Είναι επιτακτική ανάγκη να παραδεχθούμε την αναποτελεσματικότητα της υποχρεωτικότητας και του εξαναγκασμού, για τα οποία άλλωστε μπορούν να εγερθούν συνταγματικές επιφυλάξεις και παραβίαση ατομικών δικαιωμάτων. Με τη νηφαλιότητα και τη δύναμη της πειθούς μπορούν να επιτευχθούν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Όχι με τις απειλές, τον αυταρχισμό και τον φόβο.
Η πανδημία υποστηρίζουν οι ειδικοί ότι μέχρι την άνοιξη δεν θα αποτελεί πλέον απειλή, όμως τα δύσκολα για την χώρα μας τώρα έρχονται. Η Πατρίδα μας μετά από δέκα χρόνια μνημονίων και με το τελειωτικό κτύπημα που έδωσε ο κορονοϊός βρίσκεται σε τραγική κατάσταση. Οι Έλληνες έχουν οικονομικά εξαθλιωθεί, οι νέοι φεύγουν στο εξωτερικό και οι γεννήσεις έχουν σταματήσει. Τα λουκέτα στην εστίαση και στο λιανεμπόριο αναμένονται να είναι μαζικά και το δημόσιο χρέος έχει εκτοξευθεί σε δυσθεώρητα ύψη. Το 4ο μνημόνιο είναι προ των πυλών.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια και καθώς στο 2022 θα πραγματοποιηθούν (διπλές ή τριπλές) εθνικές εκλογές, οφείλουν να δώσουν κάποιες απαντήσεις η τωρινή κυβέρνηση, αλλά και τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Τι θα συμβεί με τα άδικα και εξοντωτικά πρόστιμα που επεβλήθησαν σε χιλιάδες πολίτες και επιχειρήσεις σχετικά με την παραβίαση των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας; Θα τα διαγράψουν ή θα οδηγήσουν χιλιάδες Έλληνες στην οικονομική απόγνωση;
Θάνος Κάλλης
Δικηγόρος-Ιστορικός
