Η χώρα μας σε διάστημα τριών μηνών, από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο του 2020 ,καθόρισε θαλάσσιες ζώνες οικονομικής εκμετάλλευσης (ΑΟΖ) πρώτα με την Ιταλία και κατόπιν τμηματική συμφωνία με την Αίγυπτο.
Τα ΜΜΕ ,ελεγχόμενα από την κυβέρνηση ,σωρηδόν εμφάνισαν τις δύο αυτές συμφωνίες ως μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης του Κ. Μητσοτάκη.
Εισήχθησαν στις 24 Αυγούστου στη Βουλή για συζήτηση και ψήφιση.
Στις συμφωνίες αυτές έγιναν αποδεκτές οι προτάσεις και απαιτήσεις της Ιταλίας και της Αιγύπτου ,όπως τις είχαν διατυπώσει στις διαπραγματεύσεις τα προηγούμενα χρόνια, γεγονός που βεβαιώνει ο πρώην Υπ.εξωτερικών Ν.Κοτζιάς ,ο οποίος διαπραγματεύτηκε ,χωρίς αποτελέσματα, συμφωνίες για καθορισμό ΑΟΖ με αυτές τις δύο χώρες στο διάστημα 2015-2018.
Ο πρώην Υπ.εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος τάχθηκε υπέρ της συμφωνίας με την Ιταλία , πρότεινε μάλιστα διορθωτικές κινήσεις βελτίωσής της μέχρι την ψήφισή της από τη Βουλή.
Στην πρώτη συμφωνία ο καθορισμός της ΑΟΖ Ελλάδας-Ιταλίας δεν ήταν παρά η χρησιμοποίηση και η αποδοχή των συντεταγμένων της συμφωνίας του 1977 της τότε κυβέρνησης Κ. Καραμανλή για τον καθορισμό υφαλοκρηπίδας Ελλάδας-Ιταλίας. Οι συντεταγμένες αυτές που αφορούσαν την υφαλοκρηπίδα, μεταφέρθηκαν στην επιφάνεια με υπολογισμό και της θαλάσσιας στήλης πάνω τους και έγιναν αποδεκτές ως συντεταγμένες και της ΑΟΖ της χώρας μας με την Ιταλία. ¨Έγινε αποδεκτή συγχρόνως η απαίτηση των Ιταλών για αλιευτικά δικαιώματα και στο μέλλον μέχρι τη σημερινή αιγιαλίτιδα ζώνη της χώρας μας στα έξι ναυτικά μίλια.
Οι συζητήσεις με τις δύο αυτές χώρες διαρκούσαν δεκαετίες χωρίς αποτελέσματα.
Ποια ήταν τα βασικά προβλήματα;
Προφανώς το πρόβλημα της συζήτησης δεν ήταν η αναγνώριση από τις ξένες κυβερνήσεις ότι τα νησιά έχουν δικαίωμα σε θαλάσσιες ζώνες, όπως διατυμπανίζει ως επιτυχία με τις δηλώσεις του ο πρωθυπουργός της χώρας μας.
Οι δηλώσεις αυτές κομίζουν «γλαύκα εις Αθήνας» αφού το δικαίωμα αυτό το προβλέπει το διεθνές δίκαιο, η συμφωνία και η σύμβαση του ΟΗΕ του 1982 για το δίκαιο της θάλασσας(Άρθρα 102 και 121).
Το άρθρο 121 της σύμβασης του ΟΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας αναφέρεται ειδικά στο καθεστώς των νήσων. Στην παράγραφο 2 του άρθρου αναφέρεται: «…. η χωρική θάλασσα, η συνορεύουσα ζώνη, η αποκλειστική οικονομική ζώνη και η υφαλοκρηπίδα μιας νήσου καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης που εφαρμόζονται στις άλλες ηπειρωτικές περιοχές.»
Το άρθρο αυτό δεν αναφέρεται σε ποσοστά επήρειας των νησιών, είναι γενικό και εξομοιώνει τη νήσο με τις ηπειρωτικές περιοχές.
Το βασικό, λοιπόν, πρόβλημα στην καθυστέρηση των διαπραγματεύσεων ήταν τα ποσοστά επήρειας των νήσων σε σχέση με την ηπειρωτική χώρα για τον καθορισμό της ΑΟΖ.
Ο αρχικός καθορισμός της ΑΟΖ με την Ιταλία με την αποδοχή στην πράξη από την κυβέρνηση της μειωμένης επήρειας των μικρών νησιών(Οθωνοί,Στροφάδες) ,συγχρόνως ήταν και μία ανοιχτή πρόσκληση προς την Τουρκία και την Αίγυπτο για αποδοχή του καθορισμού θαλάσσιων ζωνών με μειωμένη την επήρεια των νησιών.
Έτσι δημιουργείται μέχρι σήμερα η αντιφατική κατάσταση: Τα ΜΜΕ και η Κυβέρνηση να κυκλοφορούν χάρτες συνταγμένους με την αρχή της Μέσης Γραμμής και με 100% επήρεια όλων των νησιών της Δωδεκανήσου ,με βάση τις οποίες δημιουργήθηκε η πρόσφατη αντιπαράθεση με την Τουρκία και το Ορούτς Ρέις, ενώ συγχρόνως είναι περίπου βέβαιο ότι, αν ξεκινούσε μια διαπραγμάτευση με την Τουρκία ή ακόμα και αν πήγαινε η αντιπαράθεση στο δικαστήριο της Χάγης, η χώρα μας έχοντας ήδη αποδεχτεί τα μειωμένα ποσοστά επήρειας των μικρών νησιών και της Κρήτης , δεν θα μπορούσε να προσκομίσει επιχειρήματα για μεγαλύτερα ποσοστά σε άλλα μικρά νησιά στο Ανατολικό Αιγαίο και τη Ν.Α Μεσόγειο.
Η σπουδή φανερώνει πίεση και πανικό μπροστά στην Τουρκική προκλητικότητα.
Ήταν αποτέλεσμα της πίεσης που άσκησε στη χώρα μας η συμφωνία Τουρκίας και κυβέρνησης της Λιβύης ,το Τουρκολιβυκό μνημόνιο, για τον καθορισμό ΑΟΖ θαλάσσιων ζωνών ,το οποίο παραβιάζει την ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και επομένως ,σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, περιοχές θαλάσσιας εκμετάλλευσης από τη χώρα μας.
Η αστική τάξη της χώρας μας καθυστέρησε την οριοθέτηση ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες. Λειτούργησε με αναβλητικότητα, τηρώντας στάση αναμονής, θεωρώντας ότι το μόνο σοβαρό πρόβλημα ήταν η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία.
Τώρα, αφού άφησε για δεκαετίες τη δυνατότητα επίλυσης και οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο και τη Λιβύη ,βρίσκεται στριμωγμένη προσπαθώντας να απαντήσει στην πολιτική πρωτοβουλία του Τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η μέση γραμμή ως βάση για τον καθορισμό ΑΟΖ από τη χώρα μας, με τις γειτονικές χώρες ,ψηφίστηκε σε ένα μνημονιακό νομοσχέδιο της Κυβέρνησης Σαμαρά Βενιζέλου για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, προς όφελος των δανειστών, για την κάλυψη της μαύρης τρύπας του χρέους της χώρας μας με το Ν.4001/2011.
Το άρθρο 156 του νόμου αυτού αναφέρει : «Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ`ης κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσο ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης.»
Μέχρι το καλοκαίρι του 2020 καμιά οριοθέτηση ΑΟΖ δεν είχε κηρυχθεί από τη χώρα μας, ούτε καν οι γραμμές βάσης που προβλέπει η συνθήκη του 1982.
Με βάση τις εξελίξεις που διαμορφώνονται στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου φαίνεται ότι το κλειδί ήταν η Λιβύη. Έχει το μεγαλύτερο ανάπτυγμα ακτών στη νοτιανατολική Μεσόγειο καλύπτοντας την οριοθέτηση ΑΟΖ με Μάλτα, Ιταλία ,Ελλάδα, Αίγυπτο και εσχάτως ,παρά το Διεθνές Δίκαιο, ακόμα και με την Τουρκία.
Με την Ελλάδα καλύπτει την μεγαλύτερη περιοχή της Κρήτης, της Πελοποννήσου και των Ιονίων νήσων μέχρι τους Οθωνούς των Διαποντίων νήσων στην Κέρκυρα .
Η χώρα μας έχασε ιστορικό χρόνο ,ο οποίος πληρώνεται σήμερα, στο διάστημα της δεκαετίας του ΄90 έως και το 2011 να υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης με τη Λιβύη ,όταν ήταν στην εξουσία ο Καντάφι.
Με τη Λιβύη η χώρα μας είχε φιλικές και οικονομικές σχέσεις και με τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ.
Προφανώς η χώρα μας αυτοπεριορίστηκε και εμποδίστηκε από την πολιτική που ασκούσε το ΝΑΤΟ ,οι ΗΠΑ και η ΕΕ απέναντι στο καθεστώς Καντάφι το οποίο θεωρούσαν τρομοκρατικό.
Ήδη η Λιβύη είχε βομβαρδιστεί για πρώτη φορά από τους Αμερικάνους το 1986 με εντολή του προέδρου Ρήγκαν.
Μετά την επέμβαση του ΝΑΤΟ το 2011 και τη διάλυση της Λιβύης η δυνατότητα αυτή πρακτικά εξέλιπε. Μάλιστα έγινε μπούμεραγκ μετά την υπογραφή του μνημονίου Σάρατζ–Ερντογάν.
Η χώρα μας παρότι, σε αντίθεση με την Τουρκία ,ήταν συμβαλλόμενη στη συνθήκη του Montego Bay του 1982 ,δεν οριοθέτησε καμία ΑΟΖ με γειτονική χώρα μέχρι το καλοκαίρι του 2020.
Η Τουρκία, ενώ δεν ψήφισε τη συνθήκη και δεν την δέχεται, έχει οριοθετήσει ΑΟΖ με τη Βουλγαρία, Ρουμανία και πρώην Σοβιετική Ένωση στη Μαύρη Θάλασσα. Η συμφωνία με τη Σοβιετική ¨Ενωση για ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, ισχύει και για τα διάδοχα κράτη, Γεωργία, Ρωσία και Ουκρανία.
Τέλος υπέγραψε συμφωνία ΑΟΖ με την κυβέρνηση της Λιβύης, παρά το Διεθνές Δίκαιο, το 2019 που πιέζει τη χώρα μας.
Η πρωτοβουλία του Ερντογάν με την υπογραφή μνημονίου με την κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη δημιούργησε τετελεσμένα που η λύση τους, μετά και τη μερική συμφωνία με την Αίγυπτο ,μπορεί να αντιμετωπιστούν ειρηνικά με δύο μόνο τρόπους: Την προσφυγή σε διεθνές δικαστήριο ή την αλλαγή καθεστώτος στη Λιβύη και ακύρωση της συμφωνίας με την Τουρκία.
Η χώρα μας και η Ε.Ε παρακολουθούν στο μεταξύ χωρίς αντιδράσεις τον ανεφοδιασμό και εξοπλισμό του Σάρατζ από την Τουρκία μέσω θαλάσσης .
Μετά τη συμφωνία με την Αίγυπτο η Τουρκία απάντησε με την navtex του Αυγούστου με έρευνες σε περιοχές θαλάσσιες που η Ελληνική κυβέρνηση θεωρεί μέρος της Ελληνικής ΑΟΖ, οι περιοχές αυτές βρίσκονται ανατολικά του μεσημβρινού που η χώρα μας συμφώνησε με την Αίγυπτο.
Επομένως τεκμηριώνεται:
-Η διαχρονική αποτυχία και αναποτελεσματικότητα της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Τα ερευνητικά πλοία και τα γεωτρύπανα παραγγέλνονται για να δράσουν (επιχειρήσουν) και όχι για να είναι δεμένα για μόστρα στα λιμάνια.
Η Τουρκία σε διάστημα χρόνων παράγγειλε και αγόρασε τρία γεωτρύπανα και δύο ερευνητικά σκάφη τα οποία ήδη επιχειρούν. Μάλιστα στη Μαύρη Θάλασσα το Φατίχ θα ξεκινήσει εξορύξεις φυσικού αερίου, όπως ανακοινώθηκε από την Τουρκική κυβέρνηση.
– Η συμφωνία του 1977 με την Ιταλία για την υφαλοκρηπίδα και την επήρεια των νησιών που χρησιμοποιείται σήμερα ,έγινε 5 χρόνια πριν τη σύμβαση του Montego Bay που κατοχύρωσε πανηγυρικά τα δικαιώματα των νησιών. Αυτά τα ποσοστά της συμφωνίας εκείνης γίνονται μοντέλο και πρότυπα για τυχόν επόμενες συμφωνίες. Πόσο μάλλον που η συμφωνία του 1977 με την κυβέρνηση του Κ.Καραμανλή έγινε πάλι κάτω από τη πίεση της Τουρκίας για το Αιγαίο τα έτη 1975-76..
Η κυβέρνηση θέλει να ψηφιστούν, πριν την επόμενη Ευρωπαϊκή Σύνοδο κορυφής που θα συζητηθεί και το θέμα της Τουρκίας.
Γίνονται κινήσεις σπασμωδικές ,συχνά αντιφατικές υπό το κράτος πανικού και πίεσης.
ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ:
«Κάναμε συμβιβασμό με την Αίγυπτο αλλά διεμβολίζουμε και καταργούμε στην πράξη το Τουρκολιβυκό μνημόνιο» είναι αβάσιμο γιατί:
- Το μνημόνιο Σάρατζ -Ερντογάν δημιούργησε τετελεσμένα. Η συμφωνία με την Αίγυπτο δημιουργεί «νομική διαφορά».Το μνημόνιο αυτό αλλάζει ειρηνικά μόνο με προσφυγή σε διεθνές δικαστήριο ή αλλαγή καθεστώτος και πολιτικής στη Τρίπολη.
- Η μείωση της επήρειας των νησιών των δύο συμφωνιών από Οθωνούς και Στροφάδες μέχρι Κάρπαθο και Ρόδο δημιουργεί προηγούμενο, ήδη υπάρχουν σχετικές δηλώσεις του Τούρκου υπουργού εξωτερικών. Αλλά και στο μέλλον σε πιθανή ειρηνική επίλυση μέσω διεθνούς δικαστηρίου του θέματος της οριοθέτησης των ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία στο Αιγαίο και την ΝΑ Μεσόγειο θα στηρίξουν τη βασική επιχειρηματολογία της άλλης πλευράς.
- Η μερική οριοθέτηση μέχρι τον 28 μεσημβρινό που αφήνει απ’έξω τμήμα της Ρόδου και την περιοχή μέχρι το Καστελόριζο είναι ήδη η περιοχή που παρεμβαίνουν οι Τούρκοι. Εκεί που επιχειρεί το Ορούτς Ρέις.
Στη διεθνή πολιτική τα κενά καλύπτονται αμέσως. Η περιοχή αυτή της αντιπαράθεσης βρίσκει τον στόλο της χώρας μας έξω στη μεγαλύτερη κινητοποίηση από το 1987.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Οι συμφωνίες με Ιταλία και Αίγυπτο για τις ΑΟΖ που καθυστερούσαν χρόνια και έγιναν μέσα σε τρείς μήνες:
– Αποτελούν ανοιχτή πρόσκληση δείχνοντας τα όρια των υποχωρήσεων της κυβέρνησης της χώρας μας και στοχεύουν παράλληλα στον καθησυχασμό της κοινής γνώμης, κάτω από την πίεση που δημιούργησε το Τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 για ΑΟΖ Τουρκίας Λιβύης.
– Δημιουργούν προηγούμενα στον καθορισμό μελλοντικών ΑΟΖ όσον αφορά την επήρεια των νησιών.
– Δεν καταργούν αυτομάτως το Τουρκολιβυκό μνημόνιο αλλά δημιουργούν «νομική διαφορά».
–Αφήνουν απέξω περιοχές της Ρόδου και του Καστελόριζου .
– Δεν απομάκρυναν την ένταση , αλλά οι περιοχές αυτές είναι ήδη περιοχές έντασης και κλιμακούμενης κρίσης ,όπως αποδείχτηκε με το Ορούτς Ρέις τον Αύγουστο.
– Η συμφωνία με την Αίγυπτο έγινε υπό την εποπτεία των ΗΠΑ στην προσπάθεια εξυπηρέτησης των σχεδίων τους στη Ν.Α. Μεσόγειο ( Εastmed κ.λ.π.). Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό.Κόμμα επίσης χαιρέτισε τη συμφωνία.
– Η κυβέρνηση Μητσοτάκη με τις ευλογίες της άρχουσας τάξης της χώρας μας, με τις δύο συνθήκες με την Ιταλία και την Αίγυπτο, προχωρά σε συμβιβασμούς, κάτι που δεν «κατάφερε» η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να φέρει εις πέρας ,αφού επωμίστηκε από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ το βάρος της συμφωνίας των Πρεσπών.
– Οι ώρες είναι κρίσιμες και δημιουργούν μια πηγή αντιπαράθεσης στη ΝΑ Μεσόγειο που θα παραμένει ενεργή μονίμως, αφού τα πλοία σε αντίθεση με τα αεροσκάφη έχουν πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα χρονικά παραμονής σε μία περιοχή.
– Η Τουρκία με την κρίση του Αυγούστου με το Ορούτς Ρέϊς κατοχυρώνει ντε φάκτο το δικαίωμα να συνεχίσει τις σεισμικές έρευνες σε αυτή την περιοχή ,πετυχημένες ή όχι, που η κυβέρνηση θεωρεί ως Ελληνική ΑΟΖ.
Οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και επεμβάσεις, η έξαρση των εθνικισμών, οι ανταγωνισμοί των εξοπλισμών για έλεγχο των δρόμων και των πηγών ενέργειας, καθώς και οι περιφερειακές επιδιώξεις ισχύος και επικυριαρχίας, τείνουν να μετατρέψουν, ιδιαίτερα την Ανατολική Μεσόγειο, σε διακεκαυμένη ζώνη.
Συγχρόνως, εντείνεται η προσπάθεια ανάδειξης της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη, μέσα και από το θέμα της ενέργειας, στις περιοχές της Ν.Α. Μεσογείου, της Κύπρου και της Μαύρης Θάλασσας.
Ειδικότερα στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία λειτουργεί ως πυροκροτητής εντάσεων, αφενός εισβάλλοντας εδώ και μήνες στις περιοχές της Ροζάβα, των Κούρδων της Βόρειας Συρίας και του Ιράκ και αφετέρου εγκαινιάζοντας, όπως έδειξε η κρίση του Αυγούστου στη Ν.Α. Μεσόγειο, μια εποχή κανονιοφόρων με σοβαρούς κινδύνους για όλη την περιοχή.
Η Ε.Ε ενώ προσπαθεί να εμφανιστεί σαν μεσολαβητής, συγχρόνως εξοπλίζει την Τουρκία, η οποία περιμένει ακόμα 6 υποβρύχια από τη Γερμανία, ενώ ναυπηγεί μαζί με την Ισπανική εταιρία NAVANTIA το πρώτο της αεροπλανοφόρο έχοντας υπογράψει αμυντική συμφωνία με την Ισπανία.
Η άρχουσα τάξη της χώρας μας συμμετέχοντας στο πιο επιθετικό ιμπεριαλιστικό μπλοκ του πλανήτη (ΗΠΑ – ΕΕ – ΝΑΤΟ),με σκοπό την ενίσχυση του ρόλου και της κερδοφορίας της, χωρίς να υπάρχουν οριοθετημένες ΑΟΖ, τεμάχισε από το 2012 τη θάλασσα σε οικόπεδα και εκχώρησε τον ενεργειακό πλούτο της χώρας, με αποικιοκρατικού χαρακτήρα συμβάσεις που στηρίζονται και σε μνημονιακούς νόμους ,χωρίς καμιά ουσιαστική μέριμνα για το περιβάλλον, σε πολυεθνικές για εκμετάλλευση και λεηλασία των ενεργειακών πόρων. Πολιτική που θα αποδώσει ψίχουλα στα κρατικά ταμεία και την Τ.οπική Αυτοδιοίκηση και αυτά ακόμη θα πάνε στη μαύρη τρύπα του χρέους , ενώ οι κίνδυνοι πολεμικής εμπλοκής αυξάνονται.
Στην εκχώρηση του θαλασσίου χώρου του Ιονίου ,της Κρήτης και των άλλων περιοχών, συνέβαλαν διαδοχικά κυβερνήσεις από το 2012 και μετά και με συμβάσεις που έχουν κυρωθεί στο ελληνικό κοινοβούλιο με ευρεία πλειοψηφία από το σύνολο των κομμάτων εξουσίας (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, ΑΝΕΛ, ΠΟΤΑΜΙ).
Ταυτόχρονα οι εξελίξεις του καλοκαιριού δείχνουν τη διαχρονική αποτυχία της εξωτερικής πολιτικής της άρχουσας τάξης της χώρας μας, υποταγμένης πλήρως στο ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. Εντείνουν τους κινδύνους για το λαό της χώρας μας που υποφέρει εδώ και μια δεκαετία.
Οι παλιές δεσμεύσεις, όπως η συμφωνία του 1977, με την Ιταλία που μετατρέπονται σε ΑΟΖ , οι καθυστερήσεις και οι μερικές συμφωνίες οριοθέτησης, δημιουργούν νέα προβλήματα ,εντάσεις και κινδύνους.
Τα μεγάλα λοιπόν προβλήματα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας μας είναι μπροστά μας, προέρχονται από τις εδώ και δεκαετίες, παραλείψεις, την απραξία , τους λαθεμένους χειρισμούς ,την υποταγή στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς των αστικών και μνημονιακών κυβερνήσεων και την εξυπηρέτηση των επιδιώξεων κερδοφορίας των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.
Δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα που παράλληλα με την πανδημία, την πρωτοφανή ύφεση και ανεργία αποτελούν τριπλή πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσει και να παρέμβει ,υπέρ των λαϊκών τάξεων, μια ενωτική πρωτοβουλία των δυνάμεων της Ριζοσπαστικής Ανυπότακτης Αριστεράς.
