Το παράδοξο της λιβυκής κρίσης δεν θα μπορούσε να αναδειχθεί εντονότερα: όσο περισσότερο αυτή διεθνοποιείται, τόσο πληθαίνουν οι δηλώσεις καταδίκης της ανάμιξης τρίτων στην τραγωδία της βορειοαφρικανικής χώρας. Και όσο περισσότερο η κρίση στρατιωτικοποιείται, τόσο πληθαίνουν οι εκκλήσεις για ειρηνική επίλυσή της.
Για ειρηνική επίλυση έκαναν λόγο σε τηλεφωνική επικοινωνία τους ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε, καθώς η Ρώμη, άλλοτε αποικιακή κυρίαρχος της Λιβύης και προστάτιδα της κυβέρνησης Σαράτζ στην Τρίπολη, αντιλαμβάνεται ότι χάνει κάθε έλεγχο και στρέφεται προς τη δύναμη εκείνη που θεωρείται πλέον ως η πιο επιδραστική στα λιβυκά πράγματα.
Ούτως ή άλλως, τα μηνύματα που εκπέμπει ο Τραμπ όλο το το προηγούμενο διάστημα ως προς τη Λιβύη είναι άκρως αντιφατικά. Ο δε Χάφταρ (ο οποίος διαθέτει και την αμερικανική υπηκοότητα, ως εγκατεστημένος στις ΗΠΑ επί εικοσαετία κατά τις ημέρες του Μουάμαρ Καντάφι) είχε την τιμή, καίτοι τυπικά δεν είναι παρά ένας πολέμαρχος που αντιμάχεται την διεθνώς αναγνωρισμένη λιβυκή κυβέρνηση, να δεχθεί τον Απρίλιο τηλεφώνημα από τον ένοικο του Λευκού Οίκου, ο οποίος τον ευχαρίστησε για την κατοχύρωση της ασφάλειας της λιβυκής πετρελαιοπαραγωγής.
Για τις μεγάλες δυνάμεις δεν είναι κάθε “εξωτερική ανάμιξη κακή”. Όμως εντός του 2019 την κατάσταση περιέπλεξε αφόρητα η παρεμβολή αρχικά της Ρωσίας, με την αποστολή μισθοφόρων της εταιρείας Wagner προς ενίσχυση του Χάφταρ, και κατόπιν της Τουρκίας με την συνυπογραφή των δύο μνημονίων που ανοίγουν τον δρόμο και για άμεση στρατιωτική εμπλοκή της Άγκυρας στο πλευρό του Σαράτζ.
Η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει μια μεγάλη αντίφαση: προκρίνει ως μεγαλύτερη προτεραιότητα την απόκρουση του κινδύνου που συνιστά η εξάπλωση της ρωσικής επιρροής στη Βόρεια Αφρική ή τον συντονισμό με τους κυριότερους συμμάχους της στη Μέση Ανατολή (Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτο) για τους οποίους η επέκταση του άξονα της Τουρκίας και του Κατάρ, μεγάλων προστατών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, συνιστά ανάθεμα;
Η ουσιαστική απουσία των ΗΠΑ από την περιοχή επιτρέπει σε κάθε λογής παίκτη να δραστηριοποιηθεί. Όμως οι ΗΠΑ ειδικά μπορούν να συμφιλιωθούν με την διαιώνιση της κρίσης, την οποία ασφαλώς θα θεωρούν προτιμότερη από μια ανεπιθύμητη έκβαση.
Μια “δεύτερη Συρία” έχει γεννηθεί στις νότιες ακτές της Μεσογείου, αλλά πολλών εμπλεκομένων ο ρόλος έχει αλλάξει: η μεν Τουρκία δεν είναι πλέον συντονισμένη με τη Δύση, αλλά ξεδιπλώνει αυτόνομα τις φιλοδοξίες της, αναδεικνυόμενη σε προστάτιδα της πιο αδύναμης παράταξης στην πιο αδύναμη χώρα της περιοχής. Η Ρωσία, καίτοι δεν έχει κόψει όλες τις γέφυρες με την Τρίπολη, βρίσκεται σε μιαν ασυνήθιστη συμπόρευση με τις αραβικές μοναρχίες, θεωρώντας προφανώς την καταπολέμηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας περισσότερο σημαντική (και πολλά υποσχόμενη). Μάλιστα ως προς αυτό βρίσκεται σε διαφορετικό μήκος κύματος από παραδοσιακά φιλικές της χώρες, όπως η Αλγερία, η οποία μαζί με την Τυνησία και την Τουρκία έχουν συγκροτήσει μια “συμμαχία” στήριξης της κυβέρνησης Σαράτζ, όπως την αποκάλεσε ο Λίβυος υπουργός Εσωτερικών Fathi Bashagha σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε στην Τύνιδα την Πέμπτη, στον άμεσο απόηχο της αιφνιδιαστικής συνάντησης του Ερντογάν με τον νέο Τυνήσιο πρόεδρο. Η Τουρκία έχει έτσι την ικανοποίηση να υποστηρίζει ότι έχει και άλλους, πέραν του Κατάρ, συνομιλητές στον αραβικό κόσμο και δεν είναι απομονωμένη στην περιοχή.
Βέβαια, ταυτοχρόνως, στην ίδια τη Συρία η επίθεση των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων και της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας στον ανταρτοκρατούμενο θύλακα της Ίντλιμπ και η πρόκληση ενός νέου προσφυγικού κύματος προς την Τουρκία, υπενθυμίζει τους μοχλούς πίεσης που ενεργοποιεί η Ρωσία, μέχρι ενδεχομένως να προκύψει, στην επικείμενη συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν μια νέα συνεννόηση των δύο πλευρών, που να περιλαμβάνει και την λιβυκή κρίση.
Για την αμερικανική πλευρά, πάντως, η απόκλιση της Άγκυρας από τη Μόσχα σε ό,τι αφορά την Λιβύη και τη Συρία αποτελεί μια καλή ευκαιρία ρυμούλκησης του Ερντογάν σε θέσεις πλησιέστερες προς το δυτικό στρατόπεδο. Καθόλου τυχαία, ο Ντόναλντ Τραμπ σε ανάρτησή του στο Twitter χθες εξήρε τις προσπάθειες της Τουρκίας να σταματήσει τη “σφαγή” που, κατά τον ίδιο, απειλείται να εξαπολύσουν η Συρία, η Ρωσία και το Ιράν στην Ίντλιμπ.
