Στον σημερινό κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό η κρίση και η ύφεση βρίσκονταν στα πλαίσια του βιομηχανικού κύκλου και διαδέχονταν τη φάση της ανάπτυξης. Συνέβαιναν και συμβαίνουν έχοντας ως αιτία την πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους. Εκφράζονταν είτε σαν κρίση υπερπαραγωγής είτε σαν κρίση εμπορίου είτε σαν τραπεζική είτε σαν δημοσιονομική κ.λ.π.
Στην ιστορία του σημερινού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού έχουν συμβεί δεκάδες οικονομικές κρίσεις, άλλες με τοπικό χαρακτήρα κι άλλες με διεθνή.
Οι συνέπειες των κρίσεων, αλλά και οι τρόποι αντιμετώπισης και αντιρρόπησης της πτωτικής τάσης του μέσου ποσοστού κέρδους ήσαν και είναι οι διάφορες νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές, η καταστροφή τμημάτων του κεφαλαίου (κλείσιμο επιχειρήσεων, αύξηση της ανεργίας), μεταφορά κεφαλαίων από τους λιγότερο κερδοφόρους κλάδους σε άλλους, εφαρμογή νέων τεχνολογιών, εφαρμογή νέων μορφών οργάνωσης στην παραγωγή και ανακατανομή των σφαιρών επιρροής ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις. Ας θυμηθούμε τους αμέτρητους τοπικούς πολέμους και τους δυο παγκόσμιους.
Η προτελευταία μεγάλη παγκόσμια κρίση ξεπεράστηκε με την εφεύρεση του τσιπ πυριτίου που έδωσε τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν οι Η/Υ μαζικά, σε όλους τους τομείς της παραγωγής και των υπηρεσιών. Αυτό δημιούργησε τεράστιους ρυθμούς αύξησης της παραγωγής, νέους κλάδους, καινοτομίες, επέτρεψε αλματώδη βήματα στην πρόοδο των επιστημών, πολλαπλασίασε την παραγωγή σχετικής και πρόσθετης υπεραξίας και πέτυχε μεγαλύτερους ρυθμούς στη συγκέντρωση και τη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου με καταστροφή των πιο καθυστερημένων επιχειρήσεων, απορρόφηση μικροτέρων από μεγαλύτερες και κολοσσιαίες συγχωνεύσεις βιομηχανιών και τραπεζών. Η συγκέντρωση αμύθητου πλούτου σε ελάχιστα χέρια πήρε πρωτοφανείς διαστάσεις.
Αυτές οι συνθήκες δημιούργησαν ένα κύμα ευφορίας στην κυρίαρχη τάξη, καθώς και σε ορισμένα τμήματα των εργαζομένων οι οποίοι, για διάφορους λόγους, απήλαυσαν για ένα διάστημα ένα καθεστώς σχετικής και αμφίβολης ευμάρειας. Όλοι αυτοί πίστεψαν ότι τα βάσανα ανήκουν στο παρελθόν, τουλάχιστον σε ότι αφορούσε στον δικό τους μικρόκοσμο. Μάλιστα, ύστερα από την κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» η ευφορία των Δυτικών χωρών ξεπέρασε τα όρια ώστε κάποιοι βιάστηκαν να αναγγείλουν το τέλος της Ανθρώπινης Ιστορίας. Άρχισαν να προπαγανδίζονται ιδεολογήματα τύπου «παγκοσμιοποίησης», «πολυπολιτισμικών κοινωνιών», «παγκόσμιου χωριού» κ.λ.π., τα οποία ο καθένας ερμήνευε και ερμηνεύει όπως θέλει και που, στην πραγματικότητα, σκόπευαν και σκοπεύουν στην πλήρη οικονομική και πολιτική κυριαρχία των περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών επάνω στις λιγότερο ανεπτυγμένες.
Ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις και διαφοροποιήσεις από κλάδο σε κλάδο κι από χώρα σε χώρα, η παγκόσμια πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους οδήγησε σε μεταφορά κεφαλαίων από τον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα στον τραπεζικό κλάδο. Τα υπέρογκα κέρδη αύξησαν την δύναμη των τραπεζών και εξασφάλισαν την κυριαρχία τους επάνω στις υπόλοιπες μερίδες του Αστικού Συνασπισμού Εξουσίας Α.Σ.Ε.). Η βάρβαρη απληστία του χρηματικού κεφαλαίου (σε διάκριση από το χρηματιστικό) και η επιρροή του στις κυβερνήσεις των χωρών οδήγησαν σε περαιτέρω μείωση των κερδών της βιομηχανίας, του αγροτικού τομέα, του εμπορίου, πάγωμα ή εξάλειψη κάθε πολιτικής για κοινωνική πρόνοια και φτωχοποίηση έως εξαθλίωση μεγάλων μαζών σε όλους τους λαούς. Αυτά οδήγησαν στη μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας όλων των χωρών, ανεξάρτητα από το επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξής τους, όπως μαρτυρούσαν και μαρτυρούν οι αντιδράσεις σημαντικών παραγόντων των παραγωγικών τάξεων σε όλες τις χώρες – από την Ελλάδα μέχρι τη Γερμανία και τις ΗΠΑ.
Τα αστρονομικά κέρδη των τραπεζών και η κοντόφθαλμη πολιτική τους τις έκανε να αδιαφορούν για το γεγονός ότι τα πλήγματα που κατάφερναν και συνεχίζουν ακόμα να καταφέρνουν στην παραγωγική διαδικασία θα έχουν σαν αποτέλεσμα την κατάρρευση και των ίδιων. Σήμερα το χρήμα που κυκλοφορεί παγκόσμια με διάφορες μορφές είναι 2,5 ή περισσότερες φορές περισσότερο από το παγκόσμιο ΑΕΠ. Δηλαδή πρόκειται για μια «φούσκα» που σκάει με εκκωφαντικό κρότο, προκαλώντας κατάρρευση των παγκόσμιων οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων. Οι υπεύθυνοι προσπαθούν να αποφύγουν αυτή την κατάρρευση χρησιμοποιώντας αδίστακτα κάθε μέσο.
Μέχρι πρόσφατα οι εθνικές αστικές τάξεις των ανεπτυγμένων χωρών πλούτιζαν μέσω της διεθνούς αγοράς σε βάρος των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών λόγω της εφαρμογής στην παραγωγή τους προηγμένων τεχνολογιών (αυξημένη οργανική σύνθεση) και μορφών οργάνωσης. Όμως, εδώ και χρόνια, ο μόνος τρόπος για να διατηρήσουν τα κέρδη τους είναι η κατάπνιξη των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, η καταστροφή των οικονομιών τους και η μετατροπή τους σε συμπληρωματικές των δικών τους, ταυτόχρονα με την καταλήστευση του πλούτου τους, την καταβαράθρωση του βιοτικού επιπέδου τους, των μισθών, των συντάξεων, των κοινωνικών παροχών κ.λ.π. Το ευρώ είναι το μέσον για την επίτευξη αυτού του σκοπού στην περιοχή μας.
Το σημερινό κοινωνικοοικονομικό σύστημα δεν μπορεί να αναπτύξει περισσότερο τις παραγωγικές δυνάμεις. Νέες επιστημονικές ανακαλύψεις, νέες, επαναστατικές τεχνολογίες και καινοτομίες που θα μπορούσαν να βελτιώσουν θεαματικά το επίπεδο ζωής ολόκληρης της ανθρωπότητας δεν αξιοποιούνται. Αν κάπου εφαρμόζονται, αυτό γίνεται επιλεκτικά και σποραδικά και δεν αλλάζει τη γενική εικόνα.
Νέες μορφές οργάνωσης των επιχειρήσεων που έχουν δοκιμαστεί έχουν απορριφθεί, παρά το ότι είχαν σαν αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής ταυτόχρονα με τη μείωση του κόστους της.
Η ανικανότητα του συστήματος να αναπτύξει περαιτέρω τις παραγωγικές δυνάμεις χαρακτηρίζει την σημερινή κρίση σαν δομική. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά της με τις προηγούμενες.
Σήμερα, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η παγκόσμια πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους έχει βρει την πλήρη της έκφραση και οδηγεί σε κατακρήμνιση της παγκόσμιας οικονομίας. Επιφανείς διανοούμενοι και πολιτικοί της αστικής τάξης, γνωρίζοντας εδώ και πολλά χρόνια ότι αυτό θα συνέβαινε κάποτε και θεωρώντας ότι έχει έρθει η ώρα, προσπαθούν να καλύψουν τις αιτίες της δομικής κρίσης και να ελέγξουν τις αναπόφευκτες αντιδράσεις των λαών καταφεύγοντας στην υστερική προπαγάνδα του παραμυθιού της “πανδημίας” μιας γρίπης! Δημιουργώντας πανικό, προχώρησαν σε ένα πολυεθνικό lockdown και πήραν πρωτοφανή περιοριστικά και κατασταλτικά μέτρα σε μια σειρά από χώρες. Όμως αυτό επιταχύνει ανεξέλεγκτα τις συνέπειες της πτώσης, όχι μόνο του μέσου ποσοστού κέρδους αλλά, πιθανόν, πολύ σύντομα και του όγκου του(!). Η καπιταλιστική παγκόσμια οικονομία έφθασε στο σημείο όπου η τιμή του εμπορεύματος που είναι κρίσιμο για την ύπαρξή της, του πετρελαίου, να έχει φθάσει σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο και σε αρνητικό πρόσημο!
Οι αντιφάσεις του σημερινού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού δεν μπορούν να λυθούν και οι κινήσεις της αστικής τάξης δεν θα έχουν καλή τύχη. Οποιαδήποτε μέτρα δεν θα αποδώσουν. Η καταστροφή ήδη δείχνει τα δόντια της και θα πάρει πρωτοφανείς διαστάσεις σε κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής. Οι μαθητευόμενοι μάγοι δεν μπορούν να ελέγξουν τις δυνάμεις που δημιούργησαν, κι αυτές θα χτυπήσουν με τυφλή, πολυδιάστατη βία το σύνολο των παραγωγικών δυνάμεων – τόσο τα μέσα παραγωγής όσο και τους ανθρώπους, ακόμα και ό,τι κατέκτησε η αστική τάξη για τον εαυτό της. Η ανθρωπότητα απειλείται με μια τεράστια οπισθοδρόμηση σε οικονομικό, πολιτικό, πολιτιστικό και πολιτισμικό επίπεδο.
Μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις, δυστυχώς δεν υπάρχει εκείνη η πολιτική δύναμη (αν υπάρχει, δεν έχει την απαιτούμενη δύναμη) που θα μπορούσε να κινηθεί μέσα σε αυτό το περιβάλλον και να δώσει οριστική λύση – να πετάξει στα σκουπίδια το παρηκμασμένο και ξεπερασμένο σύστημα της μισθωτής εργασίας και να ανοίξει νέους δρόμους προς όφελος της ανθρωπότητας.
Όσοι συντάθηκαν με διάφορες εκδοχές του κατεστημένου, όσοι κρύβονταν τόσα χρόνια πίσω από ιδεολογικά φράγματα και ιδεολογήματα και πολέμησαν αυτή την προοπτική είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, ας μην κοροϊδεύουν τους εαυτούς τους. Πολύ σύντομα θα νοιώσουν επάνω στο πετσί τους τις συνέπειες και θα καταλάβουν καλά τι σημαίνει “Εποχή των Τεράτων”.
Προκόπης Μπίχτας
